Z religijnego dziedzictwa Krakowa. Procesje z Wawelu na Skałkę

Róża Godula-Węcławowicz

doi:10.23858/JUE21.2023.002

Published: 2023-12-20

Vol. 21 (2023)

Processions from Wawel to Skałka. From the religious heritage of Cracow

Dr hab. Róża Godula-Węcławowicz, prof. IAE PAN

Journal of Urban Ethnology

Section: Articles

https://doi.org/10.23858/JUE21.2023.002

Abstract

Since the Middle Ages, two loca sacra have been marked in the religious space of Cracow: Wawel and Skalka, permanently linked by the hagiographic legend of St Stanislaus, a bishop and martyr. For more than eight hundred years, the cult of St Stanislaus has been as interesting as well as complex phenomenon, and has had many manifestations. Over the course of history, it has taken on various forms and varying degrees of intensity, with its spectacular expression being the cyclical religious rituals held in the urban space enclosed between the cathedral church on Wawel Hill and the sanctuary on Skałka. The annual patronal ceremoniesand the coronation ritual, belonging to the cyclical system of assuming the royal throne, had the longest lifespan. Their characteristic accent were the public processions from Wawel to Skałka. Of the many, the May patronal procession has survived to this day and is sometimes seen as a continuation of the previous ones. The author poses a question concerning the validity of identifying these ritual forms.

Keywords:

heritage, procession, ritual, ceremony, coronation, cult of St Stanislaus, Wawel, Skalka

Most read articles by the same author(s)

Róża Godula-Węcławowicz, „Plus ratio quam vis” i „Ne cedat Academia”. Uniwersyteckie dewizy z wojną w tle , Journal of Urban Ethnology: Vol. 12 (2014)
Róża Godula-Węcławowicz, When the home is not a home. Cracow in the shadow of Lvov , Journal of Urban Ethnology: Vol. 17 (2019): Journal of Urban Ethnology
Róża Godula-Węcławowicz, Burza pod krakowskim Rynkiem Głównym. Z antropologicznego dystansu , Journal of Urban Ethnology: Vol. 16 (2018)
Róża Godula-Węcławowicz, Editoriale , Journal of Urban Ethnology: Vol. 11 (2013)

Download files

Citation rules

Godula-Węcławowicz, R. (2023). Processions from Wawel to Skałka. From the religious heritage of Cracow. Journal of Urban Ethnology, 21, 27–44. https://doi.org/10.23858/JUE21.2023.002

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Borkowska U. 1995. Polskie pielgrzymki Jagiellonów. [W:] H. Manikowska, H. Zaremska, (red.), Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy. Warszawa: Instytut Historii PAN, 185-203.
Google Scholar

Crossley P. 2001. Polonia sacra and Bohemia sacra: Liturgy and History in Prague and Krakow Cathedrals. Folia Historiae Artium 7, 49-69.
Google Scholar

Crossley P. 2006. Ara Patriae: St Stanislaus, the Jagiellonians and the Coronation Ordinal for Krakow Cathedral. [W:] J. Fajt, M. Hörsch (eds.), Künstlerische Wechselwirkungen in Mitteleuropa. Tom 1 Studia, Jagiellonica Lipsiensia. Ostfildern: Thorbecke, 103-123.
Google Scholar

Dalewski Z. 1995. Ceremoniał Koronacyjny Królów Polskich W XV i początkach XVI wieku. Kwartalnik Historyczny 52 (3-4), 37-60.
Google Scholar

Dalewski. Z. 1996. Władza, przestrzeń, ceremoniał. Miejsce i uroczystość inauguracji władzy w Polsce średniowiecznej do końca XIV w. Warszawa.
Google Scholar

Dalewski Z. 2018. Przeszłość zrytualizowana: tradycja królewskich koronacji. [W:] H. Manikowska (red.). Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski. T. 2. Warszawa, 29–57.
Google Scholar

Derwich M. 1994. Rola opata w koronacjach królów polskich. [W:] Banaszkiewicz J. (red.). Imagines potestatis. Rytuały, symbole, konteksty fabularne władzy zwierzchniej. Polska X-XV w. (z przykładem czeskim i ruskim), Warszawa: Instytut Historii PAN, Wydawnictwo Neriton, 31-58.
Google Scholar

Długosz J. 1865. Żywot świętego Stanisława biskupa krakowskiego oraz żywoty świętych patronów polskich, węgierskich, czeskich, morawskich, pruskich i szlązkich nie umieszczone w Historyi Lombardzkiej (tłum. z łacińskiego oryginału wg wydania Hallerowskiego z r. 1511) ks. L. F. Karczewski, Kraków: Księgarnia Fr. Grzybowskiego.
Google Scholar

Długosz J. 2004. Roczniki czyli kroniki sławnego królestwa polskiego. Księgi VII i VIII. D. Turkowska i M. Kowalczyk (oprac.), J. Mrukówna. (tłum.). Edycja komputerowa. https://wpolonia2polska.wordpress.com/jan-dlugosz-pdf/ (dostęp czerwiec 2023).
Google Scholar

Gieysztor A. 1978 a. Spektakl i liturgia – polska koronacja królewska. [W:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza. B. Geremek (red.), Wrocław, 9-23.
Google Scholar

Gieysztor A. 1978 b, Ornamenta regia w Polsce XV wieku. [W:] P. Skubiszewski (red.). Sztuka i ideologia XV w. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 155-163.
Google Scholar

