Kamienie zrodzone z pioruna. O nietypowej formie recyklingu w średniowieczu i czasach nowożytnych
DOI:
https://doi.org/10.23858/PA69.2021.2344Słowa kluczowe:
hunderstones, magical meaning, recycling, ethnography, prehistoric stone productsAbstrakt
The article is an attempt to determine to what extent the folkloric and ethnographic data concerning the cultural significance and functions performed by re-used stone products hailing from prehistoric times (mainly various types of axes, hammers, adzes, and hammers axes, usually from the Neolithic, less often from other periods), are reflected in medieval and modern historical materials. Finds from almost all over Europe were taken into account. In the Middle Ages and later, thunderstones gained a great deal of importance, because there were few items that, after their original function had disappeared,
remained in such wide use, far beyond traditionally understood recycling, which is usually limited to the re-use of raw materials and remedial actions. As objects of great sacred importance, they found a permanent place in the rituals and imaginations of ancient communities.
Pobrania
Bibliografia
Albertus Magnus, Book of Minerals, przeł. i oprac. D. Wyckoff, Oxford 1967.
C. Plinii Secundi, Naturalis Historiae libri XXXVII 5, oprac. J. Sillig, Hamburgi-Gothae 1851.
De mineralibus et rebus metallicis libri quinque, auctore Alberto Magno summo Philosopho, Coloniae 1569.
Konrad von Megenberg, Buch der Natur, oprac. F. Pfeiffer, wyd. K. Aue, Stuttgart 1861.
Marbodi Liber Lapidum seu de Gemmis, oprac. J. Beckmann, wyd. J. Ch. Dieterich, Gottingae 1799.
Abramowicz A. (1979). Urny i ceruanie. Łódź: Ossolineum.
Aguirre Sorondo A.A. (2013). El rayo y el trueno en Euskalerria. Kobie. Antropología cultural, 17, 135-150.
Aladzhov D., Balabanyan D. (1972). Razkopki v s. Lyubenovo prez 1968 g. Rodopski sbornik, 3, 105-139.
Alonso Ramos J.A. (1993). Supersticiones y creencias en torno a las tormentas. Cuadernos de etnología de Guadalajara, 25, 143-182.
Andree R. (1889). Etnographische Parallelen und Vergleichen. Neue Folge. Leipzig: Verlag von Veit & Comp.
Auerbach A. (1936). Ein Steinbeil als Blitzschuß. Der Spatenforscher, 1(4), 35.
Bagley J.M. (2015). Werkzeug, Prestigemarker, Kultobjekt und Ausstellungsstück – neolithische Steinbeile und -äxte im Wandel der Zeit. W: Ph.W. Stockhammer, H.P. Hahn (red.), Lost in Things – Fragen an die Welt des Materiellen (193-209). Münster-New York: Waxmann Verlag GmbH.
Banasiak P. (2017a). Znaleziska belemnitów z wczesnośredniowiecznego kompleksu osadniczego w Kałdusie. Próba interpretacji. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia, 35, 69-100. doi: 10.12775/AUNC_ARCH.2017.004.
Banasiak P. (2017b). Znaleziska belemnitów z wczesnośredniowiecznego Kałdusa. Antropologia kulturowa i jej znaczenie w interpretowaniu i zastosowaniu metod badawczych w archeologii. Młoda Muzeologia, 2, 69-77. doi: 10.15584/mm.2017.2.6.
Banasiak P. (2018). Rola belemnitów w praktykach pogrzebowych na ziemiach polskich na przestrzeni dziejów. W: K. Kleczkowska, W. Kosior, A. Kuchta, I. Łataś (red.), Zwyczaje i akcesoria apotropaiczne w cywilizacjach świata (115-127). Kraków: AT Wydawnictwo.
Bargan A. (2015). The probable old germanic origin of Romanian iele ‘(evil) fairies’. Messages, Sages and Ages, 2(2), 13-18.
Barner W. (1957). Von Kultäxten, Beilzauber und rituellem Bohren. Die Kunde. N. F., 8(3-4), 175-186.
Barner W. (1968). Bauopfer und Hausschutzzauber im Land zwischen Hildesheimer Wald und Ith. Niedersachsen. Zeitschrift für Heimat und Kultur, 5, 236-266.
Bartels M. (1893). Beiträge zum Steinbeil – Aberglauben in Nord-Deutschland. Verhandlungen der Berliner anthropologischen Gesellschaft, 1893, 558-564.
Baudet P. (1907). Superstition populaire: A propos de deux haches trouvées dans une maison à Crécy-sur-Serre (Aisne). Bulletin de la Société préhistorique de France, 4(3), 170-173.
Baudouin M., Bonnemère L. (1904). Les haches polies dans l’histoire jusqu’au XIXe siècle. Bulletins et Mémoires de la Société d’anthropologie de Paris, 5(5), 496-548.
Baumeister M. (2004). Metallrecycling in der Frühgeschichte. Untersuchungen zur technischen, wirtschaftlichen und gesellschaftlichen Rolle sekundärer Metallverwertung im 1. Jahrhtausend n. Chr. Rahden/Westf.: Verlag Marie Leidorf.
Belaj V. (2007). Hod groz godinu. Pokušaj rekonstrukcije prahrvatskoga mitskoga svjetonazora. 2 wyd. Zagreb: Golden marketing – Technička knjiga.
Berg F., Maurer H. (2004). Die Sammlung Bauer: Archäologische Funde aus der Umgebung von Drosendorf. Das Waldviertel, 53, 229-254.
Beuker J. (1997). Donderstenen in het museum. Waardeel, 17(4), 20-24.
Biegeleisen H. (1929). Lecznictwo ludu polskiego. Kraków: Polska Akademja Umiejętności.
Biermann F., Kersting Th. (2017). Wiederverwendung oder „Recycling“ im früh- und hochmittelalterlichen nordwestslawischen Raum. W: R. von Schnurbein (red.), Altlust. 1000 Jahre Nachnutzung im Dom zu Brandenburg (12-23). Berlin: Verlag für Berlin-Brandenburg.
Birgisdottir B.B. (2001). 100-årsiden: Kuriositet fra yngre steinalder. SPOR, 16(31/1), 48-49.
Blas M.Á. de, Maya J.L. (1974). Hachas pulimentadas en castros asturianos. Boletín del Instituto de Estudios Asturianos, 28(81), 199-216.
Blas M.Á. de, Villa Valdés Á. (2007). La presencia no accidental de un hacha de talón en un fondo de hogar en el castro del Chao Samartín (Grandas de Salime, Asturias). W: J. Celis Sánchez (red.), El hallazgo leonés de Valdevimbre y los depósitos del Bronce Final Atlántico en la Península Ibérica (280-289). León: Junta de Castilla y León, Consejería de Cultura y Turismo: Diputación de León, Instituo Leonés de Cultura.
Blinkenberg Ch. (1911). The Thunderweapon in Religion and Folklore. A Study in Comparative Archaeology. Cambridge: University Press.
Boda G. (2017). Simbolistica Ielelor în mitologia românească. The Journal of Ethnology and Culturology, 21, 35-38.
Boges Th. (1910). Aus der Heidenzeit des braunschweigischen Landes. Braunschweig: Appelhans Verlag.
Borkowski J., Kuczkowski A. (2013). Poza szlakiem. Źródła archeologiczne do dziejów małych miast Pomorza Środkowego, część 1.B. woj. koszalińskie, Koszalin: Muzeum w Koszalinie.
Brumm A. (2018). Lightning teeth and Ponari sweat: Folk theories and magical uses of prehistoric stone axes (and adzes) in Island Southeast Asia and the origin of thunderstone beliefs. Australian Archaeology, 84(1), 37-55.
Brzozowska M. (1996). Kamień piorunowy. W: J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1: Kosmos, cz. 1 (373-378). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bubenko T.S. (2004). Srednevekovyy Vitebsk. Posad – Nizhniy zamok (X-pervaya polovina XIV v.). Vitebsk: Vitebskiy gosudarstvennyy universitet im. P.M. Masherova.
Burić T. (2015). „Strilni kamen” s Baba lokve / “Thunder stone” from Baba lokve site. Archaeologia Adriatica, 9(1), 351-364.
