Culture-creating activities in the city space: examples from Lodz
Anthropological contexts
DOI:
https://doi.org/10.23858/JUE18.2020.006Słowa kluczowe:
przestrzeń miasta, oddolne praktyki kulturotwórcze, performatywizm, projekty interwencyjne, projekty uspołeczniające, odkrywanie zasobów lokalnych, Łódź, PolskaAbstrakt
Przestrzeń jest nie tylko ramą czy areną życia ludzi, lecz również istotnym czynnikiem będącym przyczyną zmian i efektem zorganizowania społeczeństwa. Między innymi z tego powodu w jej obrębie materializują się oddolne kulturotwórcze praktyki, mające na celu zaznaczyć obecność człowieka w określonym miejscu oraz przeobrazić myślenie o przestrzeni.W artykule prezentuję przykłady kulturotwórczych praktyk skierowanych do mieszkańców dwóch łódzkich ulic, względnie izolowanych przestrzennie i społecznie, przestrzeni zakwalifikowanych przez socjologów jako enklawa biedy. Przedstawiam działania Agnieszki Ziemiszewskiej, performerki i artystki, oraz animatorów kultury skupionych wokół Białych Gawronów, czyli Fundacji na Rzecz Kultury Żywej. Traktuję je jako rozpoznanie kontekstu i charakteru oddolnych kulturotwórczych praktyk zmierzających do re-formatowania tożsamości społeczno-kulturowej określonego fragmentu miasta.
Pobrania
Download data is not yet available.
Bibliografia
Augé M. 1995, Non-places: Introduction to an Anthropology of Supermodernity, Verso Books, London.
Bielski P. 2008, O tym jak słońce wschodziło na Wschodniej po raz drugi, czyli meldunek z frontu.https://publicystyka.ngo.pl/o-tym-jak-slonce-wschodzilo-na-wschodniej-po-raz-drugi-czyli-meldunek-z-frontu (accessed: June 2019).
de Certeau M. 1984, The Practice of Everyday Life, translated by S. Rendall, University of California Press, Berkeley.
Domańska E. 2007, „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, “Teksty Drugie”, no. 5, pp. 48–61.
Drozdowski R. 2007, Re-formatowanie przestrzeni miejskiej. Od cichej rewolucji vlepek do cichej kontrrewolucji graffiti i na odwrót, [in:] M. Krajewski (ed.), Wizualność miasta. Wytwarzanie miejskiej ikonosfery, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, pp. 199–210.
Dudek K. J., Sikora S. 2018, Pustynia kulturalna? Siedem szkiców o działaniu na Grochowie, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Dziadzia B. 2015, Kiedy sztuka wytwarza kapitał. Zaangażowanie i sztuka w przestrzeni publicz-nej, [in:] B. Dziadzia et al. (ed.), Sztuka w przestrzeni publicznej. Artystyczne wymiary wy-twarzania kapitału społecznego i kulturowego, Fundacja Animacji Społeczno-Kulturalnej, Bielsko-Biała–Cieszyn, pp. 15–34.
Harvey D. 2012, Rebel Cities: From the Right to the City to the Urban Revolution, Verso Books, London.
Karpińska G.E. 2017, Ulica Wschodnia. W poszukiwaniu przestrzeni codzienności. “Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, vol. 17, pp. 289–303.
Karpińska G.E. 2000, Miejsce wyodrębnione ze świata. Przykład łódzkich kamienic czynszowych, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź – “Łódzkie Studia Etnograficzne” vol. 38.
Kunce A. 2007, Miejsce i rytm. O doświadczaniu miejsc w kulturze, [in:] Z. Kadłubek (ed.), Genius loci. Studia o człowieku w przestrzeni, Fundacja Art, Katowice, pp. 93–119.
Lefebvre H. 1996, The Right to the City, translated by E. Kofman, E. Lebas, “The Anarchist Library”, https://theanarchistlibrary.org/library/henri-lefebvre-right-to-the-city.Lynch K. 1988, A Theory of Good City Form, MIT Press, London.
Niziołek K. 2015, Sztuka społeczna. Koncepcje – dyskursy – praktyki, vol. 1, Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
„Obcy” to „Żyd ”, czyli wróg, 2007, “Gazeta Wyborcza”, 7 May. http://lodz.wyborcza.pl/lodz/ 1,35136,6583535,_Obcy__to__Zyd___czyli_wrog.html, accessed: September 2019.
