„Nowohuckie podwórka” – od podwórka. Spojrzenie etnologa

Autor

DOI:

https://doi.org/10.23858/JUE17.2019.004

Słowa kluczowe:

przestrzeń, miejsce, zamieszkiwanie, zakorzenienie, podwórko, nowohuckie ogródki, Nowa Huta

Abstrakt

W artykule podjęto temat przydomowych przestrzeni znajdujących się w obrębie najstarszej części Nowej Huty. Chodzi tu o podwórka, a przede wszystkim znajdujące się w ich granicach ogródki, założone i uprawiane przez lokatorów tuż przy ścianach frontowych, pomiędzy bramami wejściowymi do domów, jak również na ich tyłach, bezpośrednio pod oknami mieszkań. Te nowohuckie ogródki, będące przestrzeniami wydzielonymi, są pretekstem do ukazania społeczności lokalnej. Artykuł jest próbą spojrzenia na nią przez pryzmat tych udomowionych skrawków ziemi, przekształconych przez podejmowane działania w miejsce, czyli przestrzeń oswojoną, obdarzoną indywidualnym rysem, wplecioną w życie jednostek i ogółu.

Pobrania

Download data is not yet available.

Biogram autora

Ewa Baniowska-Kopacz - Instytut Archeologii i Etnologii Polska Akademia Nauk /Kraków

Dr Ewa Baniowska-Kopacz, etnolog, antropolog kulturowy, zatrudniona w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Głównym obszarem zainteresowań są zjawiska merkantylizacji kultury i życia społecznego. W kręgu zainteresowań pozostaje m.in. zjawisko kreowania wizerunku miejsca, realizowane w społecznościach miejskich, w tym w społecznościach małomiasteczkowych, a także procesy kształtowania współczesnej tożsamości na bazie relacji do przeszłości, badane w kontekście społeczności lokalnych.

Bibliografia

Augé M. 2010, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Beiersdorf Z., Komorowski W. 2010, Nowa Huta lat pięćdziesiątych. Dziedzictwo – zagrożenia i perspektywy [w:] Bogusław Szmygin, Jörg Haspel (red.), Zabytki drugiej połowy XX wieku – waloryzacja, ochrona, konserwacja / Das Erbe Der Nachkriegszeit Erhalten und Erneuern – Denkmale Der Moderne und Gegenmoderne / Architecture of The Second Half of The 20th Century – Studies and Protection, ICOMOS Polska / ICOMOS Deutschland, Warszawa-Berlin, s. 17-28.

Bielecka-Prus J. 2011, Etic i emic (Etic and emic), [w:] K.T. Konecki, P. Chomczyński (red.), Słownik socjologii jakościowej, Wydawnictwo Difin, Warszawa, s. 67-69.

Buczyńska-Garewicz 2006, Miejsca, strony, okolice. Przyczynek do fenomenologii przestrzeni, UNIVERSITAS, Kraków.

Burszta W. 1987, Emic/Etic, [w:] Z. Staszczak (red.), Słownik etnologiczny terminy ogólne, PWN, Warszawa-Poznań, s. 74-75.

Eliade M. 1999, Sacrum i profanum. O istocie religijności, Wydawnictwo KR , Warszawa.

Golonka-Czajkowska 2013, Nowe miasto, nowych ludzi. Mitologie nowohuckie, Seria Anthropos, Wydawnictwo UJ, Kraków.

Gut D. 1993, Nowa Huta w świadomości jej mieszkańców, [w:] J. Bujak, A. Zambrzycka-Kunachowicz, R. Godula (red.), Kraków – przestrzenie kulturowe, Wydawnictwo Katedry Etnologii UJ i Wydawnictwo Platan, Kraków, s. 117-136.

Karpińska M. 2018, Sektor A – początek miasta, [w:] J. Klaś (red.) Nowa Huta, Architektoniczny Portret Miasta drugiej połowy XX wieku, Wyd. Ośrodka Kultury im C.K. Norwida – Instytucja Kultury Miasta Krakowa, Kraków, s. 24-31.

Komorowski W. 2017, Ochrona dziedzictwa urbanistyki i architektury Nowej Huty z lat 1949–1959 / Heritage conservation for urban planning and architecture of Nowa Huta of the years 1949–1959, “Wiadomości Konserwatorskie” / “Journal of Heritage Conservation”, nr 49/2017, s. 153-162.

Mądrala N, Piła K. 2014, Urbanistyka Nowej Huty – wady i zalety, http://urbnews.pl/urbanistyka-nowej-huty-wady-zalety/, dostęp 31.01.2019.