Busch M. (1877). Deutscher Volklglaube, 2. wyd. Leipzig: Verlag von Fr. Wilh. Krunow.
Cardoso J.L., Gonçalves M.I.R. (2020). Mercati, a Metallotheca Vaticana e as representações de artefactos pré-históricos na Europa do Renascimento. Estudos Arqueológicos de Oeiras, 26, 105-122.
Carelli P. (1996). Blixtar och dunder, magiska under. Om åskstenstraditionen och förekomsten av stenåldersfynd i medeltida kulturlager. Fornvännnen, 91, 153-170.
Carelli P. (1997). Thunder and Lightning, Magical Miracles. On the Popular Myth of Thunderbolts and the Presence of Stone Age Artefacts in Medieval deposits. W: H. Andersson, P. Carelli, L. Ersgård (red.), Visions of the Past. Trends and Traditions in Swedish Medieval Archaeology (393-417). Stockholm: Central Board of National Antiquites.
Cartailhac É. (1878). L’Âge de pierre dans les souvenirs et superstitions populaires. Paris: C. Reinwald & Cie, Libraires – Éditeurs.
Cederström R. (1920). Moderna stenvapen eller stenåldervapen?. RIG. Kulturhistorisk tidskrift, 3(1-2), 97-100.
Cherici A. (1989). Keraunia. Archeologia Classica, 41, 329-382.
Ciubotaru S. (2002-2003). Elemente magice legate de tratamentul hemoriniei. Anuar de lingvistică și istorie literară, 42-43, 197-202.
Cosack E. (2004). Als die Steinbeile noch vom Himmel fielen. Archäologie in Deutschland, 1, 62-63.
Czaplicka M. (1985). Piorun w wierzeniach różnych ludów. Ziemia, 1985, 256-259.
Čermák K. (1907). Kamenné nástroje na Cáslavsku. Památky archeologické a místopisné, 22(7-8), 509-522.
Černecov A.V. (2002). K interpretacii unikal’nogo amuleta iz Kieva. Zhivaya starina, 1, 12-13.
Červinka I.L. (1897a). „Hromové kameny“ Pravěké nástroje v lidovém léčení. Časopis Společnosti přátel starožitností českých v Praze, 5(2), 46-49.
Červinka I.L. (1897b). „Hromové kameny“ Pravěké nástroje v lidovém léčení (Dokončení). Časopis Společnosti přátel starožitností českých v Praze, 5(3), 90-93.
Daunay J. (1978). La foudre et la tradition. Folklore de Champagne, 66, 3-10.
Davis J.L., Chouinard J.B. (2017). Theorizing Affordances: From Request to Refuse. Bulletin of Science, Technology & Society, 36(4), 241-248. doi.org/10.1177/0270467617714.
Dejmal M., Kuča M., Přichystal A. (2018). Třebenice (k. ú. Plešice, okr. Třebíč). Hrad Holoubek. Neolit. Náhodný nález kamenné industrie. Ověřovací výzkum. Přehled výzkumů, 59(1), 140.
Demnard F., Néraudeau D. (2001). L’utilisation des oursins fossiles de la Préhistoire à l’epoque gallo-romaine. Bulletin de la Société préhistorique française, 98(4), 693-715.
Demuth V. (2002). Ein „Donnerkeil” aus Groß Steinum am Dorm (Landkreis Helmstedt). Neolitisches Steingerät als Zeugnis frühneuzeitlichen Volksglaubens. Die Kunde N.F., 53, 109-116.
Doušek R. (2011). Magické předměty na moravském venkově. W: A. Křížová a kolektiv (red.), Archaické jevy tradiční kultury na Moravě (161-176). Brno: Masarykova univerzita.
Dowd M. (2018). Bewitched by an Elf Dart: Fairy Archaeology, Folk Magic and Traditional Medicine in Ireland. Cambridge Archaeological Journal, 28(3), 1-23.
Durdík T. (1997). „Hromový klín“ z hradu Křivoklátu. Sborník Kruhu přátel muzea hl. m. Prahy, 1, 107-110.
Durdík T. (2007). Hrady přechodného typu v Čechách. Praha: Agentura Pankrác.
Eijk G. van (2007). De dondersteen van Uden. Een neolithische bijl uit een middeleeuwse waterput. Westerheem, 56(4), 208-216.
Eijk G. van (2008). De dondersteen van Uden. Een neolithische bijl uit een middeleeuwse waterput. Westerheem, 57(3), 170-172.
Eliade M. (1993). Kowale i alchemicy. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Ellis Davidson H.R. (1965). Thor’s Hammer. Folklore, 76, 1-15.
Elsworth D.W., Boughton D. (2016). Prehistoric finds from Slackwood farm, Silverdale. Contrebis, 34, 8-12.
Erich O.A., Beitl R. (1955). Wörterbuch der deutschen Volkskunde. 2. wyd. Stuttgart: Alfred Kröner Verlag.
Ermischer G. (2006). Hier liegt der Hund begraben. W: H. Rosmanitz (red.), Die Ketzelburg in Haibach. Eine archäologisch-historische Spurensuche (99-102). Neustadt a.d. Aisch: Verlag Schmidt.
Evans J. (1897). The stone implemenst, weapons and ornaments of Great Britain. London - Bombay: Longmans, Green and Co.
Faraone Ch.A. (2014). Inscribed Greek Thunderstones as House- and Body-Amulets in Roman Imperial Times. Kernos, 27, 251-278.
Farkaš M., Gregor M. (2016). K otázke niektorých kamenných brúsených nástrojov z Bratislavy-Devína. Zborník Slovenského národného múzea. Supplementum, 11, 35-43.
Feiken H., Knol E. (2006). Stenen bijlen uit de Groninger klei. Paleo-Aktueel, 17, 75-81.
Fleming R. (2012). Recycling in Britain after the fall of Rome’s metal economy. Past and Present, 217(1), 3-45.
Fojtík A., Popelka M. (2018). Litenčice (okr. Kroměříž). Přehled výzkumů, 59(1), 132.
Francis K., Kline M.Ph. (2011). Prehistoric Stone Tools in Medieval Contexts. W: S. Leppard, J. Mitchell, E.G. Clark, K. Francis, Ph. Kline (red.), San Vincenzo Maggiore and its Workshops (397-410). London: British School at Rome.
Franz A. (1909). Die kirchlichen Benediktionen im Mittel¬alter 2. Freiburg im Breisgau: Herdersche Verlags-handlung.
Fröhlich J. (1992). Hromové klíny v jižních Čechách. Výběr z prací členů Historického klubu při Jihočeském muzeu v Českých Budějovicích, 29, 237-245.
Fröhlich J. (2006). Druhotné použití eneolitické sekery. Výběr z prací členů Historického klubu při Jihočeském muzeu v Českých Budějovicích, 43(3), 238-239.
Fröhlich J. (2015). Královské město Písek z pohledu archeologa. Putim: Nakladatelství Blanice
García Castro J.A. (1988). Mitos y creencias de origen prehistórico: «Las Piedras de Rayo». Espacio, Tiempo y Forma, Serie I: Prehistoria, 1, 427-443.
Gasanov B.A. [Bogumil Wlch.]. (2018). “Gromovye strely” i “tchertovy pal’cy”: magitcheskie praktiki v tradicii slavyan. Moskva: Svet.
Gaudant J. (2007). Aux sources de la Préhistoire : les céraunies, ces pierres étranges supposées tombées du ciel. Travaux du Comité français d’Histoire de la Géologie, Comité français d’Histoire de la Géologie, 21(2, 3ème série), 97-112.
Gazin-Schwartz A. (2001). Archaeology and Folklore of Material Culture, Ritual, and Everyday Life. International Journal of Historical Archaeology, 5(4), 263-280.
Geupel V. (1987). Ein Bauopfer aus Pockau, Kr. Marienberg. Ausgrabungen und Funde, 32(1), 2-5.
Ghinoiu I. (2013). Iele. In: tegoż, Mitologie română. Dicţionar (141-143). Bucureşti: Editura Univers Enciclopedic Gold.
Gilchrist R. (2019). Magic and Archaeology: Ritual Residues and “Odd” Deposits. W: S. Page, C. Rider (red.), The Routledge History of Medieval Magic (383-401). Abingdon: Routledge.
