Doświadczanie Krakowa: Stanisława Ignacego Witkiewicza Nienasycenie i Jedyne wyjście

Autor

  • Prof. dr hab. Tomasz Węcławowicz Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Wydział Architektury i Sztuk Pięknych

DOI:

https://doi.org/10.23858/JUE19.2021.007

Słowa kluczowe:

Kraków, powieść surrealistyczna, miejsca autobiograficzne

Abstrakt

W artykule omówiono Kraków początku lat dwudziestych minionego stulecia w surrealistycznej interpretacji Stanisława Ignacego Witkiewicza przedstawionej w jego powieściach Nienasycenie i Jedyne wyjście. Jednakże Witkiewicz nie opisywał realiów miasta, lecz je fantasmagoryzował, wybierając szczególne miejsca, z którymi był związany. Powieściowe postaci są odbiciem w krzywym zwierciadle jego krakowskich przyjaciół i kochanek. Pomiędzy nimi umieścił też siebie, czy też raczej rozmaite aspekty swej osobowości.

Pobrania

Download data is not yet available.

Bibliografia

Bajor A.A. 2009. Żmudzko-litewskie konteksty rodziny Witkiewiczów i Matusewiczów. [W]: J. Degler (red.). Witkacy: bliski czy daleki? Materiały z międzynarodowej konferencji z okazji 70. rocznicy śmierci Stanisława Ignacego Witkiewicza, Muzeum Pomorza Środkowego 17–19 września 2009. Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego, 419–426.
Bałus W. 1988. Historyzm, analogiczność, malowniczość. Rozważania o centralnych kategoriach twórczości Teodora Talowskiego (1857–1910). Folia Historiae Artium 24. 1988, 117–138.
Bałus W. 1994. Dom – przybytek – „nastrój dawności”. O kilku kamienicach Teodora Talowskiego,[W:] R. Godula. Klejnoty i sekrety Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Wawelskie, 215–238.
Beiersdorf Z. 1973, Architekt Teodor Talowski. Charakterystyka twórczości. [W:] Hrankowska T. (red.). Sztuka 2 połowy XIX wieku. Warszawa: PWN, 199–214.
Błoński J. 1970. U źródeł teatru Witkacego. Dialog 15/ 1970. 5, 81–90.
Błoński J. 1997 Od Stasia do Witkacego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Błoński J. 2003. Witkacy na zawsze. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Breton A.1924. Manifeste du surréalisme. Poisson soluble. Paris: Éditions du Sagittaire.
Brückner A. 1927. Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [przedruk: 1993. Warszawa: Wiedza Powszechna].
Bystrzak T. 2017. Teodor Marian Talowski. Attyka, Kraków: Attyka.
Czapska-Michalik M. 2007. Formiści. Warszawa: Edipresse Polska S.A. [Ludzie-Czasy-Dzieła 40].
Czermińska M. 2011. Miejsca autobiograficzne. Propozycja w ramach geopoetyki. Teksty Drugie 5, 183–200.
Ćwierczakiewiczowa L. 1885. Jedyne przepisy konfitur, różnych marynat, wędlin, wódek, likierów, win owocowych, miodów oraz ciast, Warszawa: nakładem autorki.
Degler J. 1967. „Persy Zwierżontkowskaja” Stanisława Ignacego Witkiewicza. Prace Literackie IX, 163–191.
Degler J. 2000. Puzyna i kłębowisko zwane Witkacym. https://witkacologia.eu/witkacolodzy/Puzyna.html 05.02.2021.
Degler J. 2005. Witkacy się żeni, [W:] W. Dynak, M. Ursel (red.). Pejzaże kultury. Prace ofiarowane Profesorowi Jackowi Kolbuszewskiemu w 65. rocznicę Jego urodzin. Wrocław: Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, 392–417.
Degler J. 2006. O „sprawie honorowej” Witkacego z Karolem Stryjeńskim. Przyczynek do biografii. Odra 5, 7–13.
Degler J. 2009. Witkacego portret wielokrotny. Szkice i materiały do biografii 1918–1939, Warszawa: PIW.
Dybel P. 2020. Nieświadome na scenie. Witkacy i psychoanaliza, Kraków: Universitas.
