Praktyki, przedmioty i afekty jako narzędzia w kreowaniu współczesnego dziedzictwa przez grupy etnokulturowe. Przykład poznańskich Bambrów

Agnieszka Szczepaniak-Kroll

doi:10.23858/JUE23.2025.006

Opublikowane: 03.12.2025

Tom 23 Nr - (2025)

Praktyki, przedmioty i afekty jako narzędzia w kreowaniu współczesnego dziedzictwa przez grupy etnokulturowe. Przykład poznańskich Bambrów

Agnieszka Szczepaniak-Kroll

Journal of Urban Ethnology

Dział: Dziedzictwo kulturowe

https://doi.org/10.23858/JUE23.2025.006

Abstrakt

Bambrzy, potomkowie imigrantów z Górnej Frankonii, od trzystu lat współtworzą krajobraz kulturowy Poznania. Swoje bogate dziedzictwo przekazują z pokolenia na pokolenie, akcentując różne jego elementy, wpływające na tożsamość grupy. Od lat 90. XX w. Bambrzy przeżywają swoisty renesans kulturowy, wpisujący się w proces tzw. etnizacji. W artykule przeanalizowane zostały, zgodnie z koncepcją Sharon Macdonald, działania, przedmioty oraz afekty, którymi od czasu przełomu systemowego w Polsce Bambrzy posługują się, by podtrzymywać więź z przeszłością, niezbędną dla zachowania ich dziedzictwa. Operując nimi, nie dążą oni jedynie do rekonstrukcji przeszłości, lecz interpretują ją, by zapewnić trwanie wspólnej tożsamości. Ich działania wpisują się we współczesne rozumienie dziedzictwa, polegające na wykorzystaniu przeszłości na potrzeby teraźniejszości. Tekst oparty został na jakościowych badaniach własnych autorki.

Słowa kluczowe:

dziedzictwo, miejsca pamięci, Bambrzy, grupa etnokulturowa, wykorzystanie historii

Inne teksty tego samego autora

dr Agnieszka Szczepaniak-Kroll, Polacy w Berlinie i Londynie: różne oblicza sukcesu migracyjnego. , Journal of Urban Ethnology: Tom 18 (2020): Journal of Urban Ethnology
dr Agnieszka Szczepaniak-Kroll, „Ludowość” jako element strategii rozwoju małych grup etnokulturowych. Przykład poznańskich Bambrów , Journal of Urban Ethnology: Tom 21 (2023): Z kulturowego dziedzictwa miasta
Agnieszka Szczepaniak-Kroll, Transkulturowość berlińskich Polaków , Journal of Urban Ethnology: Tom 12 (2014)
Agnieszka Szczepaniak-Kroll, Transnarodowa mobilność jako element nowego stylu życia berlińskich Polaków , Journal of Urban Ethnology: Tom 11 (2013)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Szczepaniak-Kroll, A. (2025). Praktyki, przedmioty i afekty jako narzędzia w kreowaniu współczesnego dziedzictwa przez grupy etnokulturowe. Przykład poznańskich Bambrów. Journal of Urban Ethnology, 23(-). https://doi.org/10.23858/JUE23.2025.006

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Assmann J. 2015. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętaywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Bakuła B. 2011. Kanon, antykanon, postkanon w dyskursie o tożsamości kultur w Europie środkowej i wschodniej (1991–2011). Porównania 9, 13-43.
Google Scholar

Bär M. 1881. Die Bamberger bei Posen. Posen: Joseph Jolowicz.
Google Scholar

Bauman Z. 2008. Wspólnota. W poszukiwaniu bezpieczeństwa w niepewnym świecie. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Benton T. 2010. Understanding Heritage and Memory. Manchester: Manchester University Press.
Google Scholar

Connerton P. 2012. Jak społeczeństwa pamiętają. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323520023
Google Scholar

Giddens A. 1990. The Consequences of Modernity. Oxford: Polity Press.
Google Scholar

Graham B. 2002. Heritage as knowledge: capital or culture? Urban Studies 39, 1003-1017. DOI: https://doi.org/10.1080/00420980220128426
Google Scholar

Graham B., Ashworth G. J. i Tunbridge J. E. 2000. A Geography of Heritage: Power, Culture and Economy. London: Arnold.
Google Scholar

Hann C.M. (ed.) 2004. Postsocialism: Ideologies, and Practices in Eurasia. London-New York: Taylor & Francis e-Library. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203428115
Google Scholar

