Abstract
Budjak is a multi-ethnic region in South-West Ukraine close to the borders with Moldova and Romania. Its peripheral and borderline location as well as its history and the ethnic structure are the reasons why the policy of Ukrainization, imposed by the new state, meets here with hostility. After Ukraine had gained independence, the ethnic groups in the region took advantage of the national minority status and have strengthened their ties with their countries of origin. At the same time, the mobility, including international mobility, of Budjak inhabitants has increased, partially due to the economic situation. The article focuses on three mutually connected issues: re-definition of ethnic boundaries, for example by securing and taking advantage of a national minority status; state border crossing of people; and state border infiltration of national ideologies. Nowadays, these are the main factors shaping the reality of Ukrainian Budjak, as a borderland.
References
Anastassova Ekaterina 2006, ‘We are Bessarabians here’. Identity, tradition and power in southern Bessarabia, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 59–65.
Barth Fredrik 2006, Grupy i granice etniczne. Społeczna organizacja różnic kulturowych, [w:] M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 348–377.
Brubaker Rogers 1998, Nacjonalizm inaczej. Struktura narodowa i kwestie narodowe w Nowej Europie, tłum. J. Łuczyński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków.
Buchowski Michał 2004, Granica a uprawianie antropologii – uwagi wstępne, [w:] M. Buchowski, A. Brencz (red.), Polska – Niemcy. Pogranicze kulturowe i etniczne, Wydawnictwo Poznańskie, Wrocław–Poznań, s. 7–11.
Całus Kamil 2015, W cieniu historii. Stosunki rumuńsko-mołdawskie, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, Warszawa (Prace OSW, nr 53).
Cichoń Iga 2014, Geografia tożsamości. Historia, zmiany granic i etniczność w Budziaku, [w:] W. Lipiński (red.), Bałkany na Ukrainie. Bułgarzy, Gagauzi i Albańczycy z ukraińskiego Budziaku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 58–84.
Demirdirek Hülya 2006, Step across the border: transnational encounters and nation-making, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 44–50.
Derlicki Jarosław 2007, Czyje państwo i czyj nacjonalizm? Dylematy tożsamości w Mołdawii, Etnografia Polska, t. 51, z. 1–2, s. 7–23.
Donnan Hastings, Wilson Thomas M. 2007, Granice tożsamości, narodu, państwa, tłum. M. Głowacka-Grajper, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Engelking Anna 1996, Nacje to znaczy grupy religijne. O wynikach etnograficznych badań terenowych na Grodzieńszczyźnie, Kultura i Społeczeństwo, nr 1, s. 109–139.
Ganchev Alexander 2006, Bessarabian Bulgarians: studying in Bulgaria, searching for an identity, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 38–43.
Gellner Ernest 1991, Narody i nacjonalizm, tłum. T. Hołówka, PIW, Warszawa.
Gil Andrzej 2013, Besarabia. Wschodnia Mołdawia jako gubernia Cesarstwa Rosyjskiego (1812–1918), [w:] M. Kosienkowski (red.), Spotkania polsko-mołdawskie. Księga poświęcona pamięci Profesora Janusza Solaka, Episteme, Lublin, s. 129–137.
Iwański Tadeusz 2011, Ukraina – Rumunia. Przedłużający się impas, Komentarze OSW,nr 68.
Kabzińska Iwona 2006, The cultural border phenomenon, Ethnologia Polona, nr 27, s. 21–39.
Kaneff Deema, Heintz Monica 2006, Bessarabian borderlands: one region, two states, multiple ethnicities, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 6–16.
King Charles 2000, The Moldovans. Romania, Russia and the politics of culture, Hoover Institution Press, Stanford.
Kisse Anton Ivanovič, Prigarin Aleksandr Anatol’evič, Stanko Vladimir Nikiforovič (red.) 2014, Budžak: istoriko-ètnografičeskie očerki narodov ûgo-zapadnych rajonov Odesŝiny, PostScripUm-SMIL, Odessa.
