Muzeum Tatrzańskie jako laboratorium dziedzictwa. Część II
DOI:
https://doi.org/10.23858/JUE17.2019.019Słowa kluczowe:
Muzeum Tatrzańskie, Podhale, praktyki muzealne, dziedzictwo kulturowe, etniczność, tożsamośćAbstrakt
Pod koniec XIX wieku w niewielkiej górskiej miejscowości Zakopane polscy intelektualiści założyli Muzeum Tatrzańskie – placówkę, która z czasem urosła do rangi muzeum o znaczeniu ogólnonarodowym, odgrywając istotną rolę w kształtowaniu wizerunku Tatr i góralszczyzny w polskiej kulturze. W prezentowanym
artykule autorka stara się prześledzić stosowane w Muzeum Tatrzańskim praktyki muzealne i koncepcje gromadzenia, przechowywania i eksponowania zbiorów, chcąc tym samym uchwycić wytwarzane tu w różnych okresach czasu odmienne wizje góralszczyzny i odpowiadające im koncepcje dziedzictwa kulturowego.
Pobrania
Bibliografia
Berendt E. 2014, Symulakrum albo „miejsce schadzki w celu bawienia się wzajemnego naukami i kunsztami” „Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej”, nr 1, s. 31-48.
Clair J. 2009, Kryzys muzeów, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Folga-Januszewska D. 2008, Muzeum: definicje i pojęcie. Czym jest muzeum dzisiaj? „Muzealnictwo”, nr 49, s. 200-203.
Gąsiorowski T. 2010, Podhale w planach niemieckiego okupanta, „Biuletyn IPN”, nr 1–2 (108–109), s. 20–23.
Gottschall L. 2015, Student wiedeńskiego Wydziału Ludoznawstwa i aktywny członek NSDAP Anton Adolf Plügel, [w:] Maj M. (red), Antropologia i etnologia w czasie wojny. Działalność Sektion Rassen-und Volkstumsforschung Institut für Deutsche Ostarbeit w świetle nowych materiałów źródłowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 95-102.
Jamka R. 1964, Urywki z okupacyjnych wspomnień archeologa, [w:] Zarębowie M. A. (red.) Alma Mater w podziemiu, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 208-221.
Kolbuszewski J. 1981, Kultura podhalańska jako składnik kultury narodowej, „Podhalanka”, r.1, nr 1/6, s. 21-24.
Kowalski K. 2013, O istocie dziedzictwa europejskiego, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków.
Madajczyk Cz. 1961, Generalna Gubernia w planach hitlerowskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Maj M., Trebunia-Staszel S. 2015, Działalność Referatu Etnologii Sekcji Rasowo–Ludoznawczej w świetle nowych materiałów źródłowych, [w:] Maj M. (red.), Antropologia i etnologia w czasie wojny. Działalność Sektion Rassen- und Volkstumsforschung Institut für Deutsche Ostarbeit, Krakau 1940-1944, w świetle nowych materiałów źródłowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 103-144.
Majda J. 1979, Góralszczyzna w twórczości Stanisława Witkiewicza, PAN, Komitet Nauk o literaturze, Rozprawy Literackie 28, Wrocław.
Michel U. 2000, Ethnolpolitische Reorganisationsforschung am Institut für Deutsche Ostarbeit in Krakau 1941-1945, [w:] Streck B. (red.) Ethnolohie und Nationalsozialismus, Gehren, s. 149-166.
Moździerz Z. 2001 [wyd. 2002], O początkach Muzeum Tatrzańskiego nieco inaczej, „Wierchy”, r. 67, s. 87–94.
Piłsudski B. 1914-1921, W sprawie Muzeum Tatrzańskiego (O urządzenie działu ludoznawczego), „Rocznik Podhalański”, r.1, s. 147- 188.
Piłsudski B. 2016, Projekt «Podhalańskiego Rocznika Naukowego», [w:] Kuczyński A. (oprac.), Kochany Wujaszku. Listy Bronisława Piłsudskiego do Stanisława Witkiewicza, Muzeum Tatrzańskie, Muzeum Józefa Piłsudskiego, Zakopane –Sulejówek, s. 155-161.