Giligny F., Bostyn F., Le Maux N. (2012). Production et importation de haches polies dans le Bassin parisien: typologie, chronologie et influences. W: P. Pétrequin, S. Cassen, M. Errera, L. Klassen, A. Sheridan, A.-M. Pétrequin (red.), JADE. Grandes haches alpines du Néolithique européen, Ve et IVe millénaires av. J.-C. 2 (1136-1167). Besançon: Presses universitaires de Franche-Comté, Centre de Recherche Archéologique de la Vallée de l‘Ain.
Gjerpe L.E. (red.). (2005). Gravfeltet på Gulli. E18-prosjektet Vestfold Bind 1. Oslo: Kulturhistorisk Museum, Fornminneseksjonen, Universitetet i Oslo.
Goodrum M.R. (2002). The meaning of ceraunia: archaeology, natural history and the interpretation of prehistoric stone artefacts in the eighteenth century. British Journal for the History of Science, 35, 255-269.
Goodrum M.R. (2008). Questioning Thunderstones and Arrowheads: The Problem of Recognizing and Interpreting Stone Artifacts in the Seventeenth Century. Early Science and Medicine, 13, 482–508.
Goodrum M.R. (2011). Recovering the Vestiges of Primeval Europe: Archaeology and the Significance of Stone Implements, 1750–1800. Journal of the History of Ideas, 72(1), 51-74.
Graudonis J. (1983). Altene. Arheoloģija un etnogrāfija, 14, 40-85.
Grønbeck I.A. (2016). En gave fra gudene? Frá haug ok heiðni, 4, 19-22.
Grünzweig F.E. (2004). Runeninschriften auf Waffen: Inschriften vom 2. Jahrhundert n. Chr. bis ins Hochmittelalter. Wien: Edition Praesens.
Hadarnik Cz. (2000). Zdobiony toporek ślężański z Buska-Zdroju, woj, świętokrzyskie. Sprawozdania Archeologiczne, 52, 143-150.
Hála J. (2016a). Alföldi adatok a „mennykövek”-ről. W: tegoż, Különös kövek, csodás csontok. Kilenc dolgozat a népi geológia köréből (41-68). Rudabánya: Érc- és Ásványbányászati Múzeum Alapítvány.
Hála J. (2016b). Ásványokkal és kőzetekkel kapcsolatos néprajzi adatok a Börzsönyből és környékéről. W: tegoż, Különös kövek, csodás csontok. Kilenc dolgozat a népi geológia köréből (85-108). Rudabánya: Érc- és Ásványbányászati Múzeum Alapítvány.
Hall M.A. (2005). Burgh mentalities: a town-in-the-country case study of Perth, Scotland. W: K. Giles, C. Dyer (red.), Town and Country in the Middle Ages: contrasts, contacts and interconnections, 1100-1500 (211-228). Leeds: Maney Publishing.
Hammarstedt N.E. (1920). Svensk forntro och folksed i bild och ord. Stockholm: Nordiska Musset.
Hammarstedt N.E. (1925). Donnerkeil. W: M. Ebert (red.), Reallexikon der Vorgeschichte 2 (444-448). Berlin: Verlag Walter de Gruyter & Co.
Harwood S.H., Hafezieh N. (2017). ‚Affordance‘ – what does this mean? W: Conference: 22nd UKAIS Annual Conference, St Catherine’s College Oxford, UK. [https://www.researchgate.net/publication/323773021_%27Affordance%27_-_what_does_this_mean] – dostęp dn 31.03.2020.
Hegele A. (1997). Donnerkeil und Teufelsfinger (Belemniten in Volksglauben und Volksmedizin). Fossilien, 14(1), 21-26.
Heidelk-Schacht S. (1983). “Donnerkeile” aus dem Bezirk Neubrandenburg. Ausgrabungen und Funde, 28(3), 105-109.
Heintel H. (1961). Blitzschutz und Beilzauber. Fundberichte aus Hessen, 1, 129-130.
Hell M. (1959). Steinbeile als Bauopfer aus Oberösterreich. Archaeologia Austriaca, 26, 96-99.
Hell M. (1962). Neue jungsteinzeitliche Funde aus dem Lande Salzburg. Archaeologia Austriaca, 32, 27-34.
Hell M. (1964). Alter Schutz- und Segensbrauch (Bauopfer) im salzburgischen Flachgau. Mitteilungen der Gesellschaft für Salzburger Landeskunde, 104, 271-300.
Helwing G.A. (1717). Lithographia Angerburgica. Regiomonti: Literis Johannis Stelteri.
Hložek J., Menšík P. (2009). „Hromové klíny“ z Kozího hrádku na Táborsku aneb „Účinné“ zajištění hradu před přírodní pohromou, nebo starší pravěké sídliště? Kuděj, 1, 63-73.
Hložek J., Menšík P. (2014a). Příspěvek k interpretaci broušeného artefaktu z hradu Týřova. Archeologie západních Čech, 7, 46-50.
Hložek J., Menšík P. (2014b.) Pravěké „zbraně“ jako symbol ochrany ve středověku a novověku. W: A. Lukešová (red.), Život je boj? Nezbytnost konfliktů v přírodě, společnosti a vědě. Sborník abstraktů a příspěvků z 15. Výjezdního interdisciplinárního semináře v Nečtinech 20.-23. ledna 2014 (107-109). Plzeň: Západočeská univerzita v Plzni.
Hložek J., Menšík P., Procházka M. (2015). Bauopfer im mittelalterlichen Böhmen. Fines Transire, 24, 271-280.
Hoffmann-Krayer E. (1921). Aberglaube. W: H. Türler, M. Godet, V. Attinger (red.), Historisch-biographisches Lexikon der Schweiz 1 (55-60). Neuenburg: Administration des Historisch-Biographischen Lexikons der Schweiz.
Hoggart B. (2004). The archaeology of counter-witchcraft and popular magic. W: O. Davies, W. de Blécourt (red.), Beyond the Witch Trials. Witchcraft and Magic in Enlightenment Europe (167-186). Manchester, New York: Manchester University Press.
Høiris O. (2015). Om tordenkiler, stenøkser og uddøde dyr. KUML, 2015, 9-48.
Höltker G. (1944). Der Donnerkeilglaube vom steinzeitlichen Neuguinea aus gesehen. Acta Tropica, 1(1), 30-51.
Holtorf C. (2015). From Stonehende to Las Vegas. Archaeology as Popular Culture. Walnut Creek-Lanham-New York-Toronto-Oxford: AltaMira Press.
Horn Fuglesang S. (1989). Viking and medieval amulets in Scandinavia. Fornvännen, 84, 15-27.
Horoszkiewicz R. (1950). Toporki neolityczne w lecznictwie ludowym na Opolszczyźnie. Z Otchłani Wieków, 19(9-10), 159-160.
Houlbrook C. (2019). ‘The Stone Axe from Way Back’: A Mutable Magical Object in Folklore and Fiction. Folklore, 130(2), 192-202. doi: 10.1080/0015587X.2018.1515291.
Hraše J.K. (1898). Hromové klíny aneb kameny. Český lid, 7, 82-83.
Hukantaival S. (2016). ”For a Witch Cannot Cross Such a Threshold!” Building Concealment Traditions in Finland c. 1200–1950. Archaeologia Medii Aevi Finlandia 23, Turku: Suomen keskiajan arkeologian seura.
Hukantaival S. (2018). The Materiality of Finnish Folk Magic: Objects in the Collections of the National Museum of Finland. Material Religion, 14(2), 183-198.
Hukantaival S. (2019). Ukonvaajojen monet kasvot – Luokittelu- ja tulkintakysymyksiä. W: J. Harjula, V. Immonen, J. Ruohonen (red.), Puukenkien kopinaa. Henrik Asplundin juhlakirja (345-381). Turku: Turun yliopisto.
Ivakin G.Yu. (2002). Khristianskaya podveska-amulet iz Kieva. Zhivaya starina, 1, 9-11.
Ivakin G. (2007). Excavations at St. Michael Golden Domes Monastery in Kiev. W: A. Aibabun, G. Ivakin (red.), Kiev – Cherson – Constantinople. Ukrainian Papers at the XXth International Congress of Byzantine Studies (Paris, 19-25 August 2001) (177-220). Kiev-Simferopol-Paris: Ukrainian National Committee for Byzantine Studies.