Gieysztor A. 1990, Gesture and Coronation. Ceremonies of Medieval and Early Modern Monarchic Ritual. [W:] J.M. Bak, (ed.). Coronation. Berkeley–Los Angeles–Oxford: University of California Press, 152-164. DOI: https://doi.org/10.1525/9780520311121-011
Google Scholar

Hołda R. 2013, Boże Ciało. Święto, ceremonia i performance. Journal of Urban Ethnology 11, 61-74.
Google Scholar

Jagosz M. 1979. Procesje ku czci św. Stanisława z Wawelu na Skałkę w okresie przedrozbiorowym. Analecta Cracoviensia XI, 603-614. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.3000
Google Scholar

Jagosz M. 1997. Przedrozbiorowe procesje wawelskie ku czci św. czci św. Stanisława biskupa i męczennika, Studia Claromontana 17, 39-126.
Google Scholar

Jagosz M. 2003. Procesje ku czci procesje ku czci św. Stanisława biskupa i męczennika z Wawelu na Skałkę. [W:] A. Napiórkowski (red.). Święty Stanisław w życiu kościoła w Polsce. 750-lecie kanonizacja. Kraków-Skałka: Wydawnictwo OO. Paulinów, 134-182.
Google Scholar

Kołpak P. 2020. Kult świętych patronów Królestwa Polskiego w czasach Jagiellonów, Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana.
Google Scholar

Kutrzeba S. 1918. Koronacje królów i królowych w Polsce. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka.
Google Scholar

Labuda G. 2000. Święty Stanisław, biskup krakowski, patron Polski. Śladami zabójstwa – męczeństwa – kanonizacji. Poznań: Instytut Historii UAM.
Google Scholar

Lileyko J.1987. Regalia Polskie, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Google Scholar

Napiórkowski A. 2010. Z dziejów Skałki. [W:] F. Ziejka (red.). Nieśmiertelni. Krypta zasłużonych na Skałce. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 13-31.
Google Scholar

Ochmann S. 1983. Koronacja Jana Kazimierza w roku 1649, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, 28, 135-159.
Google Scholar

Piech S. 1999. W cieniu kościołów i synagog. Życie religijne międzywojennego Krakowa 1918 – 1939. Kraków: Wydawnictwo i drukarnia Secesja.
Google Scholar

Pruszcz P. H. 1647. Kleynoty stołecznego miasta Krakowa abo kościoły y co w nich iest widzenia godnego y znacznego. Kraków: Drukarnia Franciszka Cezarego. https://dbc.wroc.pl/dlibra/publication/155083/edition/116073/content
Google Scholar

Rożek M. 1979. Ara Patriae. Dzieje grobu św. Stanisława w katedrze na Wawelu. Analecta Cracoviensia 11: 433-460. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.2991
Google Scholar

M. Rożek 1987. Polskie koronacje i korony. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Google Scholar

Rożnowska-Sadraei A. 2008. Pater Patriae: The Cult of Saint Stanislaus and the Patronage of Polish Kings 1200-1455. Kraków: UNUM Publishing House.
Google Scholar

Spórna M. 2000. Kult św. Stanisława w diecezji krakowskiej w świetle patrociniów do 1529 r. Folia Historica Cracoviens 7, 55-66. DOI: https://doi.org/10.15633/fhc.1390
Google Scholar

Szymborski W. 2007. Pielgrzymki i kontakty dynastii Jagiellonów z sanktuarium paulinów na Skałce. [W:] W. Szymborski, P. Nowakowski P. (red.). Religijność: wymiar prywatny i religijny, Kraków: Księgarnia Akademicka, 153-177.
Google Scholar

Turner V. 2005 a. Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie. W. Usakiewicz (tłum.). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Turner V. 2005 b. Od rytuału do teatru. Powaga zabawy. M. i J Dziekanowie (tłum.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Google Scholar

Kaczorowski W. 1992. Koronacja Władysława IV w 1633 roku. Opole: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Google Scholar

Plezia M. (red.) 1987. Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Google Scholar

Węcławowicz T. 2002. Transitus sancti Stanislai. [W:] J. Gadomski i in. (red.) Magistro et Amico amivi discipulique. Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 73-85.
Google Scholar

Węcławowicz T. 2005. Krakowski kościół katedralny w wiekach średnich: funkcje i możliwości interpretacji, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Witkowska A. 1984. Kulty pątnicze piętnastowiecznego Krakowa. Z badań nad miejską kulturą religijną. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

Zarewicz L. 1889. Skałka z kościołem śś. Michała i Stanisława w Krakowie. Kraków.
Google Scholar

Zbudniewek J. 2003. Św. Stanisław w dziejach Skałki. [W:] A. Napiórkowski (red.) Święty Stanisław w życiu kościoła w Polsce. 750-lecie kanonizacja. Kraków-Skałka: Wydawnictwo OO. Paulinów, 330-357.
Google Scholar

U św. Stanisława na Skałce w Krakowie. Z o. dr. hab. Andrzejem Napiórkowskim OSPPE – przeorem paulińskiego klasztoru Na Skałce w Krakowie i rektorem Wyższego Seminarium Duchownego Zakonu Paulinów – rozmawia Lidia Dudkiewicz, 31.12.2003. https://www.
Google Scholar

niedziela.pl/artykul/71246/nd/U-sw-Stanislawa-Na-Skalce-w-Krakowie (dost. luty 2023).
Google Scholar