Settlements and economy of the Funnel Beaker Culture communities. Archaeological and palynological evidence from the annually laminated lake bottom sediments (Gostynin Lake District, central Poland)
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/73.2021.2.2551Keywords:
pollen diagram, Funnel Beaker culture, economy, annually laminated sedimentsAbstract
Palynological information preserved in pollen diagrams is of key importance for investigating prehistoric human activity. According to M. Ralska-Jasiewiczowa, of particular importance for assessing anthropopressure are results of the multidisciplinary research of annually laminated lake sediments carried out in Lake Gościąż and its surroundings in the Gostynin Lake District. In light of the results of human-environment analyses, the environmental disturbances recorded in laminated bottom sediments from Lake Gościąż can be described as reflecting pollen being “an account from afar”. In the analysed case, the pollen fallout may have originated from longer distances, and the recorded transformations of plant assemblages, both with respect to phase 5 and phase 6 from Gościąż, can be attributed to humans inhabiting up to 10 km from Lake Gościąż (e.g. around Lake Białe). On the other hand, the observations made in palynological sites of Białe, Lucieńskie, and Gąsak are well-correlated with the archaeological evidence of human activity. These diagrams reflect nearby activity, as the changes recorded in them correlate distinctly with the intensity of FBC settlement.
Downloads
References
Abramów J. 2014. Odciski roślinne na ceramice naczyniowej. Analiza archeobotaniczna. In. S. Rzepecki, Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy 1 (= Spatium Archaeologicum 5). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego.
Czerniak L 1994. Wczesny i środkowy okres neolitu na Kujawach. 5400-3650 p.n.e. Poznań: PSO Sp. z o.o.
Diachenko A. and Rybicka M. 2018. Świeciechów flint and the trans-regional interactions of the Funnel Beaker populations. Sprawozdania Archeologiczne 70, 119-137.
Diachenko A. and Rybicka M.2019. Volhynian flint and the trans-regional networks of the Funnel Beaker populations,.In A. Diachenko, M. Rybicka, D. Król and G. Sirbu (eds), Beetwen the East and the West. Dynamic of Social Changes from the Eastern Carpatians to the Dnieper in the 4th – beginning of 3rd Millennium BC (Preliminary study). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 179-196.
Dobrzyński M. 2014. Krzemieniarstwo kultury pucharów lejkowatych w Polsce centralnej. Typescript of PhD thesis. Rzeszów: Instytut Archeologii UR.
Domańska L. 2013. Krzemieniarstwo horyzontu klasycznowióreckiego kultury pucharów lejkowatych na Kujawach. Łódź: Instytut Archeologii UŁ.
Grygiel R. 2004. Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 1. Wczesny neolit. Kultura ceramiki wstęgowej rytej. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Grygiel R. 2016. Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 3. Środkowy i późny neolit. Kultura pucharów lejkowatych. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Iversen I. 1941. Landnam i Danmarks Stenalder. Danmarks geologiske undesøgelse II 66, 1-68.
Jochimsen M. 1986. Zum Problem des Pollenfluges in den Hochalpen (= Disseratationes Botaniceae 90). Berlin, Stuttgart: Borntraeger.
Klichowska M. 1970. Neolityczne szczątki roślinne z Radziejowa Kujawskiego. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 17, 165-174.
Klichowska M. 1979. Pszenica z neolitycznego stanowiska w Opatowicach, woj. włocławskie. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 26, 57-65.
Kobyliński Z. 1986. Koncepcja „terytorium eksploatowanego przez osadę” w archeologii brytyjskiej i jej implikacje badawcze. Archeologia Polski 31, 7-30.
Kośko A. 1981. Udział południowo-wschodnioeuropejskich wzorców kulturowych w rozwoju niżowych społeczności kultury pucharów lejkowatych. Grupa mątewska. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kruk J. 1980. Gospodarka w Polsce południowo-wschodniej w V-III tysiącleciu p.n.e. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kruk J. 1994. Botanika w badaniach nad dawnymi społecznościami ludzkimi. In K. Wasylikowa (ed.), Warsztaty Archeobotaniczne. Igołomia 1990-1991-1992-1993 (= Polish Botanical Sudies. Guidebook series 11). Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 9-16.
Kruk J. 2004. Pasterstwo w międzyrzeczu Wisły i Dniepru. Problemy i perspektywy identyfikacji przyrodniczej. In A. Kośko, M. Szmyt (eds), Nomadyzm a pastoralizm w międzyrzeczu Wisły i Dniepru (neolit, eneolit, epoka brązu) (= Archaeologia Bimaris 3). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 25-28.
