Nowe dane na temat obrządku pogrzebowego kultury amfor kulistych z zachodniej Lubelszczyzny
DOI:
https://doi.org/10.23858/APOL64.2019.006Słowa kluczowe:
kultura amfor kulistych, podgrupa nałęczowska, obrządek pogrzebowy, Końskowola, Puławy-Włostowice, PolskaAbstrakt
Pomimo bardzo dobrego stopnia rozpoznania podgrupy nałęczowskiej kultury amfor kulistych, odkrycie grobu typu nałęczowskiego w Końskowoli oraz ponowna interpretacja grobu z Puław-Włostowic rzuciły nowe światło na obrządek pogrzebowy i zasięg oddziaływań społecz-ności tej kultury w zachodniej części Lubelszczyzny. Oba stanowiska położone są poza zwartą strefą występowania tego typu obiektów i oba znajdują się poza obszarem wysoczyznowym Płaskowyżu Nałęczowskiego. Groby z Puław-Włostowic i Końskowoli pod względem wyposażenia i w przy-padku drugiego ze stanowisk także pod względem surowca wykorzystanego do konstrukcji komory grobowej odbiegają nieco od „klasycznych” obiektów typu nałęczowskiego. Najprawdopodobniej reprezentują najmłodszą fazę osadnictwa podgrupy nałęczowskiej kultury amfor kulistych.
Tłumacz: Andrzej Leligdowicz
Pobrania
Bibliografia
Abreu-Głowacka M., Michalak E. 2018, Badania genetyczne szczątków ludzkich z grobu kultury amfor kulistych ze stanowiska 3 w Puławach-Włostowicach, Sum.: Genetic analysis of human remains from a grave of the Globular Amphorae culture at site 3 in Puławy-Włostowice, [in:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, Puławy-Włostowice. Wielokulturowe stanowisko z zachodniej Lubelszczyzny, Lublin, pp. 302–309.
Bronicki A. 2016, Obrządek pogrzebowy społeczności kultury amfor kulistych na Wyżynie Lubelskiej, Sum.: The burial ritual of the Globular Amphora societies on the Lublin Upland, [in:] Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak eds., Kraków, pp. 45–256.
Halicki M. 1970, Cmentarzyska kultury amfor kulistych i kultury pucharów lejkowatych w Klementowicach, pow. Puławy na stanowisku IV, Sum.: The cemeteries of the Globular Amphora and Funnel Beaker cultures at Klementowice, Puławy district, site IV, „Wiadomości Archeologiczne”, 35/3, pp. 303–326.
Jakubczak M. 2018, Wykorzystanie wysokorozdzielczych numerycznych modeli terenu w badaniach stanowisk płaskich, Sum.: Use of high-resolution digital surface models in the study of site not visible on terrain relief, [in:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, Puławy-Włostowice. Wielokulturowe stanowisko z zachodniej Lubelszczyzny, Lublin, pp. 142–153.
Kadrow S., Szmyt M. 1996, Absolute chronology of the eastern group of Globular Amphora culture, [in:] Eastern exodus of the Globular Amphora people: 2950–2350 BC, A. Kośko ed., „Baltic-Pontic Studies”, 4, pp. 103–111.
Kempisty E. 1971, Kultura amfor kulistych na Mazowszu i Podlasiu, Sum.: The Globular Amphora culture in Masovia and Podlachia, „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne”, 1, pp. 7–34.
Kondracki J. 2009, Geografia regionalna Polski, Warszawa.
Kośko A., Szmyt M. 2011, Udział społeczności Niżu Środkowoeuropejskiego w poznaniu środowisk biokulturowych Płyty Nadczarnomorskiej: IV – IV/III tys. BC, Sum.: Central European Lowland societies and the Pontic area in the 4th and 4th–3rd millennium BC [in:] Między Bałtykiem a Morzem Czarnym. Szlaki międzymorza IV – I tys. przed Chr., M. Ignaczak, A. Kośko, M. Szmyt eds., Poznań, pp. 205–221.
