Z krzemienia, kości i szabli dzika – wyposażenie mężczyzny z grobu nr 2 kultury malickiej w Świerszczowie (Kolonii) 28, pow. hrubieszowski, w świetle analizy traseologicznej
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/76.2024.1.3603Słowa kluczowe:
Eneolithic, Malice culture, Rzeszów phase, male burial goods, artefacts made of bone, boar’s tusks and flint, traceological analysisAbstrakt
The article presents the results of a traceological analysis conducted on artefacts made of bone, boar’s tusks and flint – the only funerary goods discovered in Grave No. 2 at Świerszczów (Kolonia) Site 28, in which an adult male was buried. Despite the lack of pottery vessels that could indicate cultural affiliation, the grave is attributed to the Rzeszów phase of the Malice culture, i.e., the final, Eneolithic, stage of that culture. This attribution is based on 14C dating and on the presence in the grave of artefacts made of boar’s tusks and flint burins. Microscopic analysis conducted on the discovered artefacts revealed traces related to their production, use and repair on their surfaces. Most items bear traces indicating their usage in processing soft materials, like siliceous (wild and domesticated) plants and hide. Interestingly, the artefacts with holes for hanging – traditionally regarded as adornments in archaeological literature – were also employed in different activities.
Pobrania
Bibliografia
Ahlrichs J. J. 2015. Ocker im Paläolithikum (= Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 265). Bonn: Rudolf Habelt GmbH.
Audouin F. and Plisson H. 1982. Les ochres et leurstémoins au Paléolithiqueen France: Enquéte et expériences sur leur validité archéologique (= Cahiers du Centre de Recherches Préhistoriques 8). Paris: Université de Paris I, Centre de recherches préhistoriques, 33-80.
Balcer B. 1983. Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem polskich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Bognár-Kutzián I. 1963. The Copper Age Cemetery of Tiszapolgár-Basatanya (= Archaeologica Hungarica Series Nova 42). Budapest: Akadémia Kiadó.
Buc N. 2011. Experimental series and use-wear in bone tools. Journal of Archaeological Science 38, 546-557.
Dębiec M. and Pelisiak A. 2008. The first 14C dates for Malice culture artefacts. Rzeszów, site 31. Analecta Archaeologica Resoviensia 3, 129-144.
Dubreuil L. and Grosman L. 2009. Ochre and hide-working at a Natufian burial place. Antiquity 83, 935-954.
Frankiewicz M. 2013. Analiza traseologiczna materiałów kostnych. In M. M. Przybyła, A. Szczepanek, P. Włodarczak (eds), Koszyce, stanowisko 3: przemoc i rytuał u schyłku neolitu / Koszyce, site 3: violence and ritual at the end of the Neolithic (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 4). Kraków, Pękowice: Wydawnictwo i Pracownia Archeologiczna Profil-Archeo Magdalena Dzięgielewska, 201-206.
Hodgskiss T. and Wadley L. 2017. How people used ochre at Rose Cottage Cave, South Africa: Sixty thousand years of evidence from the Middle Stone Age. PLoS ONE 12/4, e0176317.
Jaworski K. 1990. Wyroby z kości i poroża w kulturze wczesnośredniowiecznego Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Juel Jensen H. 1994. Flint tools and plant working: hidden traces of stone age technology: a use wear study of some Danish Mesolithic and TRB implements. Aarhus: Aarhus University Press.
Kadrow. S. 1996. Faza rzeszowska kultury malickiej. In J. K. Kozłowski (ed.), Kultura malicka. Drugi etap adaptacji naddunajskich wzorców kulturowych w neolicie północnej części środkowej Europy (= Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego 80). Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 51-70.
Kadrow S. 2009. Obrządek pogrzebowy kultury malickiej. In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500-2900 BC) / The funerary rite of the Danubian cultures in the Neolithic of southeastern Poland (5600/5500-2900 BC). Kraków: Polska Akademia Nauk Instytut Archeologii i Etnologii, 53-65.
Kadrow S. 2023. Radiocarbon Chronology of the post-LBK Malice Culture in Lesser Poland. Sprawozdania Archeologiczne 75/2, 49-61.
Kadrow S. and Zakościelna A. 2000. An Outline of the Evolution of Danubian Cultures in Małopolska and Western Ukraine. In A. Kośko (ed.) The western Border Area of the Tripolye Culture (= Baltic-Pontic Studies 9). Poznań: Adam Mickiewicz University, Institute of Eastern Studies, Institute of Prehistory, 187-255
Kadrow S. and Zakościelna A. 2009. Świerszczów Kolonia, stan. 28. In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowowschodniej (5600/5500 – 2900 BC) / The funerary rite of the Danubian cultures in the Neolithic of southeastern Poland (5600/5500 – 2900 BC). Kraków: Polska Akademia Nauk Instytut Archeologii i Etnologii, 224-225.
