Restauracja drewnianej architektury sakralnej w uwarunkowaniach prawnych doby zaborowej. Uwagi na podstawie zapisów źródłowych wielkopolskiej prowincji

Aleksander Jankowski

doi:10.23858/KHKM67.2019.1.006

Published: 2019-01-01

Vol. 67 No. 1 (2019)

The restoration of wooden church architecture as condtioned by regulations of the partition tme. Some remarks on the basis of sources from the Greater Poland province

Aleksander Jankowski

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Section: Studies and Materials

https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.1.006

Abstract

Legal regulations imposed on Polish territories by the partitioning powers changed the rules of managing parish property and of financing the renovation of churches. In the territories an-nexed by Prussia regulations from 1794 were operative, assigning the management of property and financial issues to parish priests and provisors, while issues of community gatherings to commune plenipotentiaries. In 1875 the institution of church supervisory board was established, which took over church property management, and since 1905 was also authorized to levy a tax to cover renovation expenses. In the part of Greater Poland annexed by Russia the management of church property was regulated by a 1817/1818 decree, which established a supervisory board for every parish. 90% of renovation costs had to be covered by the parishioners. Following the nationalization of church estates in 1843 and the property right reform in 1864 the board could only enact charges with the consent of the assembly of parishioners, within which it was only real property owners that were entitled to decide. Works costing up to 3000 rubles were super-vised by province authorities, while more expensive renovations were subject to the approval of the Ministry of Internal Affairs.

Keywords:

church art, wooden churches, renovation of architecture, Greater Poland

Most read articles by the same author(s)

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Jankowski, A. (2019). The restoration of wooden church architecture as condtioned by regulations of the partition tme. Some remarks on the basis of sources from the Greater Poland province. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 67(1), 93–112. https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.1.006

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Allgemeines. 1804. Allgemeines Landrecht für die Preussischen Staaten, Bd. IV, Theil 2, Titel 11, Ab. 3: Von den Obern und Vorgesetzten der Kirchengesellschaften; Ab. 9: Von der Verwaltung der Güter und des Vermögens der Pfarrkirchen, Berlin.
Google Scholar

Brykczyński Antoni. 1888. Dom Boży to jest praktyczne wskazówki budowania, naprawiania i utrzymania kościołów na wzór dzieła X. Montault (Barbier de Montault) „Traité pratique de la construction, de l’ameublement et de la décoration des églises”, Warszawa.
Google Scholar

Dettloff Paweł. 2010. Działalność konserwatorska Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, [w:] Polskie dziedzictwo kulturowe u progu niepodległości. Wokół Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, red. E. Manikowska, P. Jamski, Warszawa, s. 127–158, 351–363 (aneksy).
Google Scholar

Dziennik. 1818. Wypis z Protokołu Sekretaryatu Stanu Królestwa Polskiego, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego”, t. 6, nr 25
Google Scholar

Dziennik. 1824. Wypis z Protokołu Sekretaryatu Stanu Królestwa Polskiego, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego”, t. 8, nr 33
Google Scholar

Dziennik. 1864. Wypis z Protokołu Sekretaryatu Stanu Królestwa Polskiego, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego”, t. 62, nr 187.
Google Scholar

Jakimowicz Teresa. 1996. Konserwatorstwo i konserwatorzy w Wielkopolsce w latach 1793–1918, [w:] Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX w., red. A.S. Labuda, K. Zawiasa-Staniszewska, Poznań 1996, s. 102–119.
Google Scholar

Jankowski Aleksander. 2009. Kościoły drewniane o zdwojonej konstrukcji ścian, Bydgoszcz.
Google Scholar

Jankowski Aleksander. 2017. Malarstwo ścienne drewnianych świątyń Wielkopolski 1795- 1939, Bydgoszcz.
Google Scholar

Kiec Olgierd. 2001. Protestantyzm w Poznańskiem 1815–1918, Warszawa.
Google Scholar

Kohte Julius. 1895–1896. Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Posen, Bd. III, Berlin.
Google Scholar

Kohte Julius. 1897. Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Posen, Bd. IV, Berlin.
Google Scholar

Korytkowski Jan. 1888. Brevis descriptio historico-geographica ecclesiarum archidioecesis gnesnensis et posnaniensis. Archidioecesis Posnaniensis, cz. B, Gnesnae.
Google Scholar

Kujawski Witold. 2009. Następstwa rozbiorów Polski w diecezji włocławskiej, „Studia Włocławskie”, t. 12, s. 173–182.
Google Scholar

Kumor Bolesław. 1966. Granice archidiecezji gnieźnieńskiej w tysiącleciu (1000–1939), „Prawo Kanoniczne. Kwartalnik Prawno-Historyczny”, t. IX, nr 3–4, s. 3–27.
Google Scholar

Kumor Bolesław. 1980. Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej1772–1918, Kraków.
Google Scholar

Łuszczkiewicz Władysław. 1869. Wskazówka dla utrzymania kościołów, cerkwi, przechowywanych tamże zabytków przeszłości, Kraków.
Google Scholar

Łuszczkiewicz Władysław. 1887. Poradnik dla zajmujących się utrzymaniem i restauracją kościołów i sprzętów kościelnych, Kraków.
Google Scholar

Majdowski Andrzej. 1994. Zabudowania plebańskie w ustawodawstwie Królestwa Polskiego, [w:] A. Majdowski, Ze studiów nad architekturą sakralną w Królestwie Polskim, Warszawa, s. 63–94.
Google Scholar

Małecki Henryk. 1988. Dwustulecie Kościoła Warszawskiego w zarysie, „Warszawskie Studia Teologiczne”, t. XI, 1998, s. 11–50.
Google Scholar

Manikowska Ewa. 2010. Organizacja opieki nad zabytkami a dziedzictwo kultury sakralnej. Zarys problematyki, [w:] Polskie dziedzictwo kulturowe u progu niepodległości. Wokół Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, red. E. Manikowska, P. Jamski, Warszawa, s. 167–187.
Google Scholar

Pruszyński Jan. 1989. Ochrona zabytków w Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Turwid Marjan. 1926. Klasztor na Lipówce. Legendy, Września.
Google Scholar

Wisłocki Jerzy. 1981. Uposażenie Kościoła i duchowieństwa katolickiego w Polsce 1918–1939, Poznań.
Google Scholar