Ivakin G.Yu., Chernetsov A.V. (2001). Unikal’nyy amulet iz Zlatoverkhogo. Drevniy mir, 2, 36-38.
Ivakin G.Yu., Chernetsov A.V. (2002). Unikal’nyj amulet iz raskopok v Kieve. W: A.L. Toporkov, A.A. Turilov (red.), Otrechennoye chteniye v Rossii XVII-XVIII vekov (521-532). Moskva: Indrik.
Ivakin G.Yu., Putsko V.H. (2005). Pamyatnyky plastychnoho mystetstva z rozkopok verkhn’oho Kyyeva 1998-2001 rr. Arkheolohiya, 4, 94-107.
Jacobs J. (1991). Die Einzelgrabkultur in Mecklenburg-Vorpommern. Berlin: Archäologisches Landesmuseum Mecklenburg-Vorpommern.
Jensen O.W. (2000). The Many Faces of Stone Artefacts: A Case Study of the Shift in the Perception of Thunderbolts in the Late 17th and Early 18th Century. W: O.W. Jensen, H. Karlsson (red.), Archaeological Conditions. Examples of Epistemology and Ontology (129-143). Göteborg: Göteborg University.
Jesse C. (1973). Pre-Columbian Stone Artifacts put to Strange Uses. W: Proceedings of the Fourth International Congress for the Study of Pre-Columbian Cultures of the Lesser Antilles. Reduit Beach, St. Lucia, July 26-30, 1971 (68-72). St. Lucia: St. Lucia Archaeological and Historical Society Castries.
Johanson K. (2006). The contribution of stray find for studying everyday practice – the example of stone axes. Estonian Journal of Archaeology, 10(2), 99-131.
Johanson K. (2009). The changing meaning of ‘thunderbolts’. Folklore. Electronic Journal of Folklore, 42, 129-174.
Johanson K. (2018a). Missing interpretations. Natural and residual finds in Estonian archaeological collections. Tartu: University of Tartu.
Johanson K. (2018b). Missing interpretations: tracing natural artefacts in Estonian archaeological material. Fennoscandia archaeologica, 35, 87-106.
John J. (2003). O lidech (minulých) a fosíliích (ještě minulejších). Sborník Muzea středního Posázaví v Ratajích nad Sázavou a Archeologické společnosti při Katedře archeologie Západočeské univerzity v Plzni, 2, 15-20.
Jung M. (2018). Das objektepistemologische Potential des Affordanzkonzeptes James Gibsons und seine Bedeutung als Grundlage von ,Objektbiographien‘. Methodologische Anmerkungen und exemplarische Fallstudie. W: M. Hilgert, K.P. Hofmann, H. Simon (red.), Objektepistemologien. Zur Vermessung eines transdisziplinären Forschungsraums (135-178). Berlin: Edition Topoi.
Kaczorowski R. (2003). Przesądy i wierzenia w ludowej kulturze polskich mieszkańców Warmii na przełomie XIX i XX wieku. Studia Elbląskie, 5, 93-103.
Kajkowski K. (2019). Obrzędowość religijna Pomorzan we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczne. Wrocław: Wydawnictwo Chronicon.
Kalábek M. (2001). Karlův hrad. W: Archeologie zrcadlení (114-118). Olomouc: Vlastivědné muzeum v Olomouci.
Kaufmann D. (1936). Vorgeschichtliche Steinwerkzeuge im Volksglauben. Der Spatenforscher, 1(4), 29-35.
Kalseth J. (2010). Steinøks eller torndenkile. Spor, 25(2), 28-30.
Keßeler A. (2016). Affordanz, oder was Dinge können! W: K.P. Hofmann, T. Meier, D. Mölders, S. Schreiber (red.), Massendinghaltung in der Archäologie. Der Material Turn und die Ur- und Frühgeschichte (343-363). Leiden: Sidestone Press.
Kharuzin N.N. (1894). Iz materialov, sobrannykh sredi krest’yan Pudozhskogo uyezda Olonetskoy gubernii. Olonetskiy sbornik. Materialy dlya istorii, geografii, statistiki i etnografii Olonetskogo kraya, 3, 302-346.
Kirchner E. (1853). Thor’s Donnerkeil und die steinernen Opfergeräte des nord-germanischen Heidenthums. Neu-Strelitz: Verlag der Hofbuchhandlung von G. Barnewitz.
Kjellmark K., Thordeman B. (1939). Hällkistan och myntskatten från Rappe i Öjaby socken, Småland. Fornvännnen, 1939, 65-89.
Klassen L. (2004). Jade und Kupfer. Untersuchungen zum Neolithisierungsprozess im westlichen Ostseeraum besonderer Berücksichtigung der Kulturentwicklung Europas 5500-3500 BC. Århus: Aarhus University Press.
Klecanda J. (1901). Hromové kameny (předhistorické mlaty) v XV. a XVI věku. Český lid, 10, 214-215.
Klimscha F, Nowak K. (2008). „Donnerkeile“ – Die (post)neolithische Verwendung steinerner Beile als Talisman, Medizin und Co. Museumsjournal Natur und Mensch, 4, 31-43.
Knight M.G., Boughton D., Wilkinson R.E. (2019). Objects of the Past in the Past. W: M.G. Knight, D. Boughton, R.E. Wilkinson (red.), Objects of the Past in the Past Investigating the significance of earlier artefacts in later contexts (1-18). Oxford: Archaeopress Publishing Ltd.
Koledinskiy L.V. (2020). Mirovospriyatiye i mirooshchushcheniye zhiteley Vitebska v XII-XVIII vv. (po materialam raskopok Verkhnego zamka). W: А.М. Avlasovich (red.), Kopytinskiye chteniya 3. Sbornik statey Mezhdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferentsii, Mogilev, 28 fevralya - 1 marta 2019 g. (4-11). Mogilev: Mogilevskiy gosudarstvennyy universitet im. A.A. Kuleshova.
König A. (1994). Die archäologischen Funde der Rathausgrabung in Höxter aus den Jahren 1988 bis 1992. Ein erster Überblick. W: G.U. Großmann (red.), Das Rathaus in Höxter (151-196). München-Berlin: Deutscher Kunstverlag.
Korpikiewicz H. (2016). Symbolika i kult: meteory i meteoryty. Lingua ac communitas, 26, 15-29.
Kościński B., Paner H. (2005). Nowe wyniki datowania grodu gdańskiego – stanowisko 1 (wyk. I-V). W: H. Paner, M. Fudziński (red.), XIV Sesja Pomorzoznawcza 2: od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych (11-47). Gdańsk: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku.
Koštuřík P., Kovárník J., Měřínský Z., Oliva M. (1986). Pravěk Třebíčska. Brno: Muzejní a vlastivědná společnost (Brno), Západomoravské muzeum (Třebíč).
Koudelka F. (1882). Die Donnersteine als Medicin bei den mährischen Slaven. Mittheilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Wien, 12 (NF 2), 159-160.
Kowalski P. (1998). Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. Warszawa, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kowalski K., Matuszewska A. (2012). Wprowadzenie do problematyki kulturowej zabytków neolitycznych / The Cultural Issues of the Neolithic Antiquities: an Introduction. W: K. Kowalski, D. Kozłowska-Skoczka (red.), Zaginione – ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich / Lost – Saved. The Pomeranian Antiquities Collection of Szczecin (69-79). Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie.
Krival’tsevich N.N. (1992). Kul’t kamiennych siakier na Bielarusi. W: M.P. Kasciuk, M.V. Bič, H.V. Štychaŭ (red.), Staronki historyi Bielarusi (7-12). Minsk: Navuka i tekhnika.
Kulmar T. (2005). On Supreme Sky God from the Aspect of Religious History and in Prehistoris Estonian Materials. Folklore, 31, 15-30.
Kunnas-Pusa L. (2016). Tärvellyt ja kaaputetut – Kivikautiset irtolöydöt Jaakkiman pitäjästä ja kivikauden esineiden keräily 1800–1900-lukujen vaihteessa. Muinaistutki, 4, 2-17.