Hobsbawm E. i Ranger T. 2009. Tradycja wynaleziona. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Kirshenblatt-Gimblett B. 2011. Od etnologii do dziedzictwa. Rola muzeum. Etnografia Nowa 3, 125-136.
Google Scholar

Jemielniak D. 2012. Badania jakościowe. Metody i narzędzia. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Google Scholar

Konecki K. 1992. W japońskiej fabryce. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Kołakowski L. 2005. Obecność mitu. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Google Scholar

Kowalski K. 2013. O istocie dziedzictwa europejskiego – rozważania. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Google Scholar

Kurczewski J. 2009. Ścieżki emancypacji. Osobista teoria transformacji ustrojowej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Littler J. i Naidoo R. 2004. White past, multicultural present: heritage and national stories. [W:] H. Brocklehurst, R. Phillips (red.), History, Nationhood and the Question of Britain. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 330-341.
Google Scholar

Lowenthal D. 1998. The Heritage Crusade and the Spoils of History. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511523809
Google Scholar

Lubaś M. 2008. Tradycjonalizacje kultury: o zaletach i ograniczeniach koncepcji „tradycji wymyślonych”. [W:] G. Kubica-Heller, M. Lubaś, Tworzenie i odtwarzanie kultury: tradycja jako wymiar zmian społecznych: studia z dziedziny antropologii społecznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 33-69.
Google Scholar

Lubaś M. 2016. Idea lokalności we współczesnej antropologii społeczno-kulturowej. [W:] Z. Topolinjska, M. Markovik, A. Pančevska (red,), Relation Village > Town on the Slavic territory today (linguistic - sociological analysis). Skopje: Macedonian Academy of Sciences and Arts Research Center for Areal Linguistics, 55-68.
Google Scholar

Macdonald S. 2011. Krainy pamięci. O dziedzictwie i tożsamości we współczesnej Europie. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Google Scholar

Maternicki J. 1989. Mitologizacja i demitologizacja historii. Z rozważań nad charakterem i społeczną funkcją historiografii oraz edukacji historycznej. Przegląd Humanistyczny 33(3), 1-17.
Google Scholar

Minksztym J. 2015. Strój bamberski. Atlas Polskich Strojów Ludowych II/6 „Wielkopolska”. Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Google Scholar

Murzyn-Kupisz M. 2012. Dziedzictwo kulturowe w kontekście rozwoju lokalnego. [W:] M. Murzyn-Kupisz (red.), Dziedzictwo kulturowe a rozwój lokalny. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 237-263.
Google Scholar

Nora P. 1989. Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire. Representations. Special Issue: Memory and Counter-Memory 26, 7-24. DOI: https://doi.org/10.2307/2928520
Google Scholar

Nowacki M. 2012. Dziedzictwo i turystyka: relacje i ewolucja koncepcji. [W:] B. Włodarczyk i B. Krakowiak (red.), Kultura i turystyka. Wspólne korzenie. Łódź: Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, 42-43.
Google Scholar

Nowak J. 2011. Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Paradowska M. 1993. Bambrzy w Poznaniu wczoraj i dziś. Kronika Miasta Poznania 61, 311-335.
Google Scholar

Paradowska M. 1994. Die Bamberger im Posener Land: Geschichte und Kultur einer deutschen Einwanderung (ab 1719) im Wandel der Zeit. Bamberg: Bayerische Verlagsanstalt.
Google Scholar

Paradowska M. 1998. Bambrzy. Mieszkańcy dawnych wsi miasta Poznania. Poznań: Media Rodzina of Poznań.
Google Scholar

Posern-Zieliński A. 2019. Tożsamość zagrożona i odbudowana. Specyfika małych grup etnokulturowych. [W:] A. W. Brzezińska, A. Szczepaniak-Kroll i A. Szymoszyn (red.), 300 lat Bambrów w Poznaniu. Wkład małych wspólnot migracyjnych w dziedzictwo kulturowe Polski. Poznań-Warszawa: Wydawnictwo Miejskie Posnania, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 15-41.
Google Scholar

Pries L. 2001. Transnationale Migration. Bielefeld: Transcript Verlag. DOI: https://doi.org/10.1515/9783839400272
Google Scholar

Purchla J. 2012. Naród – dziedzictwo - pamięć. Zagadnienia Sądownictwa Konstytucyjnego 2(4), 59-68.
Google Scholar

Rapley T. 2010. Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Ratke-Majewska A. 2019. Mity założycielskie bez granic w kontekście narodów Ameryki Łacińskiej. Politeia 58(1), 283-299. DOI: https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.58.15
Google Scholar