Kisse Anton Ivanovič, Prigarin Aleksandr Anatol’evič 2014, Budžak kak istoriko-ètnografičeskij rajon Evropy, [w:] A.I. Kisse, A.A. Prigarin, V.N. Stanko (red.), Budžak: istoriko-ètnografičeskie očerki narodov ûgo-zapadnych rajonov Odesŝiny, PostScripUm-SMIL, Odessa, s. 9–26.
Klaus Aleksandr 1869, Naši kolonii. Opyt i materialy po istorii i statistike inostrannoj kolonizacji v Rossii, Sankt Petersburg.
Kłos Mateusz 2014, O szorstkiej przyjaźni dwóch narodów. Analiza relacji bułgarsko-gagauskich w Budziaku, [w:] W. Lipiński (red.), Bałkany na Ukrainie. Bułgarzy, Gagauzi i Albańczycy z ukraińskiego Budziaku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 153–166.
Koč Svetlana 2009, Transformacii v ètničeskom samosoznanii Bolgar Bessarabii XIX–XX v., [w:] Bylgarite v Severnoto Pričernomore, t. 10, brak informacji o wydawnictwie, Odessa–Weliko Tyrnowo, s. 369–376.
Kurczewska Joanna, Bojar Hanna (red.) 2005, Granice na pograniczach. Z badań społeczności lokalnych wschodniego pogranicza Polski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Kuz’mina Snežana Borisovna, Prigarin Aleksandr Anatol’evič 2014, Ètnokul’turnye gruppy Budžaka v istoričeskoj dinamike, [w:] A.I. Kisse, A.A. Prigarin, V.N. Stanko (red.), Budžak: istoriko-ètnografičeskie očerki narodov ûgo-zapadnych rajonov Odesŝiny, PostScripUm-SMIL, Odessa, s. 146–168.
Lipiński Wojciech 2012, Gagauzi i Bułgarzy z ukraińskiego Budziaku. Oblicza sąsiedztwa, [w:] J. Derlicki (red.), Między etnicznością a lokalnością. Pogranicze bułgarsko-gagauskie w Besarabii, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa, s. 43–52.
Lipiński Wojciech 2014, Budziak (Besarabia): zróżnicowanie etniczne i perspektywy tożsamości regionalnej na południu Ukrainy, [w:] A.W. Brzezińska, J. Schmidt (red.), Regiony i regionalizmy w Europie. Badania–kreacje–popularyzacje, PTL, Wrocław, s. 115–126.
Lipiński Wojciech 2014, Zadunajscy przesiedleńcy – wychodźcy z Bałkanów w wieloetnicznym Budziaku, [w:] W. Lipiński (red.), Bałkany na Ukrainie. Bułgarzy, Gagauzi i Albańczycy z ukraińskiego Budziaku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 20–36.
Lipiński Wojciech (red.) 2014, Bałkany na Ukrainie. Bułgarzy, Gagauzi i Albańczycy z ukraińskiego Budziaku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Lipiński Wojciech 2015, Lipowanie. Kultura religijna i tożsamość naddunajskich staroobrzędowców, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Lubaś Marcin 2011, Różnowiercy. Współistnienie międzyreligijne w zachodniomacedońskiej wsi, Nomos, Kraków.
Moškov Valentyn Aleksandrovič 1900, Gagauzy Benderskogo uezda, Ètnografičeskoe Obozrenie, nr 1, s. 1–89.
Moškov Valentyn Aleksandrovič 1901 Gagauzy Benderskogo uezda, Ètnografičeskoe Obozrenie, nr 2, s. 1–49.
Mróz Lech 1993, Syndrom pogranicza. Uwagi na temat badań świadomości etnicznej, Polska Sztuka Ludowa – Konteksty, t. 47, nr 3–4, s. 51–57.
Palamarčuk Svetlana Vasil’evna 2014, Budžak skvoz’ veka. Goroda i gorodskoe naselenie v XIV–XVIII vv., [w:] A.I. Kisse, A.A. Prigarin, V.N. Stanko (red.), Budžak: istoriko-ètnografičeskie očerki narodov ûgo-zapadnych rajonov Odesŝiny, PostScripUm-SMIL, Odessa, s. 55–84.