Kurasiński T., Skóra K. (2020). From the past into the future – archaica as a research problem (on the basis of medieval and modern period finds from Central-Eastern Europe) / Z przeszłości w przyszłość – archaika jako problem badawczy (na podstawie średniowiecznych i nowożytnych materiałów z Europy Środkowo-Wschodniej). W: M. Bogucki, A. Dymowski, G. Śnieżko (red.), Silvers of the Antiquity. The Use of Ancient Coins in Central, Eastern and Northern Europe in the Medieval and Modern Periods / Okruchy starożytności. Użytkowanie monet antycznych w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej w średniowieczu i w okresie nowożytnym (301-366). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Labatt M.A. (2018). Turning an Axe on Its Head. A Journal of Decorative Arts, Design History and Material Culture, 25(2), 160-175.
Lagercrantz S. (1940). Der Donnerkeil im Afrikanischen Volksglauben. Etnologiska Studier, 10, 1-40.
Lapshin V.A. (2009). Tver’ v XIII-XIV vv. (po materialam raskopok 1993-1997 gg.). Sankt-Peterburg: Fakul’tet filologii i iskusstv Sankt-Peterburgskogo gosudarstvennogo universiteta.
Larocca F., Breglia F. (2016). Grooved stone tools from Calabria region (Italy): Archaeological evidence and research perspectives. Journal of Lithic Studies, 3(3), 301-312.
Laurinkienė N. (1996a). Perkūnkulkė – griaustinio dievo ženklas. Liaudies kultūra, 1, 23-26.
Laurinkienė N. (1996b). Senovės lietuvių dievas Perkūnas. Kalboje, tautosakoje, istor iniuose šal tiniuose. Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas.
Lech J. (1992). Prehistoria i przemiany światopoglądowe w Europie. Archeologia Polski, 37(1-2), 265-285.
Lebeda A. (2002). Wiedza i wierzenia ludowe. Wrocław-Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Lehtosalo-Hilander P.-L. (2000). Luistari – A History of Weapon and Ornaments. Helsinki: Suomen Finska fornminnesföreningen.
Lepówna B. (1981). Materialne przejawy wierzeń ludności Gdańska w X-XIII w. Pomorania Antiqua, 10, 169-199.
Lequellec J.-L. (1996). Mégalithes et traditions populaires. La hache et le marteau de vie et de mort. Bulletin de la Société préhistorique française, 93(3), 287-297.
Libera Z. (2003). Znachor w tradycjach ludowych i popularnych XIX-XX wieku. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum.
Lindow J. (1994). Thor’s hammar. The Journal of English and Germanic Philology, 93(4), 485-503.
Lødøen T.K. (1993). Tor-steinen. Arkeo. Nytt fra Historisk Museum i Bergen, 1, 32.
Lovisato D. (1878). Di alcune azze, scalpelli, martelli e ciottoli dell’epoca della pietra trovati nella Provincia di Catanzaro. Bollettino della Societa Adriatica di Scienze Naturali in Triste, 3, 475-505.
Lozhkina Ye.V. (2005). “Chertovy pal’tsy” (“vumurt chin’y”) v narodnom tselitel’stve udmurtov. W: Fol’klor i postfol’klor: struktura, tipologiya, semiotika: Vesennyaya sokola – 2005. [http://www.ruthenia.ru/folklore/lozhkina1.htm] – dostęp 15.05.2020.
Łapo J.M. (2008). Ludowa wizja przeszłości Mazur. Stanowiska archeologiczne i miejsca o znaczeniu historycznym na dawnym pograniczu galindzko-jaćwieskim w świadomości Mazurów (XVI w. – I połowa XX w.). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie.
MacLeod M., Mees B. (2006). Runic Amulets and Magic Objects. Woodbridge: The Boydel Press.
Makushnikov O.A. (2009). Gomel’skoye Podneprov’ye v V - seredine XIII vv. Sotsial’no - ekonomicheskoye i etnokul’turnoye razvitiye. Monografiya. Gomel’: Gomel’skiy gosudarstvennyy universitet im. Frantsiska Skoriny.
Malakhova A.S. (2009). “Gromovye strely” v narodnoî religioznosti terskikh Kazakov (tersko-severoruskie paralleli). W: Yu.A. Prokopenko, A.A. Durov (red.), Iz istorii kul’tury narodov severnogo Kavkaza 1 (69-75). Stavropol’: Izdatelstvo Grafa.
Marrifield M.P. (1849). Original Treatises, dating from the XIIth to XVIIIth Centuries on the Arts of Painting, in Oil, Miniature, Mosaic, and on Glass; of Gilding, Dyeing, and the Preparation of Colours and Artificial Gems 1. London: John Murray, Albemarle Street.
Maurer H. (2012). Ein Donnerkeil von Zitternberg bei Gars am Gamp, BH Horn, Niederösterreich. Unsere Hei-mat, 83(3-4), 241-243.
Mazurkiewicz M. (1991). Kamień piorunowy w polszczyźnie i kulturze ludowej (Szkic do Słownika ludowych stereotypów językowych). W: J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Język i kultura 1: Podstawowe pojęcia i problemy (149-155). Wrocław: Wiedza o Kulturze.
McNamara K.J. (2007). Shepherds’ crowns, fairy loaves and thunderstones: the mythology of fossil echinoids in England. W: L. Piccardi, W.B. Masse (red.), Myth and Geology (279-294). London: Geological Society of London.
Medunová-Benešová A. (1997). Neolithikum und Äneolithikum. W: L. Poláček (red.), Studien zum Burgwall von Mikulčice 2 (293-146). Brno: Archeologický ústav AV ČR, Brno.
Mehling A. (1998). Archaika als Beigaben. Studien an merowingerzeitlichen Gräberfeldern. Rahden/Westfalen: Verlag Marie Leidorf GmbH.
Meinecke M. (2014). Cerauniae – Donnerkeile. W: U. Veit, M. Wöhrl (red.), Donnerkeil – Opfermesser – Thrängefäß. Die archäologischen Objekte aus der Sammlung der Leipziger Apothekerfamilie Linck (1670-1807) im Naturalienkabinett Waldenburg (Sachsen) (49-51), Lepzig: Professur für Ur- und Frügeschichte.
Menšík P. (2010a). Nálezy broušené kamenné industrie v mladších pravěkých kulturách v jižních a západních Čechách. Časopis společnosti přatel starožitností, 118(2), 20-26.
Menšík P. (2010b). Zhodnocení neolitického a eneolitického osídlení Českokrumlovska. Stručná charakteristika vývoje v jižních Čechách. Acta Fakulty filozofické Západočeské univerzity v Plzni, 4, 27-47.
Menšík P. (2014). „Hromové klíny“ ze sbirky Národopisnégo oddělení Západočeského muzea v Plzni. Časopis společnosti přatel starožitností, 122(3), 156-159.
Menšík P. (2018). Nový nález „hromového klínu“ ze Železné Rudy, okr. Klatovy. Archeologie západních Čech, 9(1), 29-31.
Mercati M. (1717). Metallotheca Vaticana. Romæ: Typographum Vaticanum.
Merrifield R. (1987). The Archaeology of Ritual and Magic. London: New Amsterdam Books.
Merta D. (2013). Hromový klín. [www.archaiabrno.org/home_cs/?acc=zapisnicek&blog_id=601&blog_date=2013-11-12] – dostęp 20.04.2020.
Mildenberger G. (1969). Verschleppte Bodenfunde. Ein Beitrag zur Fundkritik. Bonner Jahrbücher, 169, 1-28.
Milošević A. (1998). Arkeološka topografija Cetine. Split: Muzej hrvatskih arheoloških spomenika.
Mitmannsgruber A. (1962). Ein Donnerkeil im niederösterreichischen Mostviertel. Österreichische Zeitschrift für Volkskunde, 65(NS 16), 177.
Modderman P.J.R. (1964). Stenen bijl met ijzeren schachthuls uit de Waal bij Nijmegen, Berichten van de rijksdienst voor het oudheidkundig bodemonderzoek, 14, 69-73.
Montelius O. (1906). Kulturgeschichte Schwedens von den ältesten Zeiten bis zum elften Jahrhundert nach Christus. Leipzig: Verlag von E.A. Seemann.
Moszyński K. (1967). Kultura ludowa Słowian 2: Kultura duchowa 1. Warszawa: Książka i Wiedza.
