Paciorek ze szkła ołowiowo-krzemowego znaleziony w Wolinie
Keywords:
Polska, Wolin, wczesne średniowiecze, paciorek szklanyAbstract
Tematem artykułu jest zdobiony paciorek szklany, odkryty na stanowisku nr 1 w Wolinie. Przedmiot pochodzi z warstwy VIII, datowanej na okres od 4 ćwierci X w. do 1 poł. XI w. Paciorek ma kształt zbliżony do wycinka środkowej części kuli, jego korpus wykonano ze szkła opakowego barwy czerwonobrązowej, zaś ornament – ze szkła opakowego żółtego. Dekoracja przedstawia skomplikowany wzór, który kojarzył się z pismem arabskim. Analiza paleograficzna nie potwierdziła tego założenia, sugerując jedynie małe podobieństwo do pisma. Przeprowadzona mikroanaliza rentgenowska szkła ujawniła, że paciorek wykonano ze szkła ołowiowo-krzemowego. Dalsze badania wykazały, iż paciorki zrobione z tego typu szkła rzadko występują w świecie arabskim, a najbliższe analogie do omawianego przedmiotu pochodzą z Wolina, Yorku i Berlina-Spandau.
Tłumacz: Bata Kita
Downloads
Download data is not yet available.
References
Adamczyk D. 2002, Orientalno-bałtycki system handlowy a proces kształtowania się Europy Wschodniej w IX i X wieku, [w:] Średniowiecze polskie i powszechne, 2, I. Panica, J. Sperski red., Katowice, s. 63–88.
Bayley J. 2009, Early mediaeval lead-rich glass in the British Isles – a survey of the evidence, Annales du 17e Congrès de l’Association Internationale pour l’Histoire du Verre, Anvers, 2006, K. Janssens, P. Degryse, P. Cosyns, J. Caen, L. Van’t dack red., Brussels, s. 255–260.
Bayley J., Doonan R. 1999, High-lead glassworking and alkali glass bead making at 16–22 Coppergate and 22 Piccadilly, York, Ancient Monuments Laboratory Report, 74, b.m.w.
Bezborodov M. A. 1969, Himiâ i technologiâ drevnih i srednevekovyh stekol, Minsk. B r i l l R. H. 2001, Some thoughts on the chemistry and technology of Islamic glass, [w:] Glass of the sultans, S. Carboni, D. Whitehouse red., New York, s. 25–45.
Brill R. H., Cahill N. D. 1988, A red opaque glass from Sardis and some thoughts on red opaques in general, „Journal of Glass Studies”, 30, s. 16–27.
Cnotliwy E., Łosiński W., Wojtasik J. 1986, Rozwój przestrzenny wczesnośredniowiecznego Wolina w świetle analizy porównawczej struktur zespołów ceramicznych, [w:] Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim, J. Gromnicki red., Warszawa, s. 62–117.
Dekówna M. 1962, Naczynia szklane pochodzenia obcego na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu (X w. – połowa XIII w.), „Slavia Antiqua”, 9, s. 219–254.
Dekówna M. 1980, Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Dekówna M. 1992, Produkcja i obróbka szkła (do XV wieku), [w:] Z dziejów techniki w dawnej Polsce, B. Orłowski red., Warszawa, s. 379–410.
Dekówna M. [2010] 2015, The glass from Cösitz (Zörbig), Sachsen-Anhalt, and the origins of non-alkaline lead-silica glass from European finds. The state of research in outline, „Archaeologia Polona”, 48, s. 269–288.
Dekówna M., Purowski T. 2012, Znaleziska związane ze szklarstwem oraz okazy z kwarcu ze stanowiska Janów Pomorski, [w:] Janów Pomorski, stan. 1. Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w latach 2007–2008, I/3, M. Bogucki, B. Jurkiewicz red., Elbląg, s. 66–260.
Dzik M. 2014, Analiza chronologiczno-przestrzenna cmentarzyska, [w:] Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), 2, H. Karwowska red., Białystok, s. 215–226.
Filipowiak W. 1955, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych w Wolinie w latach 1953–1954, „Sprawozdania Archeologiczne”, 1, Wrocław, s. 179–187.
Filipowiak W. 1958, Wolin – największe miasto Słowiańszczyzny zachodniej, [w:] Pomorze średniowieczne, G. Labuda red., Warszawa, s. 36–72.
Filipowiak W., Konopka M. 2008, The identity of a town. Wolin, Town-State. 9th–12th centuries, „Quaestiones Medii Aevi Novae”, 13, s. 243–288.