Pilipenko Tetăna 2009, Okremi aspekty ukraïns’ko-rumuns’kych vidnosyn v sučasnych umowach, Forum nacij. Gazeta Kongresu nacional’nych gromad Ukraïny, nr 4/83, http://www.forumn.kiev.ua/2009-04-83/83-08.html, dostęp 14.05.2017.
Polese Abel 2006, Border-crossing as a strategy of daily survival: the Odessa-Chisinau elektrichka, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 28–37.
Šabašov Andrej Vasilevič 2002, Gagauzy: sistema terminom rodstva i proischoždenie naroda, Astroprint, Odessa.
Sadowski Andrzej 1995, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Wydawnictwo Uniwersyteckie, Białystok.
Samokhvalov Vsevolod, Samokhvalov Oleg 2006, Economic and trade borders: the case of the Reni district, Ukrainian Bessarabia, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 17–27.
Skalkovskij Apollon 1848, Bolgarskie kolonii v Besarabii i v Novorossijskom krae, Odessa.
Straczuk Justyna 2006, Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Stryjek Tomasz 2014, Ukraina prze końcem historii. Szkice o polityce państw wobec pamięci, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Verchovceva Irina Gennad’evna, Puškov Igor’ Michajlovič 2014, Social’no-političeskie usloviâ razvitiâ regiona v XIX – načale XXI vv., [w:] A.I. Kisse, A.A. Prigarin, V.N. Stanko (red.), Budžak: istoriko-ètnografičeskie očerki narodov ûgo-zapadnych rajonov Odesŝiny, PostScripUm-SMIL, Odessa, s. 117–145.
Zowczak Magdalena 2011, Antropologia, historia a sprawa ukraińska. O taktyce pogranicza, Lud, t. 95, s. 45–67.
Zowczak Magdalena (red.) 2010, Na pograniczu „nowej Europy”. Polsko-ukraińskie sąsiedztwo, redakcja, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
izmail1: Natal’ă Michajlova, Cerkov’ v Kamyszovke: „Kamo grădeši”?, portal informacyjny miasta Izmaił, http://izmail.es/article/9213, dostęp 12.05.2017.
izmail2: Andrej Potyliko, Teatralizowannaă politika, portal informacyjny miasta Izmaił, http://izmail.es/article/7445/, dostęp 15.05.2017.
imail3: b.a., Pamătnik „zawojewatelŭ” Bessarabii, portal informacyjny miasta Izmaił, http://izmail.es/article/2962/, dostęp 15.05.2017.
bolgradnews: portal informacyjny miasta Bołgrad, http://bolgradnews.blogspot.com/2015/, dostęp 17.05.2017.
Barth Fredrik 2006, Grupy i granice etniczne. Społeczna organizacja różnic kulturowych, [w:] M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 348–377.
Brubaker Rogers 1998, Nacjonalizm inaczej. Struktura narodowa i kwestie narodowe w Nowej Europie, tłum. J. Łuczyński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków.
Buchowski Michał 2004, Granica a uprawianie antropologii – uwagi wstępne, [w:] M. Buchowski, A. Brencz (red.), Polska – Niemcy. Pogranicze kulturowe i etniczne, Wydawnictwo Poznańskie, Wrocław–Poznań, s. 7–11.
Całus Kamil 2015, W cieniu historii. Stosunki rumuńsko-mołdawskie, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, Warszawa (Prace OSW, nr 53).
Cichoń Iga 2014, Geografia tożsamości. Historia, zmiany granic i etniczność w Budziaku, [w:] W. Lipiński (red.), Bałkany na Ukrainie. Bułgarzy, Gagauzi i Albańczycy z ukraińskiego Budziaku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 58–84.
Demirdirek Hülya 2006, Step across the border: transnational encounters and nation-making, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 44–50.
Derlicki Jarosław 2007, Czyje państwo i czyj nacjonalizm? Dylematy tożsamości w Mołdawii, Etnografia Polska, t. 51, z. 1–2, s. 7–23.
Donnan Hastings, Wilson Thomas M. 2007, Granice tożsamości, narodu, państwa, tłum. M. Głowacka-Grajper, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Engelking Anna 1996, Nacje to znaczy grupy religijne. O wynikach etnograficznych badań terenowych na Grodzieńszczyźnie, Kultura i Społeczeństwo, nr 1, s. 109–139.