Fischer I., Zinkow L. 2004. Dom egipski” w Krakowie – przykład egiptomanii w architekturze polskiej. Modus. Prace z Historii Sztuki V, 33–57.
Floryńska-Lalewicz H. 2004. Witkacy – myśliciel i powieściopisarz. https://culture.pl/pl/artykul/witkacy-mysliciel-i-powiesciopisarz 05.02.2021
Geron M. 2012. Formiści. Pomiędzy tradycją a awangardą. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 43, 181–199.
Geron M., 2015. Formiści. Twórczość i programy artystyczne, Toruń: UMK.
Gerould D. C. 1981. Stanisław Ignacy Witkiewicz jako pisarz, Warszawa: PIW.
Godula-Węcławowicz R. 2012. Kraków międzywojenny. Utrata romantycznego mitu miasta. [W:] B. Soukupová et al. (red.). Mýtus-realitá-identitá. Státni a národni metropole po prvni světové válc., Praha: Univerzita karlova, 141, 153–154 [Urbánni Studie 3].
Grodziska K. 2003, Gdzie miasto zaczarowane. Księga cytatów o Krakowie. Kraków: Znak.
Holewiński M. 1998, Kraków przed stu laty – Szczegółowy plan twierdzy Kraków z roku 1904, Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
Jakimowicz I. 1989. Formiści. Warszawa: Muzeum Narodowe.
Janicka K. 1972. Stanisław Ignacy Witkiewicz a surrealizm. [W:] M.Głowiński, J. Sławiński (red.). Studia o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 245–255 [Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej, XXX].
Janicka K. 1985. Światopogląd surrealizmu. Jego założenia i konsekwencje dla teorii twórczości i teorii sztuki. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Józefa Czecha Kalendarz Krakowski. 1887–1913. Kraków: nakładem autora.
Jung C. G. 1962. Erinnerungen-Traüme-Gedanken. A Jaffé (red.). Zurich-Stuttgart.
Jurgała-Jureczka J. 2015. Kobiety Kossaków. Warszawa: PWN.
Kantor R. 1994. Kraków – wielka scena narodowego teatru. [W:] R. Godula (red.). Klejnoty i sekretyKrakowa. Teksty z antropologii miasta. Kraków: Wydawnictwo Wawelskie, 37–62.
Kijowski A. 1960. Samobójstwo przez parodię. Twórczość 9, 40–53.
Kostyrko T. 2006. Formiści polscy a ideologia awangardy. [W:] L. Bieszczad (red.). Wiek awangardy. Kraków: Universitas, 391–405.
Kronika życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza, 2017. J. Degler, A. Micińska, et al. (red.). Warszawa: PIW.
Kuźniak A. 2019. Boznańska. Non finito. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Lynch K. 1960. The Image of the City. Cambridge MA and London: The M.I.T.Press.
Markiewicz H. 1968. Boy o Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Miłosz C. 2006. Zaczynając od moich ulic. Kraków: Znak.
Niedziałkowska D. 2009. Autoportrety Stanisława Ignacego Witkiewicza – twarze dandysa. „Wyszlachetnienje podozoritienloj licznosti” kontra „Le vrai visage du maître”. [W:] J. Degler. (red.). Witkacy: bliski czy daleki? Materiały z międzynarodowej konferencji z okazji 70. rocznicy śmierci Stanisława Ignacego Witkiewicza, Muzeum Pomorza Środkowego 17–19 września 2009. Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego, 369–387.
Podraza-Kwiatkowska 1973. Somnambule (o młodopolskiej konwencji onirycznej), Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja 2 (8), 64–79.
Pomian K. 1973. Powieść jako wypowiedź filozoficzna. Próba strukturalnej analizy „Nienasycenia”. [W:] tenże. Człowiek pośród rzeczy. Szkice historyczno-filozoficzne. Warszawa: Czytelnik, 145–180.
Porucznik Witkacy 2011. https://forum.odkrywca.pl/topic/685094-porucznik-witkacy/ 05.02.2021.
Prokopiuk J. 1976. C. G. Jung, czyli gnoza XX wieku. [W:] Jung C. G. Archetypy i symbole. Pisma wybrane. Warszawa: Czytelnik, 5–56.
Purchla J. 1992. Matecznik Polski. Kraków: Znak.
