Ślady wojny w przestrzeni miejskiej − doświadczanie i muzealizacja

Joanna Krajewska

doi:10.23858/JUE22.2024.006

Opublikowane: 17.12.2024

Tom 22 (2024)

Ślady wojny w przestrzeni miejskiej − doświadczanie i muzealizacja

Joanna Krajewska

Journal of Urban Ethnology

Dział: Miasto w muzeum - muzeum w mieście

https://doi.org/10.23858/JUE22.2024.006

Abstrakt

W artykule opisano trzy miasta w Polsce, które w odmienny sposób doświadczyły tragedii II wojny światowej: Warszawę, Kraków i Wrocław. We wszystkich do dzisiaj zachowały się ślady wielkiego spustoszenia dokonanego przez wojnę. Wyboru dokonano na podstawie doświadczenia miejsc przez autorkę, stąd tekst ma momentami charakter autoetnograficzny. Podjęty temat stanowi propozycję percepcji śladów historii poprzez spacer po mieście i indywidualne, wielozmysłowe zaangażowanie. Celem artykułu jest przedstawienie zjawiska występowania wojennych śladów we współczesnej przestrzeni miejskiej oraz prezentacja aktualnych praktyk służących ich zachowaniu i upamiętnieniu.

Słowa kluczowe:

wojna, ślady wojny, muzealizacja przestrzeni, przestrzeń publiczna, Warszawa, Kraków, Wrocław

Inne teksty tego samego autora

Joanna Krajewska, Dziedzictwo Docklands a transformacja dawnych terenów portowych Londynu. Obszar Bermondsey Riverside: od Tower Bridge do King’s Stairs Gardens , Journal of Urban Ethnology: Tom 17 (2019): Journal of Urban Ethnology
dr inż. arch. Joanna Krajewska, Architektura w turbokapitalizmie. Przypadek biurowca Walkie Talkie w Londynie , Journal of Urban Ethnology: Tom 20 (2022): Architektura - Architekci - Interpretacje
Joanna Krajewska, „Moja ulica” w obcym mieście − doświadczenie londyńskie , Journal of Urban Ethnology: Tom 23 Nr - (2025): Miasto osobiste / Dziedzictwo kulturowe

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

ACM
ACS
APA
ABNT
Chicago
Harvard
IEEE
MLA
Turabian
Vancouver
Pobierz cytowania
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Krajewska, J. (2024). Ślady wojny w przestrzeni miejskiej − doświadczanie i muzealizacja. Journal of Urban Ethnology, 22, 87–108. https://doi.org/10.23858/JUE22.2024.006

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Chinciński T. 2015. Pamięć II wojny światowej w Polsce i w Niemczech. Debaty, muzea i wystawy. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-5f6e5b5d-40f7-4aa2-94db-6ece16906ea5/c/Tomasz_Chincinski.pdf, 10.02.2024.
Google Scholar

Descartes J. 2017. Never Forgets: Traumatic Trace Within Public Space. City University of New York (CUNY). CUNY Academic Works. https://academicworks.cuny.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3454&context=gc_etds, 12.03.2024.
Google Scholar

Fukuyama F. 2009. Koniec historii. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Google Scholar

Gałka A. 2021. Kaplice i kapliczki w świetle polskiej historiografii. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego 41(1), 229-239. DOI: https://doi.org/10.25167/sth.3606
Google Scholar

Gawron E. 2008. To co ocalone… Żydowski Kraków dawniej i obecnie (2008). Alma Mater. Miesięcznik Uniwersytetu Jagiellońskiego. numer specjalny 109. grudzień 2008, Kraków, 24-28. https://www.academia.edu/45149026/To_co_ocalone_%C5%BBydowski_Krak%C3%B3w_dawniej_i_obecnie_2008_, 15.03.2024.Jarecka U. 2010. Groza wojny jako atrakcja turystyczna. Warszawa. https://www.nck.pl/upload/archiwum_kw_files/artykuly/7._urszula_jarecka_-_groza_wojny_jako_atrakcja_turystyczna.pdf , 5.02.2024.
Google Scholar

Kadłuczka A. 2018. Muzealizacja przestrzeni publicznej jako forma obecności dziedzictwa kulturowego we współczesnym społeczeństwie. Budownictwo i Architektura 17 (1), 29-40. DOI: https://doi.org/10.24358/Bud-Arch_18_171_04
Google Scholar

Kolouszek S. i Pardela Ł. 2013. Twierdza Wrocław jako unikalny zabytek „Architectura Militaris”. Zeszyty Naukowe WSOWL. Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki nr 2 (168), 68-82. DOI: https://doi.org/10.5604/1731-8157.1115441
Google Scholar

Le Blanc A. 2021. Budowanie odporności: zachowywanie „ruin traumatycznych” w miastach. Przegląd Geograficzny 93(4), 587-603. https://rcin.org.pl/igipz/Content/233733/WA51_269921_r2021-t93-z4_Prace-Geogr-LeBlanc.pdf, 11.03.2024. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.5
Google Scholar