Janowski A. 2014, W wolińskim porcie..., Wolin.
Jaroszewska E. 1955, Przedmioty metalowe i szklane z wczesnośredniowiecznego Wolina (stanowisko 1, wykop 4), maszynopis pracy magisterskiej przechowywany w Pracowni Archeologicznej przy Ośrodku Archeologii Średniowiecza Krajów Nadbałtyckich Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w Wolinie.
Jasiewiczowa E. 1958, Wolin – najstarszy ośrodek produkcji szklarskiej w Polsce, „Szkło i Ceramika”, 9/2, Warszawa, s. 34–37.
Mecking O. 2013, Medieval lead glass in Central Europe, „Archaeometry”, 55/4, s. 640–662.
Kaźmierczyk J. 1970, Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, 2, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Olczak J. 1957, Z dziejów szklarstwa na ziemiach polskich, „Szkło i Ceramika”, 8/5, s. 122–127.
Olczak J. 1959, Wyniki analiz spektrograficznych niektórych wczesnośredniowiecznych zabytków szklanych z terenów Pomorza Zachodniego, „Materiały Zachodnio-pomorskie”, 5, s. 277–294.
Olczak J. 1962, Naczynia szklane z wczesnośredniowiecznego Wolina, „Szkło i Ceramika”, 13/6, s. 174–179.
Olczak J. 1968, Wytwórczość szklarska na terenie Polski we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczno- technologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Olczak J., Jasiewiczowa E. 1963, Szklarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina, Szczecin.
Principes... 2002, Principes de description des verres anciens depuis les temps les plus reculés jusqu’au XIIIe siècle de n.è., M. Dekówna, J. Olczak red., Warszawa–Toruń.
Robertshaw P., Benco N., Wood M., Dussubieux L., Melchiorre E., Ettahiri A. 2010, Chemical analysis of glass beads from medieval Al-Basra (Morocco), „Archaeometry”, 52/3, s. 355–379.
Sayre E. V., Smith R. W. 1961 Compositional categories of ancient glass, „Science”, 133/3467, s. 1824–1826.
Siemianowska S. 2015, Analiza zabytków szklanych i szkliwionych z badań przy ul. św. Idziego na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu, [w:] Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego, In pago Silensi. Wrocławskie Studia Wczesnośredniowieczne, 1, A. Limisiewicz, A. Pankiewicz red., Wrocław, s. 261–284.
Stanisławski B. 2003, The glass beads from Wolin, „Viking Heritage Magazine”, 3, s. 21.
Stanisławski B. 2003, 2012, Garncarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina, Wrocław.
Stanisławski B. 2003, 2015, Potencjał poznawczy studiów nad kontaktami pomiędzy społecznościami Europy Środkowo-wschodniej, [w:] Jak dobrze mieć sąsiada. Problem sąsiedztwa w średniowieczu w świetle archeologii, Spotkania Bytomskie, VII, S. Moździoch, K. Chrzan red., Wrocław, s. 171–185.
Stanisławski B., Filipowiak W. 2013, Wolin wczesnośredniowieczny, 1, Warszawa.
Steppuhn P. 1997, Bleiglasperlen des frühen und hohen Mittelalters in Nordeuropa, [w:] Perlen. Archäologie, Techniken, Analysen. Akten des Internationalen Perlensymposiums in Mannheim vom 11. bis 14. November 1994, U. von Freeden, A. Wieczorek red., Bonn, s. 203–209.
Szczapowa J. L. 1973, Zasady interpretacji analiz składu szkła zabytkowego, „Archeologia Polski”, 18/1, s. 15–72.
Ŝapova J. L. 2008, Vizantijskoe steklo. Očerki istorii, Moskva.
Ullrich D. G. 1989, Halbedelsteine und Glasfunde, [w:] A. von Müller, K. von Müller-Muči, Ausgrabungen, Funde und naturwissenschaftliche Untersuchungen auf dem Burgwall in Berlin-Spandau, Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte, Neue Folge, 6, Berlin, s. 57–99.
Wajda S. 2013, Zabytki szklane i szkliwione, [w:] Sutiejsk. Gród pogranicza polsko-ruskiego z X–XIII wieku. Studium interdyscyplinarne, J. Kalaga red., Warszawa-Pękowice, s. 89–100.
Wajda S. 2014, Wyposażenie pochówków i inne przedmioty znalezione na cmentarzysku. Wyroby szklane, [w:] Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), 2, H. Karwowska red., Białystok, s. 57–103.
