Ślady wojny w przestrzeni miejskiej − doświadczanie i muzealizacja

Joanna Krajewska

doi:10.23858/JUE22.2024.006

Published: 2024-12-17

Vol. 22 (2024)

Traces of war in urban space – experiencing and musealisation

Joanna Krajewska

Journal of Urban Ethnology

Section: A city in a museum - a museum in a city

https://doi.org/10.23858/JUE22.2024.006

Abstract

The article describes three cities in Poland that experienced the tragedy of the Second World War each in a different way: Warsaw, Cracow and Wroclaw. In all three, traces of the great devastation caused by the war have remained visible to this day. The selection was made based on the author’s experience of the places, hence the text is at times autoethnographic in nature. The topic is a proposal for the perception of traces of history through a city walk and personal, multi-sensory involvement. The aim of the article is to present the phenomenon of war traces in contemporary urban space and to present current practices aimed at preserving and commemorating them.

Keywords:

war, traces of war, musealisation of space, public space, Warsaw, Cracow, Wroclaw

Most read articles by the same author(s)

Joanna Krajewska, The Docklands heritage and the transformation of the former port areas of London. Bermondsey Riverside: from Tower Bridge to King’s Stairs Gardens Abstract , Journal of Urban Ethnology: Vol. 17 (2019): Journal of Urban Ethnology
dr inż. arch. Joanna Krajewska, Architecture in turbo-capitalism. The case study of the Walkie Talkie building in London , Journal of Urban Ethnology: Vol. 20 (2022): Architecture – Architects– Interpretations
Joanna Krajewska, “My street” in a foreign city – a London experience , Journal of Urban Ethnology: Vol. 23 No. - (2025): Personal city / Cultural heritage

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

ACM
ACS
APA
ABNT
Chicago
Harvard
IEEE
MLA
Turabian
Vancouver
Download Citation
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Krajewska, J. (2024). Traces of war in urban space – experiencing and musealisation. Journal of Urban Ethnology, 22, 87–108. https://doi.org/10.23858/JUE22.2024.006

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Chinciński T. 2015. Pamięć II wojny światowej w Polsce i w Niemczech. Debaty, muzea i wystawy. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-5f6e5b5d-40f7-4aa2-94db-6ece16906ea5/c/Tomasz_Chincinski.pdf, 10.02.2024.
Google Scholar

Descartes J. 2017. Never Forgets: Traumatic Trace Within Public Space. City University of New York (CUNY). CUNY Academic Works. https://academicworks.cuny.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3454&context=gc_etds, 12.03.2024.
Google Scholar

Fukuyama F. 2009. Koniec historii. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Google Scholar

Gałka A. 2021. Kaplice i kapliczki w świetle polskiej historiografii. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego 41(1), 229-239. DOI: https://doi.org/10.25167/sth.3606
Google Scholar

Gawron E. 2008. To co ocalone… Żydowski Kraków dawniej i obecnie (2008). Alma Mater. Miesięcznik Uniwersytetu Jagiellońskiego. numer specjalny 109. grudzień 2008, Kraków, 24-28. https://www.academia.edu/45149026/To_co_ocalone_%C5%BBydowski_Krak%C3%B3w_dawniej_i_obecnie_2008_, 15.03.2024.Jarecka U. 2010. Groza wojny jako atrakcja turystyczna. Warszawa. https://www.nck.pl/upload/archiwum_kw_files/artykuly/7._urszula_jarecka_-_groza_wojny_jako_atrakcja_turystyczna.pdf , 5.02.2024.
Google Scholar

Kadłuczka A. 2018. Muzealizacja przestrzeni publicznej jako forma obecności dziedzictwa kulturowego we współczesnym społeczeństwie. Budownictwo i Architektura 17 (1), 29-40. DOI: https://doi.org/10.24358/Bud-Arch_18_171_04
Google Scholar

Kolouszek S. i Pardela Ł. 2013. Twierdza Wrocław jako unikalny zabytek „Architectura Militaris”. Zeszyty Naukowe WSOWL. Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki nr 2 (168), 68-82. DOI: https://doi.org/10.5604/1731-8157.1115441
Google Scholar

Le Blanc A. 2021. Budowanie odporności: zachowywanie „ruin traumatycznych” w miastach. Przegląd Geograficzny 93(4), 587-603. https://rcin.org.pl/igipz/Content/233733/WA51_269921_r2021-t93-z4_Prace-Geogr-LeBlanc.pdf, 11.03.2024. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.5
Google Scholar

Lehrer E. T. 2013. Jewish Poland Revisited: Heritage Tourism in Unquiet Places. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press (eBook).
Google Scholar

