Patografie empatyczne:  O chorobie i umieraniu zwierząt towarzyszących w perspektywie etnografii wielogatunkowej

Małgorzata Roeske

doi:10.23858/EP66.2022.3069

Opublikowane: 2022-12-21

Tom 66 (2022)

Patografie empatyczne: O chorobie i umieraniu zwierząt towarzyszących w perspektywie etnografii wielogatunkowej

Małgorzata Roeske

Etnografia Polska

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.23858/EP66.2022.3069

Abstrakt

Konfrontacja z chorobą, starością, związanymi z nimi cierpieniem i wreszcie umieraniem to naturalne elementy życia, wspólne zarówno ludziom, jak i zwierzętom pozaludzkim. Jednocześnie umieranie zwierzęcia stanowi rodzaj doświadczenia, do którego człowiek, ze względu na ograniczone możliwości komunikacji ze zwierzęciem, ma utrudniony dostęp. Niniejszy artykuł, oparty na badaniach etnograficznych wśród piekunów zwierząt towarzyszących, analizuje kulturowe aspekty paliatywnej opieki nad zwierzęciem, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu okoliczności terminalnej choroby na specyfikę relacji człowiek-zwierzę oraz potencjalnych analogii i różnic pomiędzy doświadczeniem choroby i umierania bliskiego zwierzęcia oraz człowieka. Refleksja
usytuowana jest w obrębie nurtu etnografii wielogatunkowej, postulującej poszerzenie pola zainteresowań antropologii o zwierzęta, pojmowane jako aktorzy społeczni, oraz włączenia ich do procesu badawczego, przy jednoczesnym dążeniu do zachowania ich podmiotowości.
W artykule podejmę próbę rekonstrukcji procesu zachodzącego pomiędzy opiekunem a zwierzęciem towarzyszącym od momentu diagnozy: interpretacji i „odczytywania” sposobów doświadczania choroby przez zwierzę, a także społecznych wyobrażeń na temat dynamiki choroby zwierzęcia i jej indykatorów. Przedstawię następnie reakcje i postawy emocjonalne opiekunów skonfrontowanych z informacją o terminalnym stanie zwierzęcia oraz zanalizuję wpływ choroby i związanej z nią terapii na relację między zwierzęciem i opiekunem. Ramą teoretyczną
dla powyższej analizy będzie zaproponowana przeze mnie kategoria patografii empatycznych, rozumianych jako narracje spełniające zbliżone funkcje do tych, jakie odnaleźć można w pierwszoosobowych opowieściach o przeżywanym przez człowieka doświadczeniu choroby.

Słowa kluczowe:

patografie, relacja człowiek-zwierzę, antropologia, śmierć, zwierzęta towarzyszące

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Roeske, M. (2022). Patografie empatyczne: O chorobie i umieraniu zwierząt towarzyszących w perspektywie etnografii wielogatunkowej. Etnografia Polska, 66, 73–92. https://doi.org/10.23858/EP66.2022.3069

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bielecka, Urszula, Mirucka, Beata 2014, Psychologiczna analiza przeżyć osób po stracie zwierzęcia towarzyszącego, Czasopismo Psychologiczne – Psychological Journal, nr. 20 (2), s. 273–279.
Google Scholar

Casarett David, Kutner Jean S., Abrahm Janet 2001, Life after Death: A Practical Approach to Grief and Bereavement, Annals of Internal Medicine, nr 134 (3), s. 208–215. DOI: https://doi.org/10.7326/0003-4819-134-3-200102060-00012
Google Scholar

Cieślik Barbara, Podbielska Halina 2015, Przegląd wybranych kwestionariuszy oceny jakości życia, Acta Bio-Optica Et Informatica Medica Inżynieria Biomedyczna, vol. 21, nr 2, s. 102–135.
Google Scholar

Close Bryony i in. 1986, Zalecenia dotyczące eutanazji zwierząt doświadczalnych: część 1, https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/lokalna_komisja_etyczna/podstawy_prawne/podstawy_praw7.pdf (dostęp: 28.06.2022).
Google Scholar