Ganchev Alexander 2006, Bessarabian Bulgarians: studying in Bulgaria, searching for an identity, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 38–43.
Gellner Ernest 1991, Narody i nacjonalizm, tłum. T. Hołówka, PIW, Warszawa.
Gil Andrzej 2013, Besarabia. Wschodnia Mołdawia jako gubernia Cesarstwa Rosyjskiego (1812–1918), [w:] M. Kosienkowski (red.), Spotkania polsko-mołdawskie. Księga poświęcona pamięci Profesora Janusza Solaka, Episteme, Lublin, s. 129–137.
Iwański Tadeusz 2011, Ukraina – Rumunia. Przedłużający się impas, Komentarze OSW,nr 68.
Kabzińska Iwona 2006, The cultural border phenomenon, Ethnologia Polona, nr 27, s. 21–39.
Kaneff Deema, Heintz Monica 2006, Bessarabian borderlands: one region, two states, multiple ethnicities, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 6–16.
King Charles 2000, The Moldovans. Romania, Russia and the politics of culture, Hoover Institution Press, Stanford.
Kisse Anton Ivanovič, Prigarin Aleksandr Anatol’evič, Stanko Vladimir Nikiforovič (red.) 2014, Budžak: istoriko-ètnografičeskie očerki narodov ûgo-zapadnych rajonov Odesŝiny, PostScripUm-SMIL, Odessa.
Kisse Anton Ivanovič, Prigarin Aleksandr Anatol’evič 2014, Budžak kak istoriko-ètnografičeskij rajon Evropy, [w:] A.I. Kisse, A.A. Prigarin, V.N. Stanko (red.), Budžak: istoriko-ètnografičeskie očerki narodov ûgo-zapadnych rajonov Odesŝiny, PostScripUm-SMIL, Odessa, s. 9–26.
Klaus Aleksandr 1869, Naši kolonii. Opyt i materialy po istorii i statistike inostrannoj kolonizacji v Rossii, Sankt Petersburg.
Kłos Mateusz 2014, O szorstkiej przyjaźni dwóch narodów. Analiza relacji bułgarsko-gagauskich w Budziaku, [w:] W. Lipiński (red.), Bałkany na Ukrainie. Bułgarzy, Gagauzi i Albańczycy z ukraińskiego Budziaku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 153–166.
Koč Svetlana 2009, Transformacii v ètničeskom samosoznanii Bolgar Bessarabii XIX–XX v., [w:] Bylgarite v Severnoto Pričernomore, t. 10, brak informacji o wydawnictwie, Odessa–Weliko Tyrnowo, s. 369–376.
Kurczewska Joanna, Bojar Hanna (red.) 2005, Granice na pograniczach. Z badań społeczności lokalnych wschodniego pogranicza Polski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Kuz’mina Snežana Borisovna, Prigarin Aleksandr Anatol’evič 2014, Ètnokul’turnye gruppy Budžaka v istoričeskoj dinamike, [w:] A.I. Kisse, A.A. Prigarin, V.N. Stanko (red.), Budžak: istoriko-ètnografičeskie očerki narodov ûgo-zapadnych rajonov Odesŝiny, PostScripUm-SMIL, Odessa, s. 146–168.
Lipiński Wojciech 2012, Gagauzi i Bułgarzy z ukraińskiego Budziaku. Oblicza sąsiedztwa, [w:] J. Derlicki (red.), Między etnicznością a lokalnością. Pogranicze bułgarsko-gagauskie w Besarabii, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa, s. 43–52.
Lipiński Wojciech 2014, Budziak (Besarabia): zróżnicowanie etniczne i perspektywy tożsamości regionalnej na południu Ukrainy, [w:] A.W. Brzezińska, J. Schmidt (red.), Regiony i regionalizmy w Europie. Badania–kreacje–popularyzacje, PTL, Wrocław, s. 115–126.
Lipiński Wojciech 2014, Zadunajscy przesiedleńcy – wychodźcy z Bałkanów w wieloetnicznym Budziaku, [w:] W. Lipiński (red.), Bałkany na Ukrainie. Bułgarzy, Gagauzi i Albańczycy z ukraińskiego Budziaku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 20–36.