Lehrer E. 2015. Jewish Heritage, Pluralism, and Milieux de Mémoire The Case of Kraków’s Kazimierz. [W:] E. Lehrer, M. Meng (red.), Jewish Space in Contemporary Poland. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 170-192.
Google Scholar

Makieła K. 2011. Między wczoraj a dziś, czyli o obrazie krakowskiego Kazimierza we współczesnej literaturze. Ruch Literacki 1, 103-105. https://journals.pan.pl/publication/96002/edition/82750/ruch-literacki-2011-no-1-miedzy-wczoraj-a-dzis-czyli-o-obrazie-krakowskiego-kazimierza-we-wspolczesnej-literaturze-makiela-karolina?language=en, 15.03.2024.
Google Scholar

Mielewczyk J. 2019. Kamienice. Opowieści przedwojennych mieszkańców Wrocławia. Wrocław: OW Joanna Mielewczyk-Gaweł.
Google Scholar

Mielewczyk J. 2023. Kamienice 5. Opowieści lwowsko-wrocławskie. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Kamienice Sp. z o.o.
Google Scholar

Muchitsch W. (red.) 2013. Does War belong in Museum?: The Representation of War in Exhibitions. Transcript Verlag. https://www.jstor.org/stable/j.ctv1wxr1z, 22.01.2024. DOI: https://doi.org/10.1515/transcript.9783839423066
Google Scholar

Oleksiak K. 2018. Raport: Zachowane ślady krwi z czasów Powstania Warszawskiego na posadzkach budynków. Mps: archiwum Muzeum Powstania Warszawskiego.
Google Scholar

Orla-Bukowska A. 2014. Virtual Transitioning into Real: Jewishness in Central Eastern Europe. [W:] S. J. Bronner (red.), Framing Jewish Culture. Boundaries and Representations. Oxford: The Littman Library of Jewish Civilization, 365-381. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/18240/LITJCS4-015p365-382OFFP.pdf?sequence=1&isAllowed=y, 15.03.2024. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1kwxf9t.19
Google Scholar

Pabjan B. i Czajkowski P. 2013. Pamięć zbiorowa mieszkańców Wrocławia a stosunek do niemieckiego dziedzictwa miasta. https://www.researchgate.net/publication/260138716_Pamiec_zbiorowa_mieszkancow_Wroclawia_a_stosunek_do_niemieckiego_dziedzictwa_miasta, 13.03.2024.
Google Scholar

Racoń-Leja K. 2013. Traces of the Second World War in European Cities. Czasopismo Techniczne. Architektura, 1-A/2013, 101-118. https://repozytorium.biblos.pk.edu.pl/resources/30789, 15.03.2024.
Google Scholar

Różańska-Mazurkiewicz A. i Kaczyńska M. 2013. Kapliczki i krzyże w miejskim krajobrazie Warszawy. [W:] J. Plit (red.), Obiekty religijne w krajobrazie. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec: Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, 67-76.
Google Scholar

Saryusz-Wolska M. 2011. Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamięci i miastach. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Sendyka R. 2014. Miejsca, które straszą (artefakty i nie-miejsca pamięci). Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 1 (145), 84-102. https://rcin.org.pl/Content/59511/WA248_78434_P-I-2524_sendyka-miejsca_o.pdf, 8.06.2024.
Google Scholar

Szpociński A. 2008. Miejsca pamięci (lieux de mémoire). Teksty Drugie : teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 4 (112), 11-20. https://rcin.org.pl/Content/50928, 15.02.2024.
Google Scholar

Szpociński A. 2014. Nośniki pamięci, miejsca pamięci. Sensus Historiae XVII (2014/4), 17-26.
Google Scholar

Szymański W. 2015. Miejsce pamięci – pomnik – anty-pomnik. Artystyczne strategie upamiętniania na terenie krakowskiego Podgórza. Special Issue "Contemporary Art and Memory" (Part II). RIHA Journal 0122, 17 June 2015. https://journals.ub.uni-heidelberg.de/index.php/rihajournal/article/view/70085, 16.03.2024.
Google Scholar

Zagożdżon P. 2012. Blizny wojny w kamieniu ryte – ślady działań wojennych w wybranych obiektach kamiennych na terenie Wrocławia. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej 135, 147-162. http://www.miningscience.pwr.edu.pl/pdf-59939-3242?filename=War%20scars%20carved%20in%20stone.pdf, 18.03.2024.
Google Scholar

Zawada A. 1996. Bresław. Eseje o miejscach. Wrocław: Ośrodek Kultury i Sztuki.
Google Scholar

Ziębińska-Witek A. 2013. Wystawianie przeszłości, czyli historia w nowych muzeach. Pamięć i Sprawiedliwość 12/2 (22), 77-92.
Google Scholar