Kruk J. and Milisauskas S. 1999. Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Kruk J., Milisauskas S., Alexandrowicz S. W. and Śnieszko Z. 1996. Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Studium archeologiczne i paleogeograficzne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Makarowicz P. 1998. Rola społeczność kultury iwieńskiej w genezie trzcinieckiego kręgu kulturowego. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Makohonienko M. 2004. Palinologiczne podstawy rekonstrukcji środowiska przyrodniczego a zagadnienia nomadyzmu i pastoralizmu w strefie euroazjatyckiej. In A. Kośko and M. Szmyt (eds), Nomadyzm a pastoralizm w międzyrzeczu Wisły i Dniepru (neolit, eneolit, epoka brązu) (= Archaeologia Bimaris 3). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 235-249.
Makohonienko M. 2008. Szata roślinna i etapy rozwoju krajobrazu kulturowego Kujaw w otoczeniu stanowiska Opatowice na Wzgórzu Prokopiaka w okresie neolitu i epoce brązu – podstawy palinologiczne In J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz and M. Szmyt (eds), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontjskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 353-370.
Makohonienko M., Gaillard M., Tobolski K. 1998. Modern pollen/land-use relationships in the ancient cultural landscapes of north-western Poland, with an emphasis on moving, grazing, and crop cultivation. In B. Frenzel (ed.), Quantification of land surfaces cleared of forests during the Holocene- Modern pollen/ vegetation/landscape relationships as an aid to the interpretation of fossil pollen data. Paläoklimaforschung 27, 85-101.
Makowiecki D. and Makowiecka M. 2016. Gospodarka zwierzętami u ludności kultury pucharów lejkowatych w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek. In R. Grygiel, Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 3. Środkowy i późny neolit. Kultura pucharów lejkowatych. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, 771-842.
Mueller-Bieniek A. 2016. Badania materiałów roślinnych związanych z kulturą pucharów lejkowatych w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek. In R. Grygiel, Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 3. Środkowy i późny neolit. Kultura pucharów lejkowatych. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, 753-770.
Nalepka D. 1999. Środowisko przyrodnicze i działalność rolnicza osady kultury lendzielskiej w Osłonkach (Pojezierze Kujawskie). In Rośliny w dawnej gospodarce człowieka (= Polish Botanical Sudies. Guidebook series 23), Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 79-87.
Nowak M. 2009. Drugi etap neolityzacji ziem polskich. Kraków: Instytut Archeologii UJ.
Papiernik P. 2016. Materiały krzemienne kultury pucharów lejkowatych z rejonu Brześcia Kujawskiego i Osłonek. In R. Grygiel, Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 3. Środkowy i późny neolit. Kultura pucharów lejkowatych. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, 597-752.
Papiernik P., Brzejszczak R. 2018. Osadnictwo kultury pucharów lejkowatych. In P. Papiernik and D. K. Płaza, Od epoki kamienia do współczesności. Badania archeologiczne w Redeczu Krukowym na Kujawach 1. Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, 171-286.
Papiernik P. and Rybicka M. 2002. Annopol. Osada kultury pucharów lejkowatych na Pojezierzu Gostynińskim. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Pelisiak A. and Rybicka M. 1998. Archaeological evidence of prehistoric settlement in the area near Lake Gościąż, In M. Ralska-Jasiewiczowa M., T. Goslar, T. Madeyska and L. Starkel (eds), Lake Gościąż, central Poland. A monographic study 1. Kraków: Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 259-265.
Pelisiak A., Rybicka M. and Ralska-Jasiewiczowa M. 1994. Wskaźniki antropogeniczne w osadach laminowanych jeziora Gościąż a osadnictwo prahistoryczne – przykłady polinologicznej inspiracji badań archeologicznych (= Polish Botanical Studies. Guidebook series 11). Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 121-133.
Pelisiak A., Rybicka M. and Ralska-Jasiewiczowa M. 2006. From the Mesolithic to Modern Times. Settlement organization and economy recorded in annually laminated sediments of Lake Gościąż (Central Poland). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Ralska-Jasiewiczowa M. 2012. Introduction-research objectives. In M. Rybicka and A. Wacnik, The impact of prehistoric and medieval societies on the natural environment of the Gostynin Lake District. Central Poland (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 19). Rzeszów: Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 9-12.
Ralska-Jasiewiczowa M. and van Geel B. 1992. Early Human Disturbance of the natural Environment Recorded in Annually Laminated Sediments of Lake Gościąż, Central Poland. Vegetation History and Archaeobotany 1, 33-42.