Myczkowski Z., Chajdas K., Forczyk-Brataniec U., Latusek K., Marcinek R., Nosalska P., Rymsza-Mazur W., Siwek A., Wielgus K. 2016, Plan ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta, Etap II (2016), [w:] Tom III Synteza planu ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta (I-IX 2016), Kraków, https://www.bip.krakow.pl/zalaczniki/dokumenty/n/170884/karta, dostęp 20.01.2019.

Myczkowski Z., Siwek A. 2017, Park Kulturowy Nowej Huty – nowa formuła ochrony urbanistyki i architektury 2. połowy XX wieku / Cultural Park Nowa Huta – a new formula for the protection of urban planning and architecture of the 2nd half of the 20th century, “Wiadomości Konserwatorskie” / “Journal of Heritage Conservation”, nr 49/2017, s. 113-124.

Park Kulturowy Nowa Huta. Informator Konsultacyjny 2017, Wydawnictwo Gminy Miejskiej Kraków, Kraków

Radłowska R., Kozik R. 2008, Kto się boi Nowej Huty, „Gazeta Wyborcza – Kultura” z dn. 06.02.2008, http://wyborcza.pl/1,75410,4901763.html, dostęp 13.09.2019.

Wallis A. 1979, Informacja i Gwar, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Wallis A. 1990, Socjologia przestrzeni. Wybór prac, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa.

Wiśniewski M. 2018, Szpital im. Stefana Żeromskiego i okolice, [w:] J. Klaś (red.) Nowa Huta, Architektoniczny Portret Miasta drugiej połowy XX wieku, Wyd. Ośrodka Kultury im C.K. Norwida – Instytucja Kultury Miasta Krakowa, Kraków, s. 32-39.

Charakterystyka poszczególnych osiedli Parku Kulturowego Nowa Huta: b.d., https://www.bip.krakow.pl/zalaczniki/dokumenty/n/170831/karta, 20.01.2019.

Ćma atakuje: http://psor.pl/cma-atakuje-bukszpan/, dostęp 10.02.2019.

e-ogródek: http://www.e-ogrodek.pl/a/cma-bukszpanowa-grozny-szkodnik-bukszpanow-rozpoznawanie-i-zwalczanie-19407.html, dostęp 10.02.2019.

Forum ogrodnicze: https://forumogrodnicze.info/viewtopic.php?f=17&t=106827, dostęp 10.02.2019.

Kraków będzie świętował w Nowej Hucie: https://niezalezna.pl/260261-krakow-bedzie-swietowal-w-nowej-hucie, dostęp 01.03.2019

Kraków.pl dodaj do ulubionych – nowohuckie podwórka: https://www.youtube.com/watch?v=K4DuAY7es0Q&index=40&list=PLONALu7QVIwLBkmB8NSArigEWvMlq5LN3, dostęp 23.01.2019.

Krakow.pl dodaj do ulubionych: (wszystkie odcinki) https://www.youtube.com/watch?reload=9&v=jXUiZjvXeYQ&index=55&list=PLONALu7QVIwLBkmB8NSArigEWvMlq5LN3, dostęp 04.01.2019.

Magiczny Kraków: https://www.krakow.pl/instcbi/1302,inst,11103,821,instcbi.html, dostęp 10.02.2019.

Nowa Huta miastem?: https://www.tvn24.pl/krakow,50/nowa-huta-miastem-mieszkancy-robia-festiwal,306260.html , dostęp 10.01.2019.

Nowa Huta wolnym miastem?: https://dziennikpolski24.pl/nowa-huta-wolnym-miastem-krakow-na-to-nie-pozwoli/ar/3205772 , dostęp 10.01.2019.

Nowa Huta na starych zdjęciach: https://pl-pl.facebook.com/pages/category/Community/Nowa-Huta-na-starych-zdj%C4%99ciach-257971484352971/ , dostęp 15.02.2019.

Park Kulturowy Nowa Huta: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=81995, 14.01.2019

Pierwsze osiedla w Nowej Hucie: http://www.nhpedia.pl/pierwsze_osiedla_w_nowej_hucie.html, dostęp 10.02.2019.

Przyszłość ROD : http://krakow.pl/aktualnosci/200007,30,komunikat,jaka_przyszlosc_czeka_ogrody_dzialkowe_.html, dostęp 26.02.2019.

Spotkajmy się na podwórku: https://zzm.krakow.pl/aktualnosci/529-spotkajmy-sie-na-podworku-rewitalizacja-nowhuckich-podworek.html, dostęp 10.01.2019.

ZZM Kraków: https://zzm.krakow.pl/aktualnosci/485-proba-ratowania-cennych-bukszpanow.html, dostęp 10.02.2019.

Pobrania

Opublikowane

31.12.2019

Jak cytować

Baniowska-Kopacz, E. (2019). „Nowohuckie podwórka” – od podwórka. Spojrzenie etnologa. Journal of Urban Ethnology, 17, 63–80. https://doi.org/10.23858/JUE17.2019.004