Arado: https://projektarado.pl/index.php/2-uncategorised/51-zaginione-laboratorium-hitlera-2, 9.03.2024.
Google Scholar

Batorski P. Za murem w kształcie nagrobków. Likwidacja getta w Krakowie. https://www.jhi.pl/artykuly/likwidacja-getta-w-krakowie,2758, 16.03.2024.
Google Scholar

Beztroski Kazimierz. 15.03.2020. https://ciekawikrakowa.pl/beztroski-kazimierz/, 9.03.2024.
Google Scholar

Cymer A. Ruiny, tablice, pomniki. Ślady powstania warszawskiego. 25.07.2023. https://culture.pl/pl/artykul/ruiny-tablice-pomniki-slady-powstania-warszawskiego, 17.03.2024.
Google Scholar

Dzieje 1: https://dzieje.pl/aktualnosci/w-krakowie-wyznaczono-szlak-wiodacy-po-dawnym-getcie-zydowskim, 19.03.2024.
Google Scholar

Dzieje 2: https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/grupa-pasjonatow-wlasnymi-silami-remontuje-fragment-twierdzy-wroclaw, 19.03.2024.
Google Scholar

Gajdamowicz J. Ślady II wojny we Wrocławiu. Tu wciąż można je dostrzec. 8.11.2022. https://wroclaw.naszemiasto.pl/slady-ii-wojny-swiatowej-we-wroclawiu-tu-wciaz-mozna-je/ar/c7-8668935, 17.03.2024.
Google Scholar

Getto: https://polin.pl/system/files/attachments/Prezentacja_Getto%20Warszawskie_0.pdf, 12.03.2024.
Google Scholar

Grądzka-Rejak M. Społeczność żydowska w okupowanym Krakowie. Getto krakowskie (III 1941- III 1943). Warszawa: Muzeum Getta Warszawskiego. https://1943.pl/wp-content/uploads/2021/12/Getto-krakowskie.pdf, 17.09.2024.
Google Scholar

Katalog: Katalog kapliczek i krzyży Warszawy. Warszawa: Fundacja Hereditas. 2019. https://organizacja.home.pl/hereditas/wp-content/uploads/2020/03/katalog_kapliczek_i_krzyzy_warszawy.pdf, 10.03.2024.
Google Scholar

Kowalski W. Ostańce − spacer śladami getta warszawskiego. 14.07.2016. https://dzieje.pl/aktualnosci/ostance-spacer-sladami-getta-warszawskiego, 17.03.2024
Google Scholar

Kubisztal P. 9.08.2022. https://podgorze.pl/odnowiono-fragment-muru-getta/, 16.03.2024.
Google Scholar

Lubecka J. Upadek Festung Breslau, https://krakow.ipn.gov.pl/pl4/edukacja/przystanek-historia/97188,Upadek-Festung-Breslau.html, 26.02.2024.
Google Scholar

Majewski J. Powstanie Warszawskie. Niewidzialne Ślady. 31.07.2023. https://miastarytm.pl/powstanie-warszawskie-niewidzialne-slady/, 17.03.2024.
Google Scholar

Miejsca 1: https://miejscawewroclawiu.pl/historie-naszych-czytelnikow-o-tajemniczym-podziemnym-wroclawiu/, 8.03.2024.
Google Scholar

Miejsca 2: https://miejscawewroclawiu.pl/czy-na-placu-grunwaldzkim-bylo-lotnisko/, 13.03.2024.
Google Scholar

Moviegate: https://moviegate.pl/, 8.03.2024.
Google Scholar

Muzeum 1944: https://www.1944.pl/korzeniepamieci.html, 16.03.2024.
Google Scholar

MWW. 18.12.2020: https://miejscawewroclawiu.pl/historie-naszych-czytelnikow-o-podziemnym-wroclawiu-cz-2/, 8.03.2024.
Google Scholar

Ofiary: https://www.1944.pl/fototeka/ofiary-i-pogrzeby,68.html, 16.03.2024.
Google Scholar

Oleksiak K. 2019. Unikatowe materialne pozostałości II wojny światowej na terenie Warszawy. Sposób ich konserwacji, ochrony i prezentacji na wybranych przykładach. Warszawa. https://www.academia.edu/40245750/UNIKATOWE_MATERIALNE_POZOSTA%C5%81O%C5%9ACI_II_WOJNY_%C5%9AWIATOWEJ_NA_TERENIE_WARSZAWY_SPOS%C3%93B_ICH_KONSERWACJI_OCHRONY_I_PREZENTACJI_NA_WYBRANYCH_PRZYK%C5%81ADACH, 11.03.2024.
Google Scholar