Lehrer E. T. 2013. Jewish Poland Revisited: Heritage Tourism in Unquiet Places. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press (eBook).
Google Scholar

Lehrer E. 2015. Jewish Heritage, Pluralism, and Milieux de Mémoire The Case of Kraków’s Kazimierz. [W:] E. Lehrer, M. Meng (red.), Jewish Space in Contemporary Poland. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 170-192.
Google Scholar

Makieła K. 2011. Między wczoraj a dziś, czyli o obrazie krakowskiego Kazimierza we współczesnej literaturze. Ruch Literacki 1, 103-105. https://journals.pan.pl/publication/96002/edition/82750/ruch-literacki-2011-no-1-miedzy-wczoraj-a-dzis-czyli-o-obrazie-krakowskiego-kazimierza-we-wspolczesnej-literaturze-makiela-karolina?language=en, 15.03.2024.
Google Scholar

Mielewczyk J. 2019. Kamienice. Opowieści przedwojennych mieszkańców Wrocławia. Wrocław: OW Joanna Mielewczyk-Gaweł.
Google Scholar

Mielewczyk J. 2023. Kamienice 5. Opowieści lwowsko-wrocławskie. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Kamienice Sp. z o.o.
Google Scholar

Muchitsch W. (red.) 2013. Does War belong in Museum?: The Representation of War in Exhibitions. Transcript Verlag. https://www.jstor.org/stable/j.ctv1wxr1z, 22.01.2024. DOI: https://doi.org/10.1515/transcript.9783839423066
Google Scholar

Oleksiak K. 2018. Raport: Zachowane ślady krwi z czasów Powstania Warszawskiego na posadzkach budynków. Mps: archiwum Muzeum Powstania Warszawskiego.
Google Scholar

Orla-Bukowska A. 2014. Virtual Transitioning into Real: Jewishness in Central Eastern Europe. [W:] S. J. Bronner (red.), Framing Jewish Culture. Boundaries and Representations. Oxford: The Littman Library of Jewish Civilization, 365-381. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/18240/LITJCS4-015p365-382OFFP.pdf?sequence=1&isAllowed=y, 15.03.2024. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1kwxf9t.19
Google Scholar

Pabjan B. i Czajkowski P. 2013. Pamięć zbiorowa mieszkańców Wrocławia a stosunek do niemieckiego dziedzictwa miasta. https://www.researchgate.net/publication/260138716_Pamiec_zbiorowa_mieszkancow_Wroclawia_a_stosunek_do_niemieckiego_dziedzictwa_miasta, 13.03.2024.
Google Scholar

Racoń-Leja K. 2013. Traces of the Second World War in European Cities. Czasopismo Techniczne. Architektura, 1-A/2013, 101-118. https://repozytorium.biblos.pk.edu.pl/resources/30789, 15.03.2024.
Google Scholar

Różańska-Mazurkiewicz A. i Kaczyńska M. 2013. Kapliczki i krzyże w miejskim krajobrazie Warszawy. [W:] J. Plit (red.), Obiekty religijne w krajobrazie. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec: Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, 67-76.
Google Scholar

Saryusz-Wolska M. 2011. Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamięci i miastach. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Sendyka R. 2014. Miejsca, które straszą (artefakty i nie-miejsca pamięci). Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 1 (145), 84-102. https://rcin.org.pl/Content/59511/WA248_78434_P-I-2524_sendyka-miejsca_o.pdf, 8.06.2024.
Google Scholar

Szpociński A. 2008. Miejsca pamięci (lieux de mémoire). Teksty Drugie : teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 4 (112), 11-20. https://rcin.org.pl/Content/50928, 15.02.2024.
Google Scholar

Szpociński A. 2014. Nośniki pamięci, miejsca pamięci. Sensus Historiae XVII (2014/4), 17-26.
Google Scholar

Szymański W. 2015. Miejsce pamięci – pomnik – anty-pomnik. Artystyczne strategie upamiętniania na terenie krakowskiego Podgórza. Special Issue "Contemporary Art and Memory" (Part II). RIHA Journal 0122, 17 June 2015. https://journals.ub.uni-heidelberg.de/index.php/rihajournal/article/view/70085, 16.03.2024.
Google Scholar

Zagożdżon P. 2012. Blizny wojny w kamieniu ryte – ślady działań wojennych w wybranych obiektach kamiennych na terenie Wrocławia. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej 135, 147-162. http://www.miningscience.pwr.edu.pl/pdf-59939-3242?filename=War%20scars%20carved%20in%20stone.pdf, 18.03.2024.
Google Scholar

Zawada A. 1996. Bresław. Eseje o miejscach. Wrocław: Ośrodek Kultury i Sztuki.
Google Scholar