Popławska I. 1982, Architektura mieszkaniowa Łodzi w XIX w., Politechnika Łódzka, Łódź.
Plińska W., Rakowski T. 2009, Badanie – rozumienie – działanie społeczne. Projekt etnografii animacyjnej i etnograficznie zorientowanej animacji kultury, “Kultura Współczesna”, no. 4, p. 32–50.
Puś W. 2001, Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793–1914, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Putnam R. 1995, Turning In, Turning Out: the Strange Disappearance of Social Capital in America, “Political Science and Politics”, vol. 28, no. 4, pp. 664–683.https://www.uvm.edu/~dguber/POLS293/articles/putnam1.pdf, accessed: June 2019.
Rejniak-Majewska A. 2014, „Alternatywna taśma montażowa” czy nieszkodliwy performans? O artystycznym aktywizmie i porowatym polu sztuki. “Praktyka Teoretyczna”, 4(14), pp. 271–286, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/prt/article/view/2821, accessed: September 2019.
Rykała A. 2010, Łódź na mapie skupisk żydowskich Polski (po 1945 r.), [in:] A. Lech, K. Radziszewska, A. Rykała (eds.), Społeczność polska i niemiecka w Łodzi po 1945 roku, Wydawnictwo UŁ, Łódź, pp. 267–332.Słońce Wschodzi na Wschodniej – już teraz, 2007, “Gazeta Wschodnia”, no. 1, pp. 2–3.
Skubaczewska-Pniewska A. 2000, Teoretycznoliterackie i światopoglądowe „sąsiedztwa” teorii karnawalizacji literatury, [in:] A. Skubaczewska-Pniewska (ed.), Teoria karnawalizacji. Konteksty i interpretacje, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, pp. 47–68.
Spodenkiewicz P. 1998, Zaginiona dzielnica. Łódź żydowska – ludzie i miejsca, Łódzka Księgarnia Niezależna, Łódź.
Szrejner M., Wojna K. 2009, Animatorzy wyciągają dzieci z bramy i sprzed komputera, “Dziennik Łódzki”, 14 November, https://dzienniklodzki.pl/animatorzy-wyciagaja-dzieci-z-bramy-i -sprzed-komputera/ar/185563/4, accessed: May 2019.
Warzywoda-Kruszyńska W., Jankowski B. 2013, Ciągłość i zmiana w łódzkich enklawach biedy, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Zeidler-Janiszewska A. 2007, Perspektywy performatywizmu, “Teksty Drugie”, no. 5, pp. 34–47.
Online sources
https://rewitalizacja.uml.lodz.pl/dzialania/1-okolice-ul-wlokienniczej/ulica-wlokiennicza/, accessed: May 2019.
http://ziemi.art.pl/filter/ACTIONS/Nic-Osobistego, accessed: May 2019.
http://www.lodz-art.eu/wydarzenia/agnieszka_ziemiszewska, accessed: May 2019.
Bielski P. 2008, O tym jak słońce wschodziło na Wschodniej po raz drugi, czyli meldunek z frontu.https://publicystyka.ngo.pl/o-tym-jak-slonce-wschodzilo-na-wschodniej-po-raz-drugi-czyli-meldunek-z-frontu (accessed: June 2019).
de Certeau M. 1984, The Practice of Everyday Life, translated by S. Rendall, University of California Press, Berkeley.
Domańska E. 2007, „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, “Teksty Drugie”, no. 5, pp. 48–61.
Drozdowski R. 2007, Re-formatowanie przestrzeni miejskiej. Od cichej rewolucji vlepek do cichej kontrrewolucji graffiti i na odwrót, [in:] M. Krajewski (ed.), Wizualność miasta. Wytwarzanie miejskiej ikonosfery, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, pp. 199–210.
Dudek K. J., Sikora S. 2018, Pustynia kulturalna? Siedem szkiców o działaniu na Grochowie, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Dziadzia B. 2015, Kiedy sztuka wytwarza kapitał. Zaangażowanie i sztuka w przestrzeni publicz-nej, [in:] B. Dziadzia et al. (ed.), Sztuka w przestrzeni publicznej. Artystyczne wymiary wy-twarzania kapitału społecznego i kulturowego, Fundacja Animacji Społeczno-Kulturalnej, Bielsko-Biała–Cieszyn, pp. 15–34.
Harvey D. 2012, Rebel Cities: From the Right to the City to the Urban Revolution, Verso Books, London.
Karpińska G.E. 2017, Ulica Wschodnia. W poszukiwaniu przestrzeni codzienności. “Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, vol. 17, pp. 289–303.