Waksman S. Y. 2011, Ceramics of the ‘Serçe Limanı type’ and Fatimid pottery production in Beirut, „Levant”, 43/2, s. 201–212.
Wedephol K. H., KruegerI., Hartmann G. 1995, Medieval lead glass from northwestern Europe, „Journal of Glass Studies”, 37, s. 65–82.
Wojtasik J. [1999] 2000, Srebrne Wzgórze w Wolinie – wstępne wyniki badań z lat 1961–1969, „Materiały Zachodniopomorskie”, 45, s. 321–384.
Bayley J. 2009, Early mediaeval lead-rich glass in the British Isles – a survey of the evidence, Annales du 17e Congrès de l’Association Internationale pour l’Histoire du Verre, Anvers, 2006, K. Janssens, P. Degryse, P. Cosyns, J. Caen, L. Van’t dack red., Brussels, s. 255–260.
Bayley J., Doonan R. 1999, High-lead glassworking and alkali glass bead making at 16–22 Coppergate and 22 Piccadilly, York, Ancient Monuments Laboratory Report, 74, b.m.w.
Bezborodov M. A. 1969, Himiâ i technologiâ drevnih i srednevekovyh stekol, Minsk. B r i l l R. H. 2001, Some thoughts on the chemistry and technology of Islamic glass, [w:] Glass of the sultans, S. Carboni, D. Whitehouse red., New York, s. 25–45.
Brill R. H., Cahill N. D. 1988, A red opaque glass from Sardis and some thoughts on red opaques in general, „Journal of Glass Studies”, 30, s. 16–27.
Cnotliwy E., Łosiński W., Wojtasik J. 1986, Rozwój przestrzenny wczesnośredniowiecznego Wolina w świetle analizy porównawczej struktur zespołów ceramicznych, [w:] Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim, J. Gromnicki red., Warszawa, s. 62–117.
Dekówna M. 1962, Naczynia szklane pochodzenia obcego na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu (X w. – połowa XIII w.), „Slavia Antiqua”, 9, s. 219–254.
Dekówna M. 1980, Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Dekówna M. 1992, Produkcja i obróbka szkła (do XV wieku), [w:] Z dziejów techniki w dawnej Polsce, B. Orłowski red., Warszawa, s. 379–410.
Dekówna M. [2010] 2015, The glass from Cösitz (Zörbig), Sachsen-Anhalt, and the origins of non-alkaline lead-silica glass from European finds. The state of research in outline, „Archaeologia Polona”, 48, s. 269–288.
Dekówna M., Purowski T. 2012, Znaleziska związane ze szklarstwem oraz okazy z kwarcu ze stanowiska Janów Pomorski, [w:] Janów Pomorski, stan. 1. Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w latach 2007–2008, I/3, M. Bogucki, B. Jurkiewicz red., Elbląg, s. 66–260.
Dzik M. 2014, Analiza chronologiczno-przestrzenna cmentarzyska, [w:] Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), 2, H. Karwowska red., Białystok, s. 215–226.
Filipowiak W. 1955, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych w Wolinie w latach 1953–1954, „Sprawozdania Archeologiczne”, 1, Wrocław, s. 179–187.
Filipowiak W. 1958, Wolin – największe miasto Słowiańszczyzny zachodniej, [w:] Pomorze średniowieczne, G. Labuda red., Warszawa, s. 36–72.
Filipowiak W., Konopka M. 2008, The identity of a town. Wolin, Town-State. 9th–12th centuries, „Quaestiones Medii Aevi Novae”, 13, s. 243–288.
Janowski A. 2014, W wolińskim porcie..., Wolin.
Jaroszewska E. 1955, Przedmioty metalowe i szklane z wczesnośredniowiecznego Wolina (stanowisko 1, wykop 4), maszynopis pracy magisterskiej przechowywany w Pracowni Archeologicznej przy Ośrodku Archeologii Średniowiecza Krajów Nadbałtyckich Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w Wolinie.
Jasiewiczowa E. 1958, Wolin – najstarszy ośrodek produkcji szklarskiej w Polsce, „Szkło i Ceramika”, 9/2, Warszawa, s. 34–37.
Mecking O. 2013, Medieval lead glass in Central Europe, „Archaeometry”, 55/4, s. 640–662.
Kaźmierczyk J. 1970, Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, 2, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Olczak J. 1957, Z dziejów szklarstwa na ziemiach polskich, „Szkło i Ceramika”, 8/5, s. 122–127.