Ziębińska-Witek A. 2013. Wystawianie przeszłości, czyli historia w nowych muzeach. Pamięć i Sprawiedliwość 12/2 (22), 77-92.
Google Scholar

Arado: https://projektarado.pl/index.php/2-uncategorised/51-zaginione-laboratorium-hitlera-2, 9.03.2024.
Google Scholar

Batorski P. Za murem w kształcie nagrobków. Likwidacja getta w Krakowie. https://www.jhi.pl/artykuly/likwidacja-getta-w-krakowie,2758, 16.03.2024.
Google Scholar

Beztroski Kazimierz. 15.03.2020. https://ciekawikrakowa.pl/beztroski-kazimierz/, 9.03.2024.
Google Scholar

Cymer A. Ruiny, tablice, pomniki. Ślady powstania warszawskiego. 25.07.2023. https://culture.pl/pl/artykul/ruiny-tablice-pomniki-slady-powstania-warszawskiego, 17.03.2024.
Google Scholar

Dzieje 1: https://dzieje.pl/aktualnosci/w-krakowie-wyznaczono-szlak-wiodacy-po-dawnym-getcie-zydowskim, 19.03.2024.
Google Scholar

Dzieje 2: https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/grupa-pasjonatow-wlasnymi-silami-remontuje-fragment-twierdzy-wroclaw, 19.03.2024.
Google Scholar

Gajdamowicz J. Ślady II wojny we Wrocławiu. Tu wciąż można je dostrzec. 8.11.2022. https://wroclaw.naszemiasto.pl/slady-ii-wojny-swiatowej-we-wroclawiu-tu-wciaz-mozna-je/ar/c7-8668935, 17.03.2024.
Google Scholar

Getto: https://polin.pl/system/files/attachments/Prezentacja_Getto%20Warszawskie_0.pdf, 12.03.2024.
Google Scholar

Grądzka-Rejak M. Społeczność żydowska w okupowanym Krakowie. Getto krakowskie (III 1941- III 1943). Warszawa: Muzeum Getta Warszawskiego. https://1943.pl/wp-content/uploads/2021/12/Getto-krakowskie.pdf, 17.09.2024.
Google Scholar

Katalog: Katalog kapliczek i krzyży Warszawy. Warszawa: Fundacja Hereditas. 2019. https://organizacja.home.pl/hereditas/wp-content/uploads/2020/03/katalog_kapliczek_i_krzyzy_warszawy.pdf, 10.03.2024.
Google Scholar

Kowalski W. Ostańce − spacer śladami getta warszawskiego. 14.07.2016. https://dzieje.pl/aktualnosci/ostance-spacer-sladami-getta-warszawskiego, 17.03.2024
Google Scholar

Kubisztal P. 9.08.2022. https://podgorze.pl/odnowiono-fragment-muru-getta/, 16.03.2024.
Google Scholar

Lubecka J. Upadek Festung Breslau, https://krakow.ipn.gov.pl/pl4/edukacja/przystanek-historia/97188,Upadek-Festung-Breslau.html, 26.02.2024.
Google Scholar

Majewski J. Powstanie Warszawskie. Niewidzialne Ślady. 31.07.2023. https://miastarytm.pl/powstanie-warszawskie-niewidzialne-slady/, 17.03.2024.
Google Scholar

Miejsca 1: https://miejscawewroclawiu.pl/historie-naszych-czytelnikow-o-tajemniczym-podziemnym-wroclawiu/, 8.03.2024.
Google Scholar

Miejsca 2: https://miejscawewroclawiu.pl/czy-na-placu-grunwaldzkim-bylo-lotnisko/, 13.03.2024.
Google Scholar

Moviegate: https://moviegate.pl/, 8.03.2024.
Google Scholar

Muzeum 1944: https://www.1944.pl/korzeniepamieci.html, 16.03.2024.
Google Scholar

MWW. 18.12.2020: https://miejscawewroclawiu.pl/historie-naszych-czytelnikow-o-podziemnym-wroclawiu-cz-2/, 8.03.2024.
Google Scholar

Ofiary: https://www.1944.pl/fototeka/ofiary-i-pogrzeby,68.html, 16.03.2024.
Google Scholar

Oleksiak K. 2019. Unikatowe materialne pozostałości II wojny światowej na terenie Warszawy. Sposób ich konserwacji, ochrony i prezentacji na wybranych przykładach. Warszawa. https://www.academia.edu/40245750/UNIKATOWE_MATERIALNE_POZOSTA%C5%81O%C5%9ACI_II_WOJNY_%C5%9AWIATOWEJ_NA_TERENIE_WARSZAWY_SPOS%C3%93B_ICH_KONSERWACJI_OCHRONY_I_PREZENTACJI_NA_WYBRANYCH_PRZYK%C5%81ADACH, 11.03.2024.
Google Scholar