Puzyna K. 1999. Witkacy. J. Degler (red.). Warszawa: Errata.
Rybicka E. 2013. Auto/bio/geo/grafie. Białostockie Studia Literaturoznawcze Studia i Szkice 4, 7–23.
Sepioł J. 1977. Talowski fecit. Architektura 5–6, 57–60.
Sinko T. 1939. Trzy najdawniejsze pochwały Krakowa. Kurier Literacko-Naukowy 22, I–II;
Skwara M. 2012. Wśród Witkacoidów: W świecie tekstów, w świecie mitów. Wrocław: Uniw. Wrocławski [Dramat-Teatr 27].
Sołtysik A. 2012. Język form Teodora Talowskiego a współczesne kompozycja architektoniczna [praca doktorska – Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej], Kraków.
Spis abonentów Państwowej Sieci Telefonicznej Okręgu Krakowskiej Dyrekcji Poczt i Telegrafów. Według stanu z dnia 31 grudnia 1924, 1925, Cieszyn (nakładem Henryka Nowaka).
Sztaba W. 2015. Miejsca związane z pobytem S. I. Witkiewicza w Krakowie. https://witkacologia.eu/Miejsca_Witkacego/Witkacy_w_Krakowie.html, 05.02.2021
Taborska A. 2007. Spiskowcy wyobraźni. Surrealizm, Gdańsk: Słowo-Obraz-Terytoria [seria: Eseje o sztuce].
Tarnowski J. 1996 Witkacy, Fukuyama i koniec historii. [W:] J. Degler. (red.), Witkacy – Życie i twórczość. Materiały sesji poświęconej Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi z okazji 55 rocznicy śmierci. Słupsk. Muzeum Pomorza Środkowego 16–18 września 1994, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 99–120 [seria Wiedza o kulturze].
Toporow W. 2000. Miasto i mit, Gdańsk: Słowo-Obraz-Terytoria.
Węcławowicz T. 2020. Krytyka pretensjonalnego historyzmu w twórczości Witkacego i Gruszczyńskiego na przykładzie ul. Retoryka w Krakowie. Państwo i Społeczeństwo – Architektura i sztuka 2020 (XX), 3, 101–116.
Wielka księga adresowa Stołecznego Królewskiego miasta Krakowa i Królewskiego Wolnego miasta Podgórza III. 1907. Kraków (nakładem Stefana i Maryi Mikulskich).
Wielka księga adresowa Stołecznego Królewskiego miasta Krakowa i Królewskiego Wolnego miasta Podgórza X. 1925. Kraków (nakładem Stefana i Maryi Mikulskich).
Winklowa B. 2001. Boyowie. Zofia i Tadeusz Żeleńscy. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Witkiewicz S I. 1935. Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia, Warszawa: Kasa Mianowskiego.
Witkiewicz S. I. 1968. Jedyne wyjście. Warszawa: PIW.
Witkiewicz S. I. 1972. 622 upadki Bunga, czyli demoniczna kobieta. Warszawa: PIW.
Witkiewicz S. I. 1977. Insatiability (L. Iribarne tłum.). London–Melbourne–New York:
Encounter.
Witkiewicz S. I. 1982. Nienasycenie. Warszawa: PIW.
Witkiewicz S. I. 2015. Listy do żony, I–IV. A. Micińska, J. Degler (oprac.). Warszawa: PIW.
Zabytki architektury i budownictwa w Polsce: Kraków. 2007. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków.
Zinkow L. 2009 Imhotep i pawie pióra. Z dziejów inspiracji egipskich w architekturze polskiej. Kraków: Księgarnia Akademicka.

Batalion Mostów Kolejowych: https://pl.wikipedia.org/wiki/1_Batalion_Mostów_Kolejowych, 05.02.2021
Potrawy regionalne: http://potrawyregionalne.pl/193,3123,ROGALE_PALUCHY_OBWARZANKI_I_INNE_FIGLASY_.htm, 05.02.2021
Słownik Języka Polskiego: figlas: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/figlas;5427583.html, 05.02.2021
Witkiewiczowa Jadwiga: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jadwiga_Witkiewiczowa, 05.02.2021

Pobrania

Opublikowane

20.12.2021

Jak cytować

Węcławowicz, T. (2021). Doświadczanie Krakowa: Stanisława Ignacego Witkiewicza Nienasycenie i Jedyne wyjście. Journal of Urban Ethnology, 19, 115–135. https://doi.org/10.23858/JUE19.2021.007