O czym opowiadają jakuckie murale
DOI:
https://doi.org/10.23858/JUE22.2024.012Słowa kluczowe:
Republika Sacha (Jakucja), murale, tradycja, pamięć, instytucjonalizacjaAbstrakt
W Jakucku, stolicy położonej w syberyjskiej części Rosji Republiki Sacha, można dziś podziwiać wiele murali. Znajdziemy je także w mniejszych miejscowościach republiki. Moda na murale trwa tam od 2016 roku, gdy powstały pierwsze prace. Charakterystyczną cechą dużej części z nich są nawiązania do jakuckiej kultury tradycyjnej i folkloru. Te sfery dziedzictwa kulturowego są wyraźnie obecne w rzeczywistości poradzieckiej Jakucji – bada się je, dyskutuje o nich, odtwarza i rekonstruuje, wykorzystuje w wielkich świątecznych celebracjach i rodzinnych uroczystościach. Zaangażowanych jest w to wiele osób i dziesiątki instytucji. Popularność murali i opisane wyżej ich tematyczne ukierunkowanie to efekt działania procesów instytucjonalizacji sztuki miejskiej i związanego z tym podporządkowania przekazu wielkoformatowych obrazów oficjalnym dyskursom pamięci i tożsamości.
Pobrania
Bibliografia
Assmann A. 2013. Między historią a pamięcią. Antologia. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. https://doi.org/10.31338/uw.9788323514497 DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323514497
Assmann J. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Biskupski Ł. 2017. Prosto z ulicy. Sztuki wizualne w dobie mediów społecznościowych i kultury uczestnictwa. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana i Instytut Kultury Polskiej UW.
Coffey M. K. 2012. How a Revolutionary Art Became Official Culture. Murals, Museums and the Mexican State. Durham i Londyn: Duke University Press. DOI: https://doi.org/10.1515/9780822394273
Edensor T. 2004. Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ergis G. U. 1974. Oczerki po jakutskomu folkloru. Moskwa: Nauka.
Gralińska-Toborek A. 2019. Graffiti i street art. Słowo, obraz, działanie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-237-6 DOI: https://doi.org/10.18778/8142-237-6
Greeley R. A. 2012. Muralism and the State in Post-Revolution Mexico, 1920-1970. [W:] A. Anreus, L. Folgarait, R. A. Greeley (red.), Mexican Muralism. A Critical History. Berkeley i Los Angeles: University of California Press, 13-36. DOI: https://doi.org/10.1525/9780520352582-004
Ignatjewa W. B. 2013. Etnopoliticzeskaja istorija naroda sacha. [W:] N. A. Alekseew, E. N. Romanowa, E. P. Sokołowa (red.), Jakuty. Sacha. Moskwa: Nauka, 499-506.
Iwanowa T. S. 2003. Stanowlenie i razwitie gosudarstwiennosti Jakuti. [W:] W. N. Iwanow (red.), Narod sacha ot wieka k wieku. Oczerki istorii. Nowosybirsk: Nauka, 163-182.
Koncepcija razwitija kultury i iskusstwa Respubliki Sacha (Jakutija) na 2004-2006 gody. 2004. [W]: A. G. Nowikow (red.), Materiały Krugłogo stoła po obsużdieniju koncepcii tworczestwa kulturnych cennostiej Respubliki Sacha (Jakutija) (12 nojabria 2003 goda, g. Jakutsk). Jakuck: Arkticzeskij gosudarstwiennyj instytut kultury i iskusstwa, 4-8.
Ksenofontow G. W. 2004. Ellejada. Materiały po mifołogii i legendarnoj istorii jakutow. Jakuck: Biczik.
Lachowska K. i Pielużek M. 2020. Miasto jako przestrzeń ideologiczna – analiza sztuki ulicznej towarzyszącej aktualnym protestom w Chile. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura 12 (2/2020), 93-121. DOI 10.24917/20837275.12.2.7 DOI: https://doi.org/10.24917/20837275.12.2.7
Leahy E. L. 2020. Filling the void: Urban murals and national identity in Russia and Ukraine after 2010. Romanian Journal of Political Science t. 20, nr 2, 112-160.
Niżyńska A. 2011. Street art. jako alternatywna forma debaty publicznej w przestrzeni miejskiej. Warszawa: Trio.
Rolston B. 2020. Murale w Irlandii Północnej a proces pokojowy – historia i teraźniejszość. [W:] M. Kaźmierczak, M. Waras (red.), Wojna i pokój. Konflikt społeczno-polityczny a sztuka ulicy. Szczecin: Wydawnictwo Akademii Sztuki w Szczecinie, 27-34.
Rutkiewicz M. 2013. Murale w Polsce. [W:] A. Wołodźko, Czytając mury. Książka fotograficzna. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej, 13-15.
Stiepanow W. W. 2013. Sowremiennaja etnokulturnaja politika Respubliki Sacha (Jakutija). [W:] N. A. Alekseew, E. N. Romanowa, E. P. Sokolowa (red.), Jakuty. Sacha. Moskwa: Nauka, 506-536.