Coetzee John Maxwell 2004, Żywoty Zwierząt, tłum. A. Dobrzańska-Gadowska, Świat Książki, Warszawa.
Google Scholar

Drewnowska Olga, Stefanik Elżbieta, Samsel Aleksandra, Turek Bernard 2021, Skale oceny bólu u koni, Magazyn Weterynaryjny, nr 2, https://magwet.pl/35853,skale-oceny-bolu-u-koni (dostęp: 22.06.2022).
Google Scholar

Frank Arthur W. 1985, The Wounded Storyteller. Body, Illness and Ethics, University of Chicago Press, Chicago–London.
Google Scholar

Furedi Frank 2004, Therapy Culture. Cultivating Vulnerability in an Uncertain Age, Routledge, London–New York.
Google Scholar

Gadamer Hans-Georg 2011, O skrytości zdrowia, tłum. A. Przyłębski, Media Rodzina, Poznań.
Google Scholar

Gaumnitz Jennifer 2019, Choroba zwyrodnieniowa stawów u kotów – rozpoznaj i zmniejsz cierpienie pacjenta, Weterynaria po Dyplomie, nr 3, https://magwet.pl/wpd/32750,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-u-kotow-rozpoznaj-i-zmniejsz-cierpienie-pacjenta (dostęp: 22.06.2022).
Google Scholar

Hermanns Harry 1987, Narrative Interview – a New Tool for Sociological Field Research, [w:] Approaches to the study of face to face interaction (Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, nr 13), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 43–56.
Google Scholar

Hewson Catherine 2014, Grief for Pets. Part 1: Overview and Update on the Literature, Veterinary Ireland Journal, nr 7, s. 380–385.
Google Scholar

Iracka Joanna 2014, Różnicowanie podłoża zmian w zachowaniu psów i kotów – behawioralne czy somatyczne?, Magazyn Weterynaryjny, nr 5, https://magwet.pl/25705,roznicowanie-podloza-zmian-w-zachowaniu-psow-i-kotow-behawioralne-czy-somatyczne (dostęp: 27.06.2022).
Google Scholar

Kaczmarek Agnieszka 2016, Od milczenia do opowieści. Kulturowe dyskursy o umieraniu i śmierci, Wydawnictwo Nauk Społecznych i Humanistycznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Kaźmierska Kaja 1997, Wywiad narracyjny, [w:] M. Czyżewski, A. Piotrowski, A. Rokuszewska-Pawełek (red.), Biografia a tożsamość narodowa, Katedra Socjologii Kultury Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 35–44.
Google Scholar

King Barbara 2018, Jak zwierzęta przeżywają żałobę, tłum. K. Kozłowski, Purana, Lutynia.
Google Scholar

Kluszczyńska Marta 2013, Psa pogrzebiemy, a kotleta zjemy – śmierć zwierząt nie-ludzkich w kulturze współczesnej, [w:] Śmierć w zwierciadle humanistyki, D. Gapska (red.), Stowarzyszenie „Nowa Humanistyka”, Poznań, s. 59–70.
Google Scholar

Koch Coleen 2016, Algorytm ograniczania stresu w postępowaniu z pacjentem weterynaryjnym, Weterynaria po Dyplomie, nr 1, https://magwet.pl/wpd/20703,algorytm-ograniczania-stresu-w-postepowaniu-z-pacjentem-weterynaryjnym (dostęp: 28.06.2022).
Google Scholar

Kołakowski Leszek 2021, Śmierć jako własność prywatna, Znak, Kraków.
Google Scholar

Kotyczka Marzena (red.) 2014, Śmierć zwierzęcia. Współczesne zootanatologie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Kuszlewicz Karolina 2020, Żałoba po śmierci zwierzęcia, SprawyOstateczne.pl - Blog na śmierć i życie, https://sprawyostateczne.pl/2020/10/05/zaloba-po-smierci-zwierzecia/(dostęp: 29.06.2022).
Google Scholar

Kübler-Ross Elisabeth 1998, Rozmowy o śmierci i umieraniu, tłum. I. Doleżał-Nowicka, Media Rodzina, Poznań.
Google Scholar