Kowalczyk J. 1953, Dwa groby kultury amfor kulistych z Lasu Stockiego i Stoku, Sum.: Two graves of „the globular amphorae culture”, „Sprawozdania P.M.A.”, 5, pp. 38–47.
Kowalczyk J. 1968, Dwa zespoły neolityczne datowane radiowęglem, Sum.: Radio-carbon dating of two neolithic complexes of finds, „Wiadomości Archeologiczne”, 33/3–4, pp. 368–376.
Kozak-Zychman W., Szeliga M. 2004, Pochówki ludności kultury amfor kulistych na Lubelszczyźnie, [in:] Przez pradzieje i wczesne średniowiecze. Księga jubileuszowa na siedemdziesiąte piąte urodziny docenta doktora Jana Gurby, J. Libera, A. Zakościelna eds., Lublin, pp. 127–138.
Libera J., Taras H. 2011, Epoka neolitu i początki epoki brązu na Polesiu Lubelskim, Sum.: The Neolithic period and Early Bronze Age in Lublin Polesie, [in:] Na rubieży kultur. Badania nad okresem neolitu i wczesną epoką brązu, U. Stankiewicz, A. Wawrusiewicz eds., Białystok, pp. 37–54.
Lorkiewicz-Muszyńska D., Glapiński M., Kociemba W. 2018, Analiza antropologiczna i odontologiczna ludzkich szczątków kostnych z grobu kultury amfor kulistych ze stanowiska 3 w Puławach-Włostowicach, Sum.: Anthropological and odontological analysis of human skeletal remains from a grave of the Globular Amphorae culture at site 3 in Puławy-Włostowice, [in:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, Puławy-Włostowice. Wielokulturowe stanowisko z zachodniej Lubelszczyzny, Lublin, pp. 284–301.
Matyaszewski M., Miliszkiewicz G. 1978, Puławy-Włostowice woj. lubelskie. Stanowisko 2, „Informator Archeologiczny. Badania rok 1977”, p. 139.
Niezabitowska-Wiśniewska B. 2018, Stanowisko w Puławach-Włostowicach w świetle archiwaliów, Sum.: Puławy-Włostowice site in light of archive records, [in:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, Puławy-Włostowice. Wielokulturowe stanowisko z zachodniej Lubelszczyzny, Lublin, pp. 18–125.
Niezabitowska-Wiśniewska B., Wiśniewski T. 2018, Osadnictwo ludności kultur amfor kulistych i ceramiki sznurowej, Sum.: Settlement of the populations of the Globular Amphorae culture and Corded Ware culture, [in:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, Puławy-Włostowice. Wielokulturowe stanowisko z zachodniej Lubelszczyzny, Lublin,pp. 262–282.
Nosek S. [1950] 1954/1955, Kultura amfor kulistych na Lubelszczyźnie, Sum.: The Globular Amphorae culture in the Lublin province, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodow¬ska”, Sectio F, 5/3, pp. 55–158.
Nosek S. 1967, Kultura amfor kulistych w Polsce, Rés.: La civilisation des amphores globulaires en Pologne, Polska Akademia Nauk Oddział w Krakowie. Prace Komisji Archeologicznej, 8, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Reder J. 2018, Przyrodnicze uwarunkowania wielokulturowego stanowiska pradziejowego w Puławach-Włostowicach, Sum.: Natural determinants of the location of the multicultural prehistoric site in Puławy-Włostowice, [in:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, Puławy-Włostowice. Wielokulturowe stanowisko z zachodniej Lubelszczyzny, Lublin, pp. 126–141.
Rychlik M., Lorkiewicz-Muszyńska D., Kociemba W. 2018, Badania tomografii komputerowej i rekonstrukcja 3D czaszki z grobu kultury amfor kulistych odkrytego w trakcie badań archeologicznych stanowiska 3 w Puławach-Włostowicach, Sum.: Computed tomography and 3D reconstruction of a skull from a grave of the Globular Amphorae culture discovered during excavations at site 3 in Puławy-Włostowice, [in:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, Puławy-Włostowice. Wielokulturowe stanowisko z zachodniej Lubelszczyzny, Lublin, pp. 310–327.