Ralska-Jasiewiczowa M. and van Geel B. 1998a. Human impact on the vegetation of the Lake Gościąż surroundings in prehistoric and early-historic times. In M. Ralska-Jasiewiczowa, T. Goslar, T. Madeyska and L. Starkel (eds), Lake Gościąż, central Poland 1. A monographic study. Kraków: 267-294.
Ralska-Jasiewiczowa M. and van Geel 1998b. Pollen record of anthropogenic changes of vegetation in the Lake Gościąż region from ad 1660 until recent times. In M. Ralska-Jasiewiczowa, T. Goslar, T. Madeyska, L. Starkel (eds). Lake Gościąż, central Poland 1. A monographic study. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 318-326.
Ralska-Jasiewiczowa M., Goslar T. Madeyska T. and Starkel L. (eds) 1998. Lake Gościąż, central Poland 1. A monographic study. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences.
Rybicka M. 1995. Przemiany kulturowe i osadnicze w III tys. przed Chr. na Kujawach. Kultura pucharów lejkowatych i amfor kulistych na Pagórach Radziejowskich, Łódź: Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi.
Rybicka M. 2004. Kultura pucharów lejkowatych w rejonie Pojezierza Gostynińskiego. Chronologia, osadnictwo, gospodarka. Łęczyca: Muzeum w Łęczycy.
Rybicka M. 2005. Ceramika kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska 28 w Klusku Białym, pow. Gostynin, woj. mazowieckie. Prace i Materiały muzeum w Łęczycy 1. Łęczyca: Muzeum w Łęczycy, 33-43.
Rybicka M. 2006. Kilka uwaga na temat chronologii i rozmieszczenia grobowców megalitycznych na kujawskich cmentarzyskach kultury pucharów lejkowatych. In J. Libera, K. Tunia (eds), Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych. Lublin, Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 67-77.
Rybicka M. 2008. Znaczenie południowo-wschodnich kontaktów kulturowych w rozwoju niżowych społeczeństw kultury pucharów lejkowatych między Odrą i Wisłą. Zarys problemu. In J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz and M. Szmyt (eds), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 483-493.
Rybicka M. 2011. Przyczynek do badań nad datowaniem wczesnych faz kultury pucharów lejkowatych na Niżu Polski. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 32, 231-237.
Rybicka M. 2012. Prehistoric settlement in the vicinity of the Gąsak, Lake Białe and Lake Lucieńskie palynological sites in the southwestern part of the Gostynin Lake District. In M. Rybicka and A. Wacnik (eds), The impact of prehistoric and medieval societies on the natural environment of the Gostynin Lake District. Central Poland (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 19). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 149-190.
Rybicka M. 2017. Kultura trypolska – kultura pucharów lejkowatych. Natężenie kontaktów i ich chronologia (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 37). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wydawnictwo Zimowit.
Rybicka M., Król D. and Rogoziński J. 2014. Pawłosiów, stan 52, woj. podkarpackie. Osada kultury pucharów lejkowatych. In M. Rybicka (ed.), Wschodnie pogranicze grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 28). Rzeszów: Instytut Archeologii UR, Wydawnictwo Mitel, 67-256.
Rybicka M. and Wacnik A. (eds) 2012. The impact of prehistoric and medieval societies on the natural environment of the Gostynin Lake District. Central Poland (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 19). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Rzepecki S. 2014. Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy 1 (= Spatium Archaeologicum 5). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego.
Straka H. 1975. Pollen und Sporenkunde. Eine Einführung in die Palynologie (= Grundbegriffe der modernen Biologie 13). Stuttgart: Gustav Fischer Verlag.
Tauber H. 1965. Differential pollen dispersion and the interpretation of pollen diagrams. With contribution to the interpretation of elm. Denmarks Geologiske Undersögelse 2/89, 1-69.
Valde-Nowak P. 1995. Osadnictwo wczesnorolnicze średniogórza niemieckiego. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Wacnik A., Rybicka M. 2012. Anthropogenic disturbances of vegetation in the Gostynin region. In M. Rybicka, A. Wacnik (eds), The impact of prehistoric and medieval societies on the natural environment of the Gostynin Lake District. Central Poland (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 19). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 149-190.
Waszczuk K. 2014. Analiza narzędzi wykonanych z kości i rogu. In S. Rzepecki, Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy 1 (= Spatium Archaeologicum 5). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego, 463-470.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Sprawozdania Archeologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