Karpińska G.E. 2000, Miejsce wyodrębnione ze świata. Przykład łódzkich kamienic czynszowych, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź – “Łódzkie Studia Etnograficzne” vol. 38.
Kunce A. 2007, Miejsce i rytm. O doświadczaniu miejsc w kulturze, [in:] Z. Kadłubek (ed.), Genius loci. Studia o człowieku w przestrzeni, Fundacja Art, Katowice, pp. 93–119.
Lefebvre H. 1996, The Right to the City, translated by E. Kofman, E. Lebas, “The Anarchist Library”, https://theanarchistlibrary.org/library/henri-lefebvre-right-to-the-city.Lynch K. 1988, A Theory of Good City Form, MIT Press, London.
Niziołek K. 2015, Sztuka społeczna. Koncepcje – dyskursy – praktyki, vol. 1, Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
„Obcy” to „Żyd ”, czyli wróg, 2007, “Gazeta Wyborcza”, 7 May. http://lodz.wyborcza.pl/lodz/ 1,35136,6583535,_Obcy__to__Zyd___czyli_wrog.html, accessed: September 2019.
Popławska I. 1982, Architektura mieszkaniowa Łodzi w XIX w., Politechnika Łódzka, Łódź.
Plińska W., Rakowski T. 2009, Badanie – rozumienie – działanie społeczne. Projekt etnografii animacyjnej i etnograficznie zorientowanej animacji kultury, “Kultura Współczesna”, no. 4, p. 32–50.
Puś W. 2001, Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793–1914, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Putnam R. 1995, Turning In, Turning Out: the Strange Disappearance of Social Capital in America, “Political Science and Politics”, vol. 28, no. 4, pp. 664–683.https://www.uvm.edu/~dguber/POLS293/articles/putnam1.pdf, accessed: June 2019.
Rejniak-Majewska A. 2014, „Alternatywna taśma montażowa” czy nieszkodliwy performans? O artystycznym aktywizmie i porowatym polu sztuki. “Praktyka Teoretyczna”, 4(14), pp. 271–286, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/prt/article/view/2821, accessed: September 2019.
Rykała A. 2010, Łódź na mapie skupisk żydowskich Polski (po 1945 r.), [in:] A. Lech, K. Radziszewska, A. Rykała (eds.), Społeczność polska i niemiecka w Łodzi po 1945 roku, Wydawnictwo UŁ, Łódź, pp. 267–332.Słońce Wschodzi na Wschodniej – już teraz, 2007, “Gazeta Wschodnia”, no. 1, pp. 2–3.
Skubaczewska-Pniewska A. 2000, Teoretycznoliterackie i światopoglądowe „sąsiedztwa” teorii karnawalizacji literatury, [in:] A. Skubaczewska-Pniewska (ed.), Teoria karnawalizacji. Konteksty i interpretacje, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, pp. 47–68.
Spodenkiewicz P. 1998, Zaginiona dzielnica. Łódź żydowska – ludzie i miejsca, Łódzka Księgarnia Niezależna, Łódź.
Szrejner M., Wojna K. 2009, Animatorzy wyciągają dzieci z bramy i sprzed komputera, “Dziennik Łódzki”, 14 November, https://dzienniklodzki.pl/animatorzy-wyciagaja-dzieci-z-bramy-i -sprzed-komputera/ar/185563/4, accessed: May 2019.
Warzywoda-Kruszyńska W., Jankowski B. 2013, Ciągłość i zmiana w łódzkich enklawach biedy, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Zeidler-Janiszewska A. 2007, Perspektywy performatywizmu, “Teksty Drugie”, no. 5, pp. 34–47.
Online sources
https://rewitalizacja.uml.lodz.pl/dzialania/1-okolice-ul-wlokienniczej/ulica-wlokiennicza/, accessed: May 2019.
http://ziemi.art.pl/filter/ACTIONS/Nic-Osobistego, accessed: May 2019.
http://www.lodz-art.eu/wydarzenia/agnieszka_ziemiszewska, accessed: May 2019.
Pobrania
Opublikowane
31.12.2020
Jak cytować
Karpińska, G. E. (2020). Culture-creating activities in the city space: examples from Lodz: Anthropological contexts. Journal of Urban Ethnology, 18, 105–119. https://doi.org/10.23858/JUE18.2020.006
Numer
Dział
Artykuły
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Journal of Urban Ethnology
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
