„Czy tu mieszkają komuniści?”  Trudne dziedzictwo krakowskiej Nowej Huty

Ewa Baniowska-Kopacz

doi:10.23858/JUE23.2025.004

Opublikowane: 03.12.2025

Tom 23 Nr - (2025)

„Czy tu mieszkają komuniści?” Trudne dziedzictwo krakowskiej Nowej Huty

Ewa Baniowska-Kopacz

Journal of Urban Ethnology

Dział: Dziedzictwo kulturowe

https://doi.org/10.23858/JUE23.2025.004

Abstrakt

Pytanie: „Czy tu mieszkają komuniści?” stało się dla autorki pretekstem, by zastanowić się nad potoczną percepcją dziedzictwa miasta/dzielnicy Nowa Huta (NH) w Krakowie (Polska). Rozważania metodologicznie są osadzone w koncepcji dysonansowego dziedzictwa i usankcjonowanego dyskursu dziedzictwa. Prezentowane materiały zostały pozyskane w czasie klasycznych badań etnograficznych. Badanym obszarem były m.in. „communism tours”.

Słowa kluczowe:

trudne