Motz L. (1997). The germanic thunderweapon. Saga-Book, 24, 329-350.
Mugurēvičs Ē. (1977). Oliņkalna un Lokstenes pilsnovadi. 3.-15. gs. arheoloģiskie pieminekļi. Rīga: Zinātne.
Muhonen T. (2006). Kolme ajallista näkökulmaa ukonvaajoihin. Kivikauden kiviesineet myöhempien aikojen kuriositeetteina. Kuriositeettikabi.net, 3, 1-23.
Musin A.E. (2005). Milites Christi Drevney Rusi. Voinskaya kul’tura russkogo srednevekov’ya v kontekste religioznogo mentaliteta. Sankt-Peterburg: Peterburgskoye Vostokovedeniye.
Musin A.E., Żeltowa M.N., Tarabardina O., Tianina E.A. (2018). Kamienne artefakty z epoki neolitu i wczesnej epoki żelaza jako amulety średniowiecznego Nowogrodu. W: S. Rosik, S. Jędrzejewska, K. Kollinger (red.), Hierofanie, wierzenia, obrzędy... Kultura symboliczna w średniowieczu między pogaństwem a chrześcijaństwem (13-41). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Norkus J. (1959). Ein „Donnerkeil” und ein Schalenstein aus dem Kreise Hameln-Pyrmont. Die Kunde N.F., 10 (3-4), 219-220.
Novotný B. (1991). Hromový klin z Lúčnice nad Žitavou. Archeologické výskumy a nálezy na Slovensku v roku 1989, 73.
Nedoshivina N.G. (1976). O religioznykh predstavleniyakh vyatichey XI–XIII vv. W: G.K. Vagner, D.S. Likhachev, P.A. Rappoport (red.), Srednevekovaya Rus’. Moskva: Nauka.
Norkus J. (1959). Ein „Donnerkeil” und ein Schalenstein aus dem Kreise Hameln-Pyrmont. Die Kunde N.F., 10(3-4), 219-220.
Novotný B. (1991). Hromový klin z Lúčnice nad Žitavou. W: O. Oždáni, M. Rejholcová (red.), Archeologické výskumy a nálezy na Slovensku v roku 1989 (73). Nitra: Archeologický ústav Slovenskej akadémie vied v Nitre.
O’Sullivan A. (2017-2018). Magic in early medieval Ireland: Some observations from archaeological evidence. Ulster Journal of Archaeology, 74, 107-117.
Ofrim A. (2019). Attitudes towards prehistoric objects in Romanian folk culture (19th-20th century). Swedish Journal of Romanian Studies, 2(1), 92-109.
Olbrich K. (1987). Donnerkeil. W: H. Bächtold-Stäubli, E. Hoffmann-Krayer (red.), Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens 2 (325-331). Berlin-New York: Walter de Gruyter.
Palliardi J. (1889). Zažehnávání hromovým kamenem. Časopis Vlastivědného spolku muzejního v Olomouci, 6(22), 87.
Paulsen P. (1939). Axt und Kreuz bei den Nordgermanen. Berlin: Ahnenberge-Stiftung-Verlag.
Pedrosa J.M. (2009). Jussieu, Feijoo y las piedras del rayo, o la razón moderna frente a la vieja superstición. Revista Murciana de Antropología, 16, 245-270.
Penney S.H. (1976). Axes, Arrowheads and Other Antiquities in Irish Folklore. Ulster Folklife, 22, 70-75.
Penney S.H. (1995). Stone Axes in Early Christian Contexts. Archaeology Ireland, 9(3), 50.
Plessingerová A., Vařeka P. (1999). Bouře, hromový kámen v lidových představách, víře a obyčejích. W: L. Tarcalová (red.), Kult a živly (207-213). Uherské Hradiště: Slovácké muzeum v Uherském Hradišti.
Pokrovskiy F.V. (1899). Arkheologicheskaya karta Kovenskoy gubernii. Vil’na: Tipogrfiya A.G. Syrkina.
Pollex A. (2010). Glaubenvorstellungen im Wandel. Eine archäologische Analyse der Körpergräber des 10. bis 13. Jahrhunderts im nordwestslawischen Raum. Rahden/Westf.: Verlag Marie Leidorf GmbH.
Profantová N. (2005). Kamenné artefakty. W: M. Kuna, N. Profantová a autorský kolektiv (red.), Počátky raného středověku v Čechách. Archeologický výzkum sídelní aglomerace kultury pražského typu v Roztokách (202-207). Praha: Archeologický ústav AV ČR Praha.
Pyvovarov S.V. (2008). Vikoristannya arkheolohichnikh artefaktiv u mahichniy praktytsi davn’oho naselennya Bukoviny. Memoria ethnologica, 28-29, 104-108.
Pyvovarov S.V., Il’kiv M.V. (2014). «Hromovi strily» u systemi yazychnyts’kykh i khrystyyans’kykh viruvan’ seredn’ovichnoho naselennya Bukovyny. W: K.K. Krayniy (red.), Tserkva – nauka – suspil’stvo: pytannya vzayemodiyi. Na poshanu kyyivs’koho mytropolyta Yevheniya (Bolkhovitinova). Materialy Dvanadtsyatoyi Mizhnarodnoyi naukovoyi konferentsiyi. Kyyiv: Natsional’nyy Kyyevo-Pechers’kyy istoryko-kul’turnyy zapovidnyk.
Quast D. (2011). Ein Steinbeil mit magischer Inschrift aus der Sammlung des Prinzen Christian August von Waldeck. Archäologisches Korrespondenzblatt, 41(2), 249-261.
Quintía Pereira R. (2009). A pedra da pezoña e outras pedras sandadoras da cultura popular galega. Galicia Encantada, 5 [http://www.galiciaencantada.com/archivos/docs/1555_Apedradapezo%C3%B1aeoutraspedrassandadorasdaculturapopulargalega.pdf] – dostęp dn. 15.04. 2020.
Rafn C.Ch. (1854). Bemærkninger om en steenöxe med runeindskrift, tilhörende Hans Majestæt kongen. Kjöbenhavn: Thieles bogtrykkeri.
Ramminger B. (2007). Blitzschutz und Fruchtbarkeitsspender: noch einmal zu den „Donnerkeilen“. Denkmalpflege und Kulturgeschichte, 4, 11-13.
Ramsey G. (1995). Rubbing Stones, Raths and Polished Stone Axes. Archaeology Ireland, 9(2), 9-10.
Rebmann T. (2006). Les haches néolithiques. W: M. Reto et al. (red.), Develier-courtételle un habitat rural mérovingien 3: céramiques et autres objets en pierre, verre, os, bois ou terre cuite (138-139). Porrentruy: Office de la culture de la Republique et Canton du Jura, Societe jurassienne d’Emulation.
Reitinger J. (1976). „Donnerkeile“ aus Oberösterreich und Salzburg. Archaeologia Austriaca, 13-14, 511-546.
Ribon P. (1993): Pierres qui guérissent. Lyon: Editions Horvath.
Riess W. (1981). Ein Donnerkeil aus Wels. Jahrbuch des Musealvereines Wels, 23, 41-52.
Rosmanitz H. (2006). Die archäologischen Untersuchungen auf der Ketzelburg – Ein Überblick. W: H. Rosmanitz (red.), Die Ketzelburg in Haibach. Eine archäologisch-historische Spurensuche (55-70). Neustadt a.d. Aisch: Verlag Schmidt.
Roth Th. (2006). Als die Donnerkeile noch vom Himmel fielen. W: H. Rosmanitz (red.), Die Ketzelburg in Haibach. Eine archäologisch-historische Spurensuche (107-111). Neustadt a.d. Aisch: Verlag Schmidt.
Rötting H. (1985). Stadtarchäologie in Braunschweig. Ein fachübergreifender Arbeitsbericht zu den Grabungen 1976-1984. Hameln: Verlag CW Niemeyer.
Rozhdestvenskaya T.V. (2001). Nadpisi na predmetakh. W: S.V. Beletskiy, V.A. Lapshin (red.), Tverskoy kreml’: kompleksnoye arkheologicheskoye istochnikovedeniye (211-216). Sankt-Peterburg: Yevropeysiy Dom.