Keeley L. 1980. Experimental Determination of Stone Tool Uses: A microwear Analysis (= Prehistoric Archeology and Ecology series). Chicago: University of Chicago Press.
Korobkowa G. F. 1999. Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kościuk J. 2017. Użytkowe znaczenie ochry w społecznościach z okresu kultur Natufijskiej oraz PPNA na terenach bliskowschodnich. Acta Archaeologica Lodziensia 63, 79-84.
Legrand A. 2007. Fabrication et utilisation de l’outillage en mati`eres osseuses du Néolithique de Chypre: Khirokitia et Cap Andreas-Kastros (= BAR International Series 1678). Oxford: Archaeopress.
Lisowski M., Pyżewicz K. and Frankiewicz M. 2015. Analiza funkcjonalno-technologiczna artefaktów wykonanych z kości, poroża i zębów. In A. Marciniak, I. Sobkowiak-Tabaka, M. Bartkowiak and M. Lisowski (eds), Kopydłowo, stanowisko 6. Osady neolityczne z pogranicza Kujaw i Wielkopolski (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 6). Poznań, Pękowice: Wydawnictwo i Pracownia Archeologiczna Profil-Archeo Magdalena Dzięgielewska, 245-264.
Lisowski M., Pyżewicz K. and Frankiewicz M. 2017. Multi-Aspect Analysis of Neolithic Bone Tools Made of flint, bone and boar’s tusks – burial goods from male Grave No. 2 from Kopydłowo, Site 6, Poland. Cuadernos de Prehistoria y Arqueologia de la Universidad De Granada 27, 245-267.
Makowiecki D. 2010. Wczesnośredniowieczna gospodarka zwierzętami i socjotopografia in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim. Studium archeozoologiczne (= Mons Sancti Laurentii 6). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Małecka-Kukawka J. 1999. Sierpy, sierpaki, sierpce… – analiza funkcjonalna wczesnorolniczych wkładek żniwnych z ziemi chełmińskiej. In S. Kukawka (ed.), Szkice Prahistoryczne. Źródła – metody– interpretacje. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 139-157.
Małecka-Kukawka J. 2001. Między formą a funkcją. Traseologia neolitycznych zabytków krzemiennych z ziemi chełmińskiej. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Małecka-Kukawka J. 2005. Z historii badań traseologicznych w polskiej archeologii epoki kamienia. Folia Praeistorica Posnaniensia 13/14, 59-70.
Małecka-Kukawka J. 2017. Traseologia w studiach nad pradziejowym krzemieniarstwem. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Mandl I. 1961. Collagenases and elastases. Advances in Enzymology 23, 164-264.
Nevizánsky G. 1984. Sozialökonomische Verhältnisse in der Polgár-Kultur Aufgrund der Gräberfelderanalyse. Slovenská Archeológia 32/2, 263-310.
Osipowicz G. 2010. Narzędzia krzemienne w epoce kamienia na ziemi chełmińskiej. Studium traseologiczne. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Osipowicz G. 2022. Wyniki analizy traseologicznej wytworów krzemiennych kultury ceramiki sznurowej ze stanowisk kurhanowych zlokalizowanych na Grzędzie Sokalskiej i Roztoczu. In. A. Szczepanek, P. Jarosz, J. Libera and P. Włodarczak (eds), Społeczności schyłkowego eneolitu w południowowschodniej Polsce w świetle badań archeologicznych i analiz interdyscyplinarnych. Pękowice, Kraków: Wydawnictwo i Pracownia Archeologiczna Profil-Archeo Magdalena Dzięgielewska, 213-262.
Osipowicz G., Pomianowska H. and Makowiecki D. 2014. Wytwory krzemienne, kamienne, z kości, poroża i zębów zwierzęcych. In G. Osipowicz (ed.), Kowal 14: Miejsce sepulkralno-obrzędowe ludności kultury amfor kulistych / Kowal 14: Sepulchral and Ritual place of people Representing the Globular Amphora Culture. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 91-117.
Osipowicz G., Kalinowska M., Weckwerth P. and Jankowski M. 2015. Osada kultury ceramiki wstęgowej rytej ze stanowiska Trzciano 40, gm. Wąbrzeźno. Fontes Archaeologici Posnanienses 51, 201-243.