Upalevski I. 2017. Murals make (Our) history: paintings on the wall as media of cultural memory. Interpreting the current state of Warsaw’s commemorative murals. Przegląd Socjologii Jakościowej t. XIII, nr 4, 114-135. DOI: http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.13.4.07 DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.13.4.07
Ventsel A. i Peers E. 2017. Rapping the Changes in Northeastern Siberia: Hip Hop, Urbanization and Sakha Ethnicity. [W:] M. Miszczynski, A. Helbig (red.), Hip Hop at Europe’s Edge. Music, Agency and Social Change. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 230-242. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt2005sm8.17
Wasiljewa N. D. 2003. Kultura naroda sacha w XX w. [W:] W. N. Iwanow (red.), Narod sacha ot wieka k wieku. Oczerki istorii. Nowosybirsk: Nauka, 278-301.
Wołodźko A. 2013. Czytając mury. [W:] A. Wołodźko, Czytając mury. Książka fotograficzna. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej, 5-8.
Borisowa Ajtalina, 2020, Chudożnik Michaił Starostin: „czełowiek Siewiera – eto intieriesno”, https://ayarkyt.ru/hudozhnik-mihail-starostin-chelovek-severa-eto-interesno/, 10.12.2022.
Chudożnica Kyydaana… 2019, Chudożnica Kyydaana Ignatjewa zawjersziła mural w Olekminskie, https://news.ykt.ru/article/90186, 10.12.2022.
Fomienko Grigorij, 2016, Strit-art w Jakutske: fasady domow „zagoworili” na jazykie iskusstwa, https://archive.ysia.ru/glavnoe/strit-art-v-yakutske-fasady-domov-zagovorili-na-yazyke-iskusstva/, 13.12.2022.
Fotofakt: Jakutianie… 2018, Fotofakt: Jakutianie rozgliadzieli prezierwatiwy na stienie bywszej cerkwi w Jakutske, https://sakhaday.ru/news/fotofakt-yakutyane-razglyadeli-prezervativy-na-stene-byvshej-tserkvi-v-yakutske, 20.02.2023.
Italianskij chudożnik… 2017, Italianskij chudożnik raspisywajet dom na ulice Łomonosowa, https://news.ykt.ru/article/61099, 13.12.2022.
Jakutskije chudożniki… 2016, Jakutskije chudożniki razrisowali żyłyje doma, https://news.ykt.ru/article/43896, 10.12.2022.
Jakutskij strit-art… 2021, Jakutskij strit-art nabirajet oboroty, https://letoyakutia.ru/yakutskiy-strit-art-nabiraet-oboroty/, 20.02.2023.
„LETO YAKUTIA” w Niurbe… 2019, „LETO YAKUTIA” w Niurbe”: mural – mesto pritiażenija, https://yakutia.info/article/190649/, 20.02.2023.
Mural „Diewuszka s łoszadiu”… 2019, Mural „Diewuszka s łoszadiu” pojawiłsia w Czurapcze Jakutii, https://yakutiamedia.ru/news/849247/?from=70, 20.02.2023.
Mural „Nyyrbakaan… 2020, Mural Nyyrbakaan w bieriestianoj łodkie”, https://virtualyakutia.ru/node/104, 20.02.2023.
Organizatory biennale… 2018, Organizatory biennale prizwali niedowolnych kartinoj Adno nie tratit swoi siły na jad, https://sakhaday.ru/news/organizatory-biennale-prizvali-nedovolnyh-kartinoj-adno-ne-tratit-svoi-sily-na-yad, 10.12.2022.
Samowyrażenije kultury… 2021, Samowyrażenije kultury Oloncho czerez rozpis na stienie, https://letoyakutia.ru/samovyrazhenie-kultury-olonkho-cherez/, 10.12.2022.
Starostina Olga, 2018, Jakutsk ukrasił nowyj street-art, poswiaszczennyj boginie płodorodija Ajyyhyt, https://ysia.ru/yakutsk-ukrasil-novyj-strit-art-posvyashhennyj-bogine-plodorodiya-ajyyhyt/, 10.12.2022.
W Gagarinskom… 2018, W Gagarinskom okrugie Jakutska pojawiłsia nowyj art-obiekt, https://ysia.ru/v-gagarinskom-okruge-yakutska-poyavilsya-novyj-art-obekt/, 13.12.2022.
W Jakutske pojawiłsia… 2022, W Jautske pojawiłsia nowyj mural poswiaszczennyj 390-letiu g. Jakutska, https://yakutia24.ru/stolitsa/v-yakutske-poyavilsya-novyj-mural-posvyashchennyj-390-letiyu-g-yakutska, 20.02.2023.
W Udacznom… 2019, W Udacznom pojawiłsia art-obiekt „Garmonia”, https://ysia.ru/leto-yakutia-v-udachnom-poyavilsya-art-obekt-garmoniya/, 20.02.2023.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Journal of Urban Ethnology
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