Piotrowski S. 1957, Dziennik Hansa Franka, Wyd. II, Seria: Sprawy polskie przed Międzynarodowym Trybunałem Wojennym w Norymberdze, t. I, Warszawa.
Plügel A. 1941a, Das Rassenbild des Vorfeldes im deutschen Osten, „Das Vorfeld”, 2 Jahr., F. 6, s. 6-15.
Plügel A. 1941b, Die podhalanischen Góralen im südlichsten Teil des Kreises Neumarkt. I Teil, “Die Burg”, Vierteljahresschrift des Instituts für Deutsche Ostarbeit Krakau, 2 Jahr., H. 3, s. 54-66.
Plügel 1942a, Die podhalanischen Góralen im südlichsten Teil des Kreises Neumarkt. II Teil, “Die Burg”. Vierteljahresschrift des Instituts für Deutsche Ostarbeit Krakau, 3 Jahr, H. 1, s. 94-159.
Plügel 1942b, Die podhalanischen Góralen im südlichsten Teil des Kreises Neumarkt. III Teil,“Die Burg”. Vierteljahresschrift des Instituts für Deutsche Ostarbeit Krakau, 3 Jahr, H. 2, s. 236-257.
Rybicka A., 2002, Instytut Niemieckiej Pracy Wschodniej. Institut für Deutsche Ostarbeit. Kraków 1940-1945, DiG, Warszawa.
Szatkowski W. 2012, Goralenvolk. Historia zdrady, Kanon, Kraków.
„Tatrzański Orzeł/The Tatra Eagle”, 2019, t. 72, nr 2.
Trebunia-Staszel S. 2014, Kultura ludowa nieutracona. Oblicza współczesnej kultury regionalnej Podhala, [w:] Fatyga B., Michalski R. (red.), Kultura ludowa. Teorie. Praktyki. Polityki, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Warszawa, s. 251-288.
Trebunia-Staszel S. 2016, Wizja góralszczyzny w świetle niemieckich planów ekspozycyjnych w Muzeum Tatrzańskim, „Prace Etnograficzne”, t. 44, nr 4, s. 271-291.
Trebunia Staszel S. 2018, Muzeum Tatrzańskie jako laboratorium dziedzictwa. Część I, „Journal of Urban Ethnology”, nr 16, s. 217-231.
Wieczorkiewicz A. 1996, O funkcji i retoryce wypowiedzi muzealnej, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, r. 50, nr 1-2, s. 37-52.
Zborowski J. 1976, Z dziejów ludoznawstwa i muzealnictwa na Podhalu, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, t.VI, s. 35-115.
Zborowski J. 2001, Sprawozdanie Muzeum Tatrzańskiego za okres okupacji (Zakopane, 2 maja 1946), [w:] Jost H., Zakopane czasu okupacji. (Wspomnienia), Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego, Zakopane, s. 258-262.
Żygulski Z. 1982, Muzea na świecie. Wstęp do muzealnictwa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Żeby wystawa była polska. Rozmowa z prof. Włodzimierzem Borodziejem, historykiem Uniwersytetu Warszawskiego, „Gazeta Wyborcza”, 7 listopada 2017, s. 14.
Archiwalia
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego: Kolekcja Sektion Rassen-und Volkstumsforschung, Institut für Deutsche Ostarbeit przekazana przez National Anthropological Archives, Smithsonian Institution w Waszyngtonie, SRV IDO, Box. 1-83.
Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN): Pisma urzędowe w sprawie Muzeum Tatrzańskiego. Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Zespół Akt Rządu Generalnego Gubernatorstwa 1939-1945. Nr zespołu 111, sygn. Akt 1454.
Archiwum Muzeum Archeologicznego w Krakowie: Kowalska-Lewicka A, Muzeum Archeologiczne PAU – czas okupacji (luźne wspomnienia). Maszynopis opatrzony datą 24 luty 2004 rok, ss. 39.
Źródła internetowe
http://zwiazek-podhalan.com/historia/dzialalnosc-zp, 5.04.2018.