Osipowicz G., Piličiauskas G., Piličiauskienë G. and Bosiak M. 2019. Seal scrapers from Šventoji: in search of their possible function. Journal of Archaeological Science: Reports 27, 1-12.
Osipowicz G., Piličiauskienë G., Orůowska J. and Piličiauskas G. 2020. An occasional ornament, part of clothes or just a gift for ancestors? The results of traceological studies of teeth pendants from the Subneolithic sites in Đventoji, Lithuania. Journal of Archaeological Science: Reports 29, 1-14.
Rašková Zelinková M. 2011. Spatula-Like Tools: Hide Processing in the Pavlovian. In J. Svoboda (ed.), Pavlov excavations 2007-2011 (= Dolnověstonické studie 18). Brno: Academy of Sciences of the Czech Republic, Institute of Archaeology at Brno, 180-199.
Rifkin R. F. 2011. Assessing the efficacy of red ochre as a prehistoric hide tanning ingredient. Journal of African Archaeology 9/2, 131-158.
Richter M. and Dettloff D. 1995. Experiments in hide rain-tanning with a comparative analysis of stone and bone tools, 301-317. https://www.uwlax.edu/globalassets/offices-services/urc/jur-online/pdf/2002/richter_and_dettloff.pdf
Sidera I. 1993. Les assemblages osseux en bassins parisien et rheìnan du VIe au IVe milleìnaire B.C. Histoire, techno-economie et culture. Thesis for: PhD. Paris: Universiteì de Paris I.
Solecki R. S., Solecki R. L. and Agelarakis A. P. 2004. The proto-neolithic cemetery in Shanidar Cave. College Station: Texas A & M University Anthropology Series.
Szmyt M. 1996. Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Todorova H. 2002. Grandeln, Hirschgeweih, Eberhauer aus den Gräberfeldern von Durankulak. In H. Todorova (ed.), Durankulak, Band II. Die Prähistorischen Gräberfelder von Durankulak, Teil 1. Sofia: Deutsches Archäologisches Institut, 177-186.
Trąbska J., Winiarska-Kabacińska M. and Trybalska B. 2007. Experimental Skin Processing with Ferruginous Material. Macro- and Microproperties. Preliminary Results. Analecta Archaeologica Ressoviensia 2, 191-210.
van Gijn A. L. 1989. The wear and tear of flint. Principles of functional analysis applied to Dutch Neolithic assemblages (= Analecta Praehistorica Leidensia 22). Leiden: Universiteit Leiden.
Vaughan P. C. 1985. Use-wear analysis of flaked stone tools. Tucson: University of Arizona Press.
Wadley L. 2005. Putting ochre to the test: replication studies of adhesives that may have been used for hafting tools in the Middle Stone Age. Journal of Human Evolution 49, 587-601.
Wiślański T. 1966. Kultura amfor kulistych w Polsce północno-zachodniej. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Włodarczak P. 2017. Datowanie bezwzględne faz osadniczych ze stanowiska Wzgórze Zawichojskie w Sandomierzu. In H. Kowalewska-Marszałek (ed.), Sandomierz – Wzgórze Zawichojskie – Neolityczna osada obronna. Badania 1981-1989. Część 1. Studia i Materiały. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 91-103.
Zakościelna A. 1981. Materiały krzemienne tzw. kultur południowych z Lubelszczyzny. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska sec. F, 35/36, 3-23.
Zakościelna A. 1988. Wielokulturowe stan. 28 w Świerszczowie Kolonii, gm. Hrubieszów. In J. Gurba (ed.), Sprawozdania z badań terenowych Katedry Archeologii UMCS w 1988 roku. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Katedra Archeologii, 6-11.
Zakościelna A. 1996. Krzemieniarstwo kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Zakościelna A. and Gurba J. 1993. Obiekt mieszkalny z początków wczesnego średniowiecza na stanowisku 28 w Świerszczowie Kolonii, woj. zamojskie. Archeoslavica 2, 7-24.
Zakościelna A. and Gurba J. 1997. Z problematyki kultury malickiej na Wyżynie Lubelsko-Wołyńskiej. Archeologia Polski Środkowowschodniej 2, 201-209.
Zastawny A. 2022. New radiocarbon dates for the Malice culture in western Lesser Poland. In. M. Dębiec, J. Górski, J. Müller, M. Nowak, A. Pelisiak, T. Saile and P. Włodarczak (eds), From Farmers to Heroes? Archaeological Studies in Honor of Sławomir Kadrow. Bonn: Verlag Dr. Rudolf Habelt GmBH, 151-171.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Sprawozdania Archeologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
