Dom na wsi. Antropologiczna lektura palimpsestów etnicznych: zamieszkanie i zadomowienie

Abstrakt

Swoje rozważania autor prowadzi w trzech przenikających się płaszczyznach.
W płaszczyźnie pierwszej autor próbuje pokazać, że metaforyczne pojęcie palimpsestu, odnoszone w antropologii – bez mała paradygmatycznie – do miasta i jego przestrzeni, może być z równym powodzeniem stosowane wobec wsi i przestrzeni wiejskiej. Dom na wsi, jak dom w mieście, ulokowany w przestrzeni nacechowanej etnicznie, na przykład dom poniemiecki, może być wówczas widziany jako – określony złożonością dziejów i kulturową logiką – palimpsest etniczny.
Dociekaniami w drugiej płaszczyźnie autor stara się dowieść, że antropologiczna lektura domu jako palimpsestu etnicznego polega na czytaniu (wypatrywaniu i analizie) szczególnych kombinacji śladów-rzeczy. Ma to być przy tym lektura podwójna: i wdzierająca się w głąb, czyli w nakładające się z biegiem czasu warstwy palimpsestu, i poruszająca się – w poszukiwaniu inwolucji – po jego strukturach powierzchniowych. Odpowiada to idei wiązania czytania palimpsestycznego z czytaniem palimpsestowym, przedstawionej przez Sarę Dillon.
W płaszczyźnie trzeciej, na przykładzie dwóch (stojących po sąsiedzku) domów poniemieckich we wsi Cekcyn w Borach Tucholskich i historii przybyłych tu dwóch rodzin polskich, autor ukazuje przydatność takiej lektury do diagnozy dwóch typów zamieszkania – tego, które zmierza do nieudanego zadomowienia,
i tego, które w intencjach i działaniach prowadzi do zadomowienia udanego. Lekturę wiejskich domów-palimpsestów etnicznych autor opiera głównie na relacjach wspomnieniowych odtwarzających okres osiedlania się w Borach Tucholskich po II wojnie światowej, czyli – w historii owych polskich rodzin – epizod
zamieszkania przez nie w domach poniemieckich.