Lipiński Wojciech (red.) 2014, Bałkany na Ukrainie. Bułgarzy, Gagauzi i Albańczycy z ukraińskiego Budziaku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Lipiński Wojciech 2015, Lipowanie. Kultura religijna i tożsamość naddunajskich staroobrzędowców, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Lubaś Marcin 2011, Różnowiercy. Współistnienie międzyreligijne w zachodniomacedońskiej wsi, Nomos, Kraków.
Moškov Valentyn Aleksandrovič 1900, Gagauzy Benderskogo uezda, Ètnografičeskoe Obozrenie, nr 1, s. 1–89.
Moškov Valentyn Aleksandrovič 1901 Gagauzy Benderskogo uezda, Ètnografičeskoe Obozrenie, nr 2, s. 1–49.
Mróz Lech 1993, Syndrom pogranicza. Uwagi na temat badań świadomości etnicznej, Polska Sztuka Ludowa – Konteksty, t. 47, nr 3–4, s. 51–57.
Palamarčuk Svetlana Vasil’evna 2014, Budžak skvoz’ veka. Goroda i gorodskoe naselenie v XIV–XVIII vv., [w:] A.I. Kisse, A.A. Prigarin, V.N. Stanko (red.), Budžak: istoriko-ètnografičeskie očerki narodov ûgo-zapadnych rajonov Odesŝiny, PostScripUm-SMIL, Odessa, s. 55–84.
Pilipenko Tetăna 2009, Okremi aspekty ukraïns’ko-rumuns’kych vidnosyn v sučasnych umowach, Forum nacij. Gazeta Kongresu nacional’nych gromad Ukraïny, nr 4/83, http://www.forumn.kiev.ua/2009-04-83/83-08.html, dostęp 14.05.2017.
Polese Abel 2006, Border-crossing as a strategy of daily survival: the Odessa-Chisinau elektrichka, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 28–37.
Šabašov Andrej Vasilevič 2002, Gagauzy: sistema terminom rodstva i proischoždenie naroda, Astroprint, Odessa.
Sadowski Andrzej 1995, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Wydawnictwo Uniwersyteckie, Białystok.
Samokhvalov Vsevolod, Samokhvalov Oleg 2006, Economic and trade borders: the case of the Reni district, Ukrainian Bessarabia, Anthropology of East Europe Review, vol. 24, nr 1, s. 17–27.
Skalkovskij Apollon 1848, Bolgarskie kolonii v Besarabii i v Novorossijskom krae, Odessa.
Straczuk Justyna 2006, Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Stryjek Tomasz 2014, Ukraina prze końcem historii. Szkice o polityce państw wobec pamięci, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Verchovceva Irina Gennad’evna, Puškov Igor’ Michajlovič 2014, Social’no-političeskie usloviâ razvitiâ regiona v XIX – načale XXI vv., [w:] A.I. Kisse, A.A. Prigarin, V.N. Stanko (red.), Budžak: istoriko-ètnografičeskie očerki narodov ûgo-zapadnych rajonov Odesŝiny, PostScripUm-SMIL, Odessa, s. 117–145.
Zowczak Magdalena 2011, Antropologia, historia a sprawa ukraińska. O taktyce pogranicza, Lud, t. 95, s. 45–67.
Zowczak Magdalena (red.) 2010, Na pograniczu „nowej Europy”. Polsko-ukraińskie sąsiedztwo, redakcja, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
izmail1: Natal’ă Michajlova, Cerkov’ v Kamyszovke: „Kamo grădeši”?, portal informacyjny miasta Izmaił, http://izmail.es/article/9213, dostęp 12.05.2017.
izmail2: Andrej Potyliko, Teatralizowannaă politika, portal informacyjny miasta Izmaił, http://izmail.es/article/7445/, dostęp 15.05.2017.
imail3: b.a., Pamătnik „zawojewatelŭ” Bessarabii, portal informacyjny miasta Izmaił, http://izmail.es/article/2962/, dostęp 15.05.2017.
bolgradnews: portal informacyjny miasta Bołgrad, http://bolgradnews.blogspot.com/2015/, dostęp 17.05.2017.