Olczak J. 1959, Wyniki analiz spektrograficznych niektórych wczesnośredniowiecznych zabytków szklanych z terenów Pomorza Zachodniego, „Materiały Zachodnio-pomorskie”, 5, s. 277–294.
Olczak J. 1962, Naczynia szklane z wczesnośredniowiecznego Wolina, „Szkło i Ceramika”, 13/6, s. 174–179.
Olczak J. 1968, Wytwórczość szklarska na terenie Polski we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczno- technologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Olczak J., Jasiewiczowa E. 1963, Szklarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina, Szczecin.
Principes... 2002, Principes de description des verres anciens depuis les temps les plus reculés jusqu’au XIIIe siècle de n.è., M. Dekówna, J. Olczak red., Warszawa–Toruń.
Robertshaw P., Benco N., Wood M., Dussubieux L., Melchiorre E., Ettahiri A. 2010, Chemical analysis of glass beads from medieval Al-Basra (Morocco), „Archaeometry”, 52/3, s. 355–379.
Sayre E. V., Smith R. W. 1961 Compositional categories of ancient glass, „Science”, 133/3467, s. 1824–1826.
Siemianowska S. 2015, Analiza zabytków szklanych i szkliwionych z badań przy ul. św. Idziego na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu, [w:] Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego, In pago Silensi. Wrocławskie Studia Wczesnośredniowieczne, 1, A. Limisiewicz, A. Pankiewicz red., Wrocław, s. 261–284.
Stanisławski B. 2003, The glass beads from Wolin, „Viking Heritage Magazine”, 3, s. 21.
Stanisławski B. 2003, 2012, Garncarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina, Wrocław.
Stanisławski B. 2003, 2015, Potencjał poznawczy studiów nad kontaktami pomiędzy społecznościami Europy Środkowo-wschodniej, [w:] Jak dobrze mieć sąsiada. Problem sąsiedztwa w średniowieczu w świetle archeologii, Spotkania Bytomskie, VII, S. Moździoch, K. Chrzan red., Wrocław, s. 171–185.
Stanisławski B., Filipowiak W. 2013, Wolin wczesnośredniowieczny, 1, Warszawa.
Steppuhn P. 1997, Bleiglasperlen des frühen und hohen Mittelalters in Nordeuropa, [w:] Perlen. Archäologie, Techniken, Analysen. Akten des Internationalen Perlensymposiums in Mannheim vom 11. bis 14. November 1994, U. von Freeden, A. Wieczorek red., Bonn, s. 203–209.
Szczapowa J. L. 1973, Zasady interpretacji analiz składu szkła zabytkowego, „Archeologia Polski”, 18/1, s. 15–72.
Ŝapova J. L. 2008, Vizantijskoe steklo. Očerki istorii, Moskva.
Ullrich D. G. 1989, Halbedelsteine und Glasfunde, [w:] A. von Müller, K. von Müller-Muči, Ausgrabungen, Funde und naturwissenschaftliche Untersuchungen auf dem Burgwall in Berlin-Spandau, Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte, Neue Folge, 6, Berlin, s. 57–99.
Wajda S. 2013, Zabytki szklane i szkliwione, [w:] Sutiejsk. Gród pogranicza polsko-ruskiego z X–XIII wieku. Studium interdyscyplinarne, J. Kalaga red., Warszawa-Pękowice, s. 89–100.
Wajda S. 2014, Wyposażenie pochówków i inne przedmioty znalezione na cmentarzysku. Wyroby szklane, [w:] Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), 2, H. Karwowska red., Białystok, s. 57–103.
Waksman S. Y. 2011, Ceramics of the ‘Serçe Limanı type’ and Fatimid pottery production in Beirut, „Levant”, 43/2, s. 201–212.
Wedephol K. H., KruegerI., Hartmann G. 1995, Medieval lead glass from northwestern Europe, „Journal of Glass Studies”, 37, s. 65–82.
Wojtasik J. [1999] 2000, Srebrne Wzgórze w Wolinie – wstępne wyniki badań z lat 1961–1969, „Materiały Zachodniopomorskie”, 45, s. 321–384.
Downloads
Published
2016-01-01
How to Cite
Kokora, K. (2016). Paciorek ze szkła ołowiowo-krzemowego znaleziony w Wolinie. Archeologia Polski, 61, 171–190. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/apol/article/view/203
Issue
Section
Studies
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Publication co-financed by the Ministry of Science and Higher Education under the program "Support for scientific journals 2019-2020"