Salewicz K. 1937, Bogato wyposażone groby kultury amfor kulistych z Rębkowa-Parcelw pow. garwolińskim, „Z otchłani wieków”, 12/6, pp. 80–81.
Szmyt M. 1996, Globular Amphora culture in Eastern Europe. Present state of research and possibilities for future studies, [in:] Eastern exodus of the Globular Amphora people: 2950–2350 BC, A. Kośko ed., „Baltic-Pontic Studies”, 4, pp. 3–27.
Szmyt M. 2010, Between west and east. People of the Globular Amphora culture in eastern Europe: 2950-2350 BC, „Baltic-Pontic Studies”, 8, Poznań.
Ścibior J. 1984, Grupa nałęczowska kultury amfor kulistych. Część 1. Katalog źródeł. Część II. Analiza, manuscript of the Master’s Thesis stored in the Archive of the Institute of Archaeology, Maria Curie-Skłodowska University, Lublin.
Ścibior J. 1985, Grupa nałęczowska kultury amfor kulistych, Archeologiczne Listy, 2, Lublin.
Ścibior J. 1985, Groby ludności kultury amfor kulistych w Rudnie, woj. bialskopodlaskie, [in:] Lubelskie Materiały Archeologiczne, J. Gurba ed., Lublin, pp. 65–77.
Ścibior J. 1986, Nowe stanowiska grupy mazowiecko-podlaskiej kultury amfor kulistych, Sum.: New sites of the Masovian-Podlasie group of the Globular Amphora culture, „Sprawozdania Archeologiczne”, 38, pp. 109–127.
Ścibior J. 1991, Kultura amfor kulistych w środkowowschodniej Polsce. Zarys problematyki, [in:] Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce środkowowschodniej (materiały z konferencji), J. Gurba ed., Lubelskie Materiały Archeologiczne, VI, Lublin, pp. 47–65.
Uzarowiczowa A. 1968, Grób kultury amfor kulistych na stanowisku I w Klementowicach, pow. Puławy, Sum.: A grave of the Globular Amphorae culture at site I at Klementowice, Puławy district, „Wiadomości Archeologiczne”, 33/2, pp. 217–223.
Wiślański T. 1966, Kultura amfor kulistych w Polsce północno-zachodniej, Sum.: Globular Amphorae culture in North-West Poland, Wrocław.
Włodarczak P. 2016, Chronologia absolutna cmentarzysk późno- i schyłkowoneolitycznych na Wyżynie Lubelskiej, Sum.: Absolute chronology of Late and Final Neolithic cemeterieson the Lublin Upland, [in:] Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak eds., Kraków, pp. 537–548.
Włodarczak P. 2016, Dwa rytuały, dwie społeczności, dwie epoki, dwa światy? Obrządek pogrzebowy w późnym i schyłkowym neolicie na Wyżynie Lubelskiej, Sum.: Two rituals, two communities, two epochs, two worlds? The funerary ritual in the Late and Final Neolithic on the Lublin Upland, [in:] Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak eds., Kraków, pp. 549–561.
Zakościelna A. 2000, Badania ratownicze cmentarzyska kultury amfor kulistych w Nadrybiu-Dworze, stan. 3, gm. Puchaczów, pow. Łęczna, Sum.: Rescue excavations at a cemetery of the Globular Amphora culture in Nadrybie-Dwór, site 3, Łęczna District, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 5, pp. 51–57.
Zawiślak P. 2016, Kultura amfor kulistych w świetle odkryć towarzyszących inwestycjom drogowym w województwie lubelskim, [in:] Drogi Lubelszczyzny. Odkrycia i badania archeologiczne, E. Banasiewicz-Szykuła ed., Skarby z Przeszłości, 17, Lublin, pp. 59–77