Rúa Aller F.J., García Armesto M.J. (2010). Usos y creencias de las piedras de rayo de León. Revista de Folklore, 344, 61-68.
Rustoiu A. (2015). Shooting the evil. “Scythian” arrowheads in Avar age graves from the Carpathian Basin. W: C. Cosma (red.), Warriors, weapons, and harness from the 5th-10th centuries in the Carpathian Basin (89-106). Cluj-Napoca: Mega Publishing House.
Rynne E. (1964-1965). Two stone axeheads from Killamoat Upper, Co. Wicklow. Journal of the County Kildare Archaeological Society, 14(1), 50-53.
Sachße C. (2006). Donnerkeile in der Apotheke. Deutsche Apothekenmuseum, 31(1), 5.
Sachße C. (2008). Mit der Streitaxt gegen die Gelbsucht? Archaeologica als Arzneimittel in historischer Zeit. W: F. Falkenstein, S. Schade-Lindig, A. Zeeb-Lanz (red.), Kumpf, Kalotte, Pfeilschaftglätter. Zwei Leben für die Archäologie. Gedenkschrift für Annemarie Häußer und Helmut Spatz (227-244). Rahden/Westf.: Verlag Marie Laidorf.
Saintyves P. (1936). Pierres magiques: Bétyles, Haches-Amulettes et Pierres de Foudre. Traditions savantes et Traditions populaires. Paris: Librairie Émile Nourry.
Salin E., France-Lanord A. (1946). Traditions et art mérovingiens I. Le cimetière de Varangéville (Meurthe-et-Moselle). Gallia, 4, 199-245.
Salo U. (1990). Agricola’s Ukko in the light of archaeology A chronological and interpretative study of ancient Finnish religion. W: T. Ahlbäck (red.), Old Norse and Finnish Religions and Cultic Place Names (92-190). Åbo: Donner Institute for Research in Religious and Cultural History.
Samariter R. (2014). Das Beil auf dem Balken. Ein Fund aus Horst bei Greifswald, Lkr. Vorpommern-Rügen. Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern, 21, 215-217.
Samdal M. (2000). Amuletter. Gjenstander med amulettkarakter i vestnorske graver I tidsrommet 350-1000 e. Kr. Bergen (niepublikowana rozprawa doktorska). [http://bora.uib.no/bitstream/handle/1956/1785/Masteroppgave-samdal.pdf?sequence=1&isAllowed=y] – dostęp 05.02.2020.
Schoknecht U. (1964). Kurze Fundberichte 1963. Bezirk Neubrandenburg. Bodendenkmalpflege in Mecklenburg, 1964, 353-389.
Schoknecht U. (1978). Kurze Fundberichte 1977. Bezirk Neubrandenburg. Bodendenkmalpflege in Mecklenburg, 1978, 355-417.
Schoknecht U. (2005). Die Axt am Webstuhl. Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern, 12, 5-6.
Schuh C.P. (2007). Mineralogy & Crystallography: On the History of the Sciences from Beginning through 1919. Tucson: Library of Congress Cataloging in Publication Data.
Schultrich S. (2018). Das Jungneolithikum in Schleswig-Holstein. Leiden: Sidestone Press.
Sébillot P. (1904). Le folklore de France 1: Le ciel et la terre. Paris: Libraire Orientale & Américaine.
Sedova M.V. (1957). Amulet iz drevnego Novgoroda. Sovetskaya arkheologiya, 4, 166–167.
Seonbok Y. (2002). „Thunder-Axes” and the traditional view of Stone Tools in Korea. Journal of East Asian Archaeology, 4(1-4), 293-306.
Seyfahrt C. (1913). Aberglaube und Zauberei in der Volksmedizin Sachsens. Ein Beitrag zur Volkskunde des Königsreichs Sachsen. Leipzig: Verlag von Wilhelm Heims.
Sheridan A., Cooney G., Grogan E. (1992). Stone axe studies in Ireland. Proceedings of the Prehistoric Society, 58, 389-416.
Sheridan A., Pailler Y., Pétrequin P., Errera M. (2011). Old friends, new friends, a long-lost friend and false friends: tales from Project JADE. W: Davis V., Edmonds M. (red.), Stone Axe Studies 3 (411-426). Oxford: Oxbow Books.
Shevelev V.V. (2005). Gromovye strely” proroka Il’ia. Ėtnograficheskie realii. Zhivaya starina, 1, 2-3.
Siegmund F. (1998). Merowingerzeit am Niederrhein. Die frühmittelalterlichen Funde aus dem Regierungsbezirk Düsseldorf und dem Kreis Heinsberg. Köln-Bonn: Rheinland-Verlag.
Sielski S. (1941). Hamajlije. Etnografska istraživanja i građa, 3, 81-120.
Sieradzki A. (2017). Teonim Perun w leksyce średnio- i nowopolskiej (na podstawie słowników). Język. Religia. Tożsamość, 1(15), 199-211.
Sikora M. (1966). Szczecinek – stanowisko 3. Materiały Zachodniopomorskie, 12, 792-793.
Simpson J., Roud S. (2000). A Dictionary of English Folklore. Oxford: Oxford University Press.
Sklenář K. (1986). Okresní muzeum v Rokycanech. Katalog pravěké sbírky. Zprávy Čs. společnosti archeologické při ČSAV, 31, 1-33.
Sklenář K. (1999). Hromové klíny a hrnce trpaslíků. Z pokladnice české folklorní archeology. Praha: Set Out.
Sklenář K. (2018). Počátky archeologie v Čechách. Od prvních kronik na práh období romantismu (12.-18. století). Die Anfänge der Archäologie in Böhmen. Seit den ersten Chroniken bis zur Schwelle der Periode des Romantismus (12.-18. Jahrhundert). Praha: Národní muzeum.
Skutil J. (1932). Dva přispěvky k československému folkloru prehistorickému. Český lid, 32, 35-52.
Skutil J. (1963). Opracujmy słowiański folklor prahistoryczny. Pradzieje Słowiańszczyzny w słowiańskich wyobrażeniach ludowych. Z Otchłani Wieków, 29(1), 84-87.
Snædal T., Stocklund M., Åhlén M. (1988). Runfynd 1987. Fornvännen, 83, 234-50.
Søyland K. (2007). Toresteinar. Ei undersøking av utbreiinga av eldre gjenstander av stein, sekundært deponert i jernalderkontekstar i Vest-Noreg. Bergen (niepublikowana praca magisterska). [http://bora.uib.no/handle/1956/17518] – dostęp dn. 10.04.2020
Søvsø M., Søvsø M.H., Siggaard A.L. (2016). Om hugorme, dyrekranier og tordensten – bygningsofre og andre skikke med dybe rødder i folketroen. By Marsk og Geest, 28, 57-89.
Ströbele W. (1992). Informationsblatt. Beiträge zu Objekten, Ausstellungen und historischen Themen 4. Reutlingen: Stadt Reutlingen, Schul-, Kultur- und Sportamt, Heimatmuseum.
Szafrańska A. (2016). Jak kamień piorunowy stał się belemnitem, a fulguryt kamieniem piorunowym. W: J. Przyklenk, W. Wilczek (red.), Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii 6 (100-108). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Szczepański S. (2010). Kamień i skała w mitologii, wierzeniach i obyczajowości ludów indoeuropejskich. W: R. Klimek, S. Szczepański (red.), Kamienie w historii, kulturze i religii (7-23). Olsztyn: Robert Klimek.
Szeremeta M. (2019). Siekiera kamienna. W: M. Majewski (red.), Archeologia Stargardu 5(1): Badania kwartału IX najstarsze ślady osadnictwa (49-52). Poznań-Stargard: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Szyfer A. (1969). Tradycyjna astronomia i meteorologia ludowa na Mazurach, Warmii i Kurpiach i jej współczesne przeobrażenia. Olsztyn: Pojezierze.
Šantalab D. (2008). Kamena strela. Neka vjerovanja seljaka s područja Višnjice o kamenom oruđu i oružju iż neolitika i eneolitika. Ivanečka škrinjica, 4, 34-36.
Šimek F. (1909). O hromovém kameni. Český lid, 18, 458-459.
Šimek M. (2010). „Kamena strela” u srednjovjekovnoj utvrdi?. Zbornik Soboškega muzea, 15, 135-149.
