Świętowanie na ulicy. Orszak Trzech Króli w zimowym pejzażu miasta
Słowa kluczowe:
zimowa grupa kolędnicza, kolędnicy misyjni, Orszak Trzech Króli, pobożność ludowa, miastoAbstrakt
Autorka zainteresowała się formami kolędniczymi, związanymi ze Świętem Trzech Króli (6 stycznia): tradycyjną grupą kolędniczą – Trzej królowie, nowszą – kolędnikami misyjnymi oraz organizowanym od 2009 r. na ulicach wielu miast w Polsce Orszakiem Trzech Króli, czyli oryginalną procesją uliczną. To hałaśliwe wydarzenie uliczne wpływa na odmienny charakter uczestniczenia w religijnym „misterium”: czytelny jest tu aspekt uteatralnienia ceremonii religijnej (przebrani aktorzy pierwszo- i drugoplanowi, rekwizytem powszechnym są papierowe korony królewskie, budowa scen, na których odbywają się koncerty amatorskich i profesjonalnych zespołów). Przemarsz ulicami miasta księży i osób wierzących, nauczycieli, uczniów, przedszkolaków, harcerzy, polityków, prezydenta danego miasta, diabłów, aniołów, rycerzy średniowiecznych można oceniać nie tylko w kategoriach sacrum („uliczne jasełka”), ale i zabawy („wszyscy świetnie się bawili”). To widowisko uliczne jest nie tylko przykładem banalizacji religii i dowodem bardzo żywotnej pobożności ludowej, ale można je też postrzegać w kategoriach osobliwej promocji miasta. Autorka postuluje konieczność obserwacji i analizy tego typu nowych ofert kulturalnych, ogniskujących się wokół Kościoła w Polsce, stawia pytania o rozmiary pobożności ludowej nowoczesnego społeczeństwa konsumpcyjnego, mieszkańców miasta
Pobrania
Bibliografia
Bartmiński J. 2002, Polskie kolędy ludowe. Antologia, zebrał wstępem, komentarzami i przypisami opatrzył…, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków
Bork B. 1981, Kolędnicy. Wspomnienia z dzieciństwa, „Pomerania”, nr 1, s. 44
Buchowski M. 1979, Model religijności ludowej – próba rekonstrukcji, „Lud” (63), s. 93–111
Burke P. 2009, Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Czarnowski S. 1956, Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego, [w:] Czarnowski S., Dzieła, t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Cząstka-Kłapyta J. 2014, Kolędowanie na Huculszczyźnie, Oficyna Wydawnicza „Wierchy”, COTG PTTK, Kraków
Frankowska W. 2015, Kolędowanie na Kaszubach. Dzieje kolęd na Pomorzu od XVI do XXI wieku, Instytut Sztuki PAN, Warszawa
Globisch W. ks. 2000, Materiały pomocnicze dla kolędników misyjnych, Wydawnictwo Świętego Krzyża, Opole
Godula R. 1994, Od Mikołaja do Trzech Króli. O roli daru w obrzędzie, Wydawnictwo Wawelskie, Kraków
Górny G. 2014, Trzej Królowie. Dziesięć tajemnic. Sekrety Bożego Narodzenia, Rosikon Press, Izabelin–Warszawa
Kantor R. 1989, Krakowskie planty jako obszar kulturowy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne”, z. 26, s. 35–56
Kantor R. 2016, Jak w dzisiejszych czasach zostać królem? Kilka sposobów o różnej skali trudności, [w:] Kantor R., Hołda R. (red.), Monarchia. Alternatywa – mit – anachronizm, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 303–315
Karpińska G.E. 2002, Karnawały na miejskiej ulicy, „Lud”, t. 86, s. 47–65
Karpińska G.E. 1996, W naszym wyobrażeniu. Główna ulica miasta, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Ethnologica”, nr 9, s. 47–52
Kołodziejczyk M. 2015, Zabawa w Trzech Króli, „Polityka” 2015, nr 3, s. 21–22
Kwaśniewicz K. 2000, Zwyczaje doroczne, [w:] Tylkowa D. (red.), Podhale. Tradycja we współczesnej kulturze wsi, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Kraków, s. 349–384
Kwaśniewicz K. 1996, Zwyczaje doroczne Górali podhalańskich wczoraj i dziś, Sądecka Oficyna Wydawnicza, Nowy Sącz
Lendzion J. 2004, Misyjni kolędnicy, „Misjonarz” (12), s. 17
Perszon J. 1992, Rëbôcczi Godë. Zwyczaje i wierzenia w okresie adwentu i Bożego Narodzenia u Kaszubów Helskich. Studium etnograficzne, Wyd. „Pektor”, Jastarnia
Petera J. 1986, Obrzędy i zwyczaje ludowe w okresie Bożego Narodzenia, [w:] Bartmiński J., Hernas C. (red.), Kolędowanie na Lubelszczyźnie, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław, s. 4–45
Piwowarski W. 1977, Religijność miejska w procesie uprzemysławiania, Biblioteka „Więzi”, t. 41, Warszawa
Piwowarski W. 1971, Religijność wiejska w warunkach urbanizacji, Biblioteka „Więzi”, t. 34,Warszawa
Piwowarski W. 1983, Wprowadzenie, [w:] Piwowarski W. (red.), Religijność ludowa. Ciągłość i zmiana, Wyd. Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław, s. 5–19
Sienkiewicz-Miś T. 2006, Nagrodzono wszystkich, „Gość Niedzielny”, nr 5, s. IV–V.Stelmachowska B. 1933, Rok obrzędowy na Pomorzu, Wydawnictwa Instytutu Bałtyckiego, Toruń
Stelmachowska B. 2016, Rok obrzędowy na Pomorzu, Wydawnictwo Region, Gdynia
Udziela S. 1924, Krakowiacy, Nakładem Księgarni Geograficznej „Orbis”, Kraków
Wallis A. 1979, Informacja i gwar. O miejskim centrum, Państwowy Instytut Wydawniczy,Warszawa
Węcławik J. SVD 1986, Widowisko „Trzej Królowie”, [w:] Bartmiński J., Hernas C. (red.), Kolędowanie na Lubelszczyźnie, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław, s. 236–239
Willis P. 2005, Wyobraźnia etnograficzna, przekł. E. Klekot, Wyd. UJ, Kraków
Zadrożyńska A. 1985, Powtarzać czas początku. Cz. I: O świętowaniu dorocznych świąt w Polsce, Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa
Zadrożyńska A., Braun K. 2003, Zielnik świętowań polskich, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, Warszawa
