Trudna architektura osiedla im. Józefa Montwiłła-Mireckiego w Łodzi. Część I: koncepcja i metodologia badań nad dysonansem dziedzictwa
DOI:
https://doi.org/10.23858/JUE20.2022.001Słowa kluczowe:
trudne dziedzictwo, badania etnograficzne, trudna architektura, modernizm, ŁódźAbstrakt
Artykuł przedstawia ramy konceptualne i metodologiczne etnograficznego projektu badawczego, w którym terenem jest modernistyczne osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego w Łodzi. Jego społeczna i kulturowa specyfika (historia, architektura, pamięć, wspomnienia i przeżycia mieszkańców) pozwoliła uczynić kategorię dysonansu dziedzictwa głównym problemem badawczym. Tekst stanowi próbę transpozycji pojęcia „dysonans” z teorii muzyki i dziedzictwa w kontekst architektury, proponując termin „trudna architektura”, który wykazuje wartość heurystyczną w przypadku badanego łódzkiego osiedla, ale może być zastosowany również w innych miejscach. Artykuł dodatkowo pokazuje metodologiczny model badań, których przedmiotem była waloryzacja osiedla (w tym jego architektury) wśród jego mieszkańców. Na współczesną trudność i ambiwalencję tej architektury światło rzucają: specyfika międzywojennego modernizmu, wpływ takich ruchów intelektualnych, jak „Czerwony Wiedeń” czy idea spółdzielczości, w końcu kontekst lokalny samej Łodzi; dlatego zostały one szkicowo zoperacjonalizowane w niniejszym artykule.
Pobrania
Bibliografia
Alexander Ch. 2008. Język wzorców. Miasta, budynki, konstrukcja. Gdańsk: GWP.
Archer J. 2013. Społeczna teoria przestrzeni. Architektura i produkcja podmiotu, kultury i społeczeństwa. Autoportret 41, 75-79.
Benjamin W. 2005. Pasaże. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Białkowski A. i Latocha S. 2020. Muzeum w suszarni bielizny. O Izbie Pamięci Osiedla im. Józefa Montwiłła-Mireckiego w Łodzi. Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej 7, 255-268. DOI: https://doi.org/10.12775/ZWAM.2020.7.14
Budzyński M. 2013. Rozmowa z Markiem Budzyńskim. [W:] A. Gzowska i L. Kein (red.), Postmodernizm polski. Architektura i urbanistyka. Warszawa: Stowarzyszenie 40 000 Malarzy, 5-60.
Ciarkowski B. i Stefański K. 2018. Modernizm w architekturze Łodzi XX wieku. Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn.
Chomątowska B. 2018. Betonia. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Czumalo V. i Junek J. 2005. Oduczyliśmy się mieszkać. O wpływie blokowiska na postrzeganie normy. Autoportret 13, 12-15.
Eco U. 2013. Historia krain i miejsc legendarnych. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Graaf R de. 2015. Architektura jako narzędzie kapitału. Autoportret 50, 84-90.
Habela J. 1998. Słowniczek muzyczny. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Harvey D. 1996. Kwestia urbanizacji. Kultura i Społeczeństwo 4, 15-42.
Heynen H. 2015. Modernizm i kolonializm. Autoportret 50, 38-45.
Krier L. 2011. Architektura wspólnoty. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Latocha S. 2022. Trudna architektura osiedla im. Józefa Montwiłła-Mireckiego w Łodzi. Część II: wyniki badań nad dysonansem dziedzictwa. Journal of Urban Ethnology 20. DOI: https://doi.org/10.23858/JUE20.2022.002
Lowenthal D. 2014. Życie z krajobrazem i oglądanie krajobrazu. [W:] B. Frydryczak (red.), Krajobrazy. Antologia tekstów. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki, 105-134.
Mallgrave H. 2013. Architecture and Embodiment. The Implications of the New Sciences and Humanities for Design. London – New York: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203071144
Nicoloso P. 2018. Od Ołtarza Ojczyzny do Ara Pacis faszyzmu. Autoportret 62, 42-49.
Olenderek J. 2012. Łódzki modernizm i inne nurty przedwojennego budownictwa 2. Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn.
Owsianowska S. i Banaszkiewicz M. 2015. Trudne dziedzictwo a turystyka. O dysonansie dziedzictwa kulturowego. Turystka kulturowa 11, 6-24.
Piskała K. 2021. Polityka demokratyczna i wizja nowoczesnego miasta (1918-1923). [W:] A. Zysiak, K. Śmiechowski, K. Piskała, W. Marzec, K. Kaźmierska, J. Burski, Z bawełny i dymu. Łódź – miasto przemysłowe i dyskursy asynchronicznej nowoczesności 1897-1994. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 93-156.
Polyák L. 2010. Wyzwalająca rama. Nowoczesne przestrzenie pracy i inspiracji. Autoportret 30, 30-33.
Pszczółkowski M. 2018. Krzepnięcie struktur. Dwudziestolecie w architekturze. Autoportret 62, 18-26.
Rosa A. de 2010. Kamień filozoficzny Tadaa Anda. Autoportret 30, 69-75.
Rutkowski R. 2010. Moja współczesna nowoczesność. Autoportret 30, 82-86.
Rybicka E. 2003. Modernizowanie miasta. Zarys problematyki urbanistycznej w nowoczesnej literaturze polskiej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Springer F. 2011. Źle urodzone. Reportaże o architekturze PRL-u. Kraków: Wydawnictwo Karakter.
Trybuś J. 2005. Le Corbusier – między utopią a rzeczywistością. Autoportret 13, 8-11.
Trybuś J. 2018. Architektura wydarza się najczęściej z bardzo pragmatycznych pobudek. Autoportret 62, 4-17.
Tunbridge J.E. i Ashworth G.J. 1996. Dissonant Heritage. The Management of the Past as a Resource in Conflict. Chichester: Wiley.
Wiśniewski M. 2010. Nowoczesność, która uwstecznia. Autoportret 30, 34-41.
Włodarek M. 2021. Studia socjologiczne nad architekturą. Kultura i Społeczeństwo 65 (3), 107-124. DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2021.65.3.6
Żelazko J. 2010. Wysiedlenie mieszkańców osiedla im. J. Montwiłła-Mireckiego w Łodzi [W:] J. Żelazko (red.), Ludność cywilna w łódzkich obozach przesiedleńczych. Łódź: IPN – Urząd Miasta Łodzi – SNAP, 53-63.
Pliki dodatkowe
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Journal of Urban Ethnology
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