Šmitek Z. 2007. Kaj raste brez korenja? O kamnih s posebnimi svojstvi na Slovenskem. Studia Mythologica Slavica, 10, 179-195.
Taggart D. (2018). How Thor Lost His Thunder. The Changing Faces of an Old Norse God. London-New York: Routledge.
Thäte E.S., Hemdorff O.H. 2009. Økser, amuletter og overtro: en steinalderøks i jernaldergrav på Avaldsnes, Karmøy. W: M. Nitter, E.S. Pedersen (red.), AmS-Varia 49 (43-52). Stavanger: Universitetet i Stavanger, Arkeologisk museum.
Toeppen M. (1867). Aberglauben aus Mazuren mit einem Anhange, enthaltend: Masurische Sagen und Mährchen. Danzig: Verlag von Th. Bertling.
Tolstoy N.I. (1995). Gromovaya strela. W: N.I. Tolstoy (red.), Slavyanskie drevnosti 1 (561-563). Moskva: Mezhdunarodnye otnosheniya.
Trigger B.G. (2006). A History of Archaeological Thought, 2. wyd. Cambridge: Cambridge University Press.
Tsapko A.V. (2017). Belemnity. Zv’yazok mizh slovom ta svitohlyadno-mifolohichnym kontekstom. W: I.H. Vodolazs’ka (red.), Materialy XII rehional’noyi naukovo-praktychnoyi students’koyi konferentsiyi “Ukrayinsʹka molod’. Dukhovnist’. Moral’. Hromadyans’kist’” (128-131). Rubizhne: Rubizhans’kyy politekhnichnyy koledzh im. O.YE. Poray-Koshytsi Luhans’koho natsional’noho universytetu im. Tarasa Shevchenka.
Tuijn W. (1992). Middeleeuws hergebruik van stenen bijl? Jaarverslag, 25, 40-41.
Tumėnas V. (2016). The common attributes between the Baltic Thunder god Perkūnas and his antique equivalents Jupiter and Zeus. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 16(4), 359-367.
Tyanina E.A. (2008). Orudiya kamennogo veka v kul’turnom sloye srednevekovogo Novgoroda: predmety yazycheskogo kul’ta ili sluchaynyye veshchi? W: V.L. Yanin (red.), Novgorod i Novgorodskaya zemlya. Istoriya i arkheologiya. Materialy nauchnoy konferentsii 22 (172-183). Velykyy Novhorod: Novgorodskiy gosudarstvennyy ob”yedinennyy muzey-zapovednik.
Tyanina E.A. (2018). K voprosu o kul’te Peruna v Novgorodskoy zemle (po materialam arkheologicheskogo issledovaniya Novgoroda). Colloquia Russica, 1(8), 59-72.
Unger J(osef). (1999). Život na lelekovickém hradě ve 14. století. Antropologická sociokulturní studie. Brno: Universitas Masarykiana.
Unger J(iří). (2007). Druhotné využití starších archeologických artefaktů v mladším období. Plzen: Katedra archeologie Fakulta filozofická Západoceské univerzity v Plzni (niepublikowana praca magisterska). [https://www.academia.edu/12412788/Druhotn%C3%A9_vyu%C5%BEit%C3%AD_star%C5%A1%C3%ADch_archeologick%C3%BDch_artefakt%C5%AF_v_mlad%C5%A1%C3%ADm_obdob%C3%AD] – dostęp dn. 20.05.2019.
Ungerman Š. (2009). Archaika in den frühmittelalterlichen Gräbern in Mähren. W: P. Maříková Vlčková, J. Mynářová, M. Tomášek (red.), My Things changed Things. Social Development and Cultural Exchange in Prehistory, antiquity, and the Middle Ages (224-256). Prague: Charles University in Prague, Faculty of Arts; Institute of Archaeology of the Academy of Sciences of the Czech Republic, Prague.
Valentsova M.M. (2018). „Kamennaya moya golova...”: ob odnom obychaye pri pervom grome. Zhivaya starina, 4, 6-9.
Vařeka P. (1991). Stavební obětiny z české a moravské vesnice v archeologických pramenech. Český líd, 78(2), 117-119.
Vasks A. (2003). The symbolism of stone work-axes (based on material from the Daugava Basin). Archaeologia Lituana, 4, 27-32.
Verhart L. (2015). Vuurstenen werktuigen. W: T. Derks, B. de Fraiture (red.), Een Romeins heiligdom en een vroegmiddeleeuws grafveld bij Buchten (L). Verslag van een archeologisch noodonderzoek (1976) (83-86). Amersfoort: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Verhart L. (2016). Vondsten, vindplaatsen en verhalen: geneeskrachtige bijlen. De Maasgouw, 135, 6-10.
Vesly L. de. (1909). La fana ou petits temples Gallo-romains de la région Normande. Rouen: Imprimerie J. Lecerf Fils.
Vích D., Kašpar P. (2014). Nález hromového klínu v Panoším Újezdu na Rakovnicku. Archeologie ve středních Čechách, 18, 901-902.
Vilsteren van V.T. (2011). In de greep van de bisschop. De Maartenshamer. Waardeel, 31(4), 15-16.
Waszk B. (2014). Lithoglyphi artefacti – Gemachte Formen oder Bildsteine. W: U. Veit, M. Wöhrl (red.), Donnerkeil – Opfermesser – Thrängefäß. Die archäologischen Objekte aus der Sammlung der Leipziger Apothekerfamilie Linck (1670-1807) im Naturalienkabinett Waldenburg (Sachsen) (41-43). Lepzig: Professur für Ur- und Frügeschichte.
Watte J.-P., Jullien M. (2007). Un biface employe comme “ceraunie” ou “pierre de foudre” a Livet-sur-Authou (Eure). Haute-Normandie Archéologique, 12, 5-8.
Way A. (1868). Supplementary Notes on Celts and other Implements used as Talismans. The Archaeological Journal, 25, 116-118.
Wdowiak L., Wysokiński P. (2013). Piorunowe strzałki, grzmoty i gromy w medycynie ludowej na ziemiach polskich w okresie rozbiorów. W: M.Z. Felsmann, J. Szarek, M. Felsmann (red.), Dawna medycyna i weterynaria. Środowisko a człowiek (519-545). Chełmno: Muzeum Ziemi Chełminskiej w Chełmnie.
Wessman A. (2009). Reclaiming the Past: Using old artefacts as a Means of Remembering. W: A. Šnē, A. Vasks (red.), Interarchaeologia 3. Papers from the Third Theoretical Seminar of the Baltic Archaeologist (BASE) held at the University of Latvia, October 5–6, 2007. Memory, society, and Material Culture (71-88). Riga-Helsinki-Tartu-Vilnius: University of Latvia, University of Helsinki, University of Tartu, University of Vilnius.
Zheltova M.N., Tarabardina O.A., Tyanina E.A., Musin A.E. (2015). Kamennyye artefakty epokhi neolita i rannego zheleznogo veka iz kul’turnogo sloya srednevekovogo Novgoroda: kharakter vtorichnoy depozitsii i osobennosti ispol’zovaniya. W: S.A. Vasil’yev, V.Ye. Shchelinskiy (red.), Metody izucheniya kamennykh artefaktov. Materialy mezhdunarodnoy konferentsii Sankt-Peterburg 16-18 noyabrya 2015 g. (213-217). Sankt-Peterburg: Institut istorii material’noy kul’tury RAN.
Zheltova M.N., Tarabardina O.A., Tyanina E.A., Musin A.E. (2017). Kamennyye artefakty epokhi neolita i rannego zheleznogo veka iz kul’turnogo sloya srednevekovogo Novgoroda: kharakter vtorichnoy depozitsii i osobennosti ispol’zovaniya. W: S.A. Vasil’yev, V.Ye. Shchelinskiy (red.), Drevniy chelovek i kamen’. Tekhnologiya, forma, funktsiya (236-241). Sankt-Peterburg: Peterburgskoye vostokovedeniye.
Zoller D. (1981). Beiträge zur archäologischen Landesaufnahme für den Landkreis Ammerland Gemeinde Apen (I). Oldenburger Jahrbuch, 81, 277-302.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Przegląd Archeologiczny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