Marciniak Marta 2017, Znieczulenie małych ssaków, Magazyn Weterynaryjny, nr 5, https://magwet.pl/26720,znieczulenie-malych-ssakow (dostęp: 24.06.2022).
Google Scholar

Mościcki Paweł 2009, Zwierzę, które umieram. Heidegger, Derrida, Agamben, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr. 4, s. 61–68.
Google Scholar

Pierce Jessica 2012, The Last Walk. Reflections on Our Pets at the End of Their Lives, University of Chicago Press, Chicago. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226922041.001.0001
Google Scholar

Pręgowski Michał Piotr 2014, Największy, najukochańszy. Ostatnie pożegnanie opiekunów z psami, [w:] M. P. Pręgowski, J. Włodarczyk (red.) Pies też człowiek? Relacje psów i ludzi we współczesnej Polsce, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk, s. 301–326.
Google Scholar

Pręgowski Michał Piotr 2016, All the World and a Little Bit More Pet Cemetery Practices and Contemporary Relations between Humans and Their Companion Animals, [w:] M. DeMello (red.). Mourning Animals. East Lansing, Michigan State University Press, s. 47–54.
Google Scholar

Reid J., Nolan A.M., Scott E.M. 2018, Pomiary bólu u psów i kotów za pomocą ustrukturyzowanej obserwacji zachowań, The Veterinary Journal, https://www.zoetis.com.pl/bol-zwiazany-z-oa/img/pdf/pomiary-bolu-u-psow-i-kotow-za-pomoca-ustrukturyzowanej-obserwacji-zachowan.pdf (dostęp: 28.06.2022).
Google Scholar

Roeske Małgorzata 2022, Wspólnota śmietelnych. Tanatologia zwierząt towarzyszących w perspektywie etnografii wielogatunkowej (praca doktorska obroniona w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ).
Google Scholar

Sobstyl Katarzyna 2020, Semantyka grzebowisk dla zwierząt na tle miejsc pochówków ludzi. Analiza porównawcza makroznaków, Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury, nr 32, s. 157–171. DOI: https://doi.org/10.17951/et.2020.32.157
Google Scholar

Szabat Marta 2019, Fałszywa nadzieja w sytuacjach granicznych końca życia, [w:] A. Kaczmarek, M. Kamińska (red.), Śmierć. Figury obecności – figury zapomnienia (Studia Kulturoznawcze, nr 1), Wydawnictwo Nauk Społecznych i Humanistycznych UAM, Wydawnictwo Fundacji Humaniora Poznań, s. 107–116.
Google Scholar

Tymieniecka-Suchanek Justyna 2018, Anastasija Cwietajewa o śmierci zwierząt (na przykładzie utworu Моя Сибирь), [w:] tejże, Wielkie tematy kultury w literaturach słowiańskich (Slavica Wratislaviensia, nr 167), Ossolineum, Wrocław, s. 411–426. DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1150.167.35
Google Scholar

Weil Kari 2012, Thinking Animals. Why Animal Studies Now?, Columbia University Press, New York.
Google Scholar

Ziemiński Ireneusz 2015, Śmierć człowieka a śmierć zwierząt – stanowisko Montaigne’a, [w:] A. Gut, Z. Wróblewski (red.), W poszukiwaniu osobliwości natury ludzkiej, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Google Scholar

Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies: Tanatos 2019, nr 5.
Google Scholar

Żukowska Aneta 2019, Mięcho, Karakter, Kraków.
Google Scholar

Żychliński Arkadiusz 2009, Zwierzę, którego nie ma. Experimentum de hominis natura, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 4, s. 51–60.
Google Scholar

https://vetkompleksowo.pl/kategorie-tematyczne/wywiady/dr-n-wet-tomasz-piasecki-%e2%80%92-medycyna-zwierzat-egzotycznych-jest-dla-osob-chcacych-odkrywac-to-co-jeszcze-nie-odkryte/ (dostęp: 24.06.2022).
Google Scholar