Skaldawski B. 2017. Działania na rzecz zachowania dziedzictwa jako istotny element polityki kulturalnej państwa. [W:] A. Chabiera, A. Dąbrowski, A. Fortuna-Marek, A. Kozioł, M. Lubaś, P. Nowak, B. Skaldawski i K. Stępnik (red.), Dziedzictwo kulturowe w badaniach. Polacy wobec dziedzictwa. Raport z działań społecznych. Kraków: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Instytut Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Szczepaniak-Kroll A. 2000. Report from a Scientific Visit to Bamberg. Ethnologia Polona 21, 131-136.
Google Scholar

Szczepaniak-Kroll A. 2002. The Problem of Emigration from Bamberg to Poland, Russia, and Hungary in the 18th Century. Ethnologia Polona 23, 85-112.
Google Scholar

Szczepaniak-Kroll A. 2004. The Role of the Bambers in the Economic and Cultural Life of Poznań in the 18th Trough the 20th Centuries. Ethnologia Polona 25, 43-65.
Google Scholar

Szczepaniak-Kroll A. 2010. Tożsamość poznańskich rodzin pochodzenia niemieckiego. Losy Bajerleinów i Dittrichów (XVIII-XX w.). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar

Szczepaniak-Kroll A. 2023. Muzeum wychodzi z murów, czyli o wyjątkowości Muzeum Bambrów Poznańskich. Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, Towarzystwo Bambrów Poznańskich.
Google Scholar

Szczepaniak-Kroll A. 2024. Doświadczenia polskich migrantów w Berlinie. [W:] A. Posern-Zieliński, A. Szczepaniak-Kroll, A. Szymoszyn, Ł. Kaczmarek i R. Beszterda, Polacy sukcesu. Doświadczenia migrantów w stolicach Europy Zachodniej. Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski, 83-174.
Google Scholar

Szczepaniak-Kroll A. i Szymoszyn A. 2019. Maria Paradowska – inicjatorka renesansu Bambrów w krajobrazie kulturowym Poznania i propagatorka wiedzy o Bambrach. [W:] A. Brzezińska, A. Szczepaniak-Kroll i A. Szymoszyn (red.), 300 lat Bambrów w Poznaniu. Wkład małych wspólnot migracyjnych w dziedzictwo kulturowe Polski. Poznań: Wydawnictwo Miejskie Poznania, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 208-224.
Google Scholar

Szpociński A. 1996. Uniwersum kultury jako kategoria badawcza. Kultura współczesna 3-4 (11-12), 70-80.
Google Scholar

Tarkowska E. 2016. Kultura i niepewność. Kultura i społeczeństwo 4, 43-53. DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2016.60.4.3
Google Scholar

Tarkowska E. 1993. Chaos kulturowy albo o potrzebie antropologii raz jeszcze. [W:] A. Jawłowska, M. Kempny, E. Tarkowska (red.), Kulturowy wymiar przemian społecznych. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN, 153-161.
Google Scholar

Topolski J. 1998. Dzieje Poznania 1/2 2, Warszawa – Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Urry J. 2009. Socjologia mobilności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

„Gazeta Wyborcza”: P. Bojarski, 20 lat temu mieliśmy szczyt weimarski w Poznaniu. Przyjechali na sandacza, prosię i piwo od Kulczyka, „Gazeta Wyborcza” 2018, 26 II, http://poznan.wyborcza.pl/poznan/7,109268,23063201,20-lat-temu-mielismy-szczyt-weimarski-w-poznaniu-przyjechali.html (dostęp: 24.01.2019).
Google Scholar

Kim są Bambrowie z Poznania? - Podróże (onet.pl) (dostęp: 28.08.2024).
Google Scholar

Po fyrtlach Poznania (poznanskiefyrtle.pl) (dostęp: 28.08.2024.)
Google Scholar

Spuścizna prof. Paradowskiej Archiwum PAN, Poznań, P. III-151.
Google Scholar

Wilkierze 1719. Wilkierze miasta Poznania dla wsi Lubonia, W oryginale: Continuatio actorum spectabilis iudicii dispensatorilis urbis Sacrae Maiestatis Posnaniae, metropolis Maioris Poloniae. Actum feria secunda in crastino festi sancti Lucae Evangelistae, die Sciliet 19na mesnsis octobris anno Domini 1739no. on-line w Archiwum Komisji Prawniczej T11, Wilkierz miasta Poznania dla wsi Lubonia, http://dir.icm.edu.pl/Archiwum_Komisji_Prawniczej/Tom_11/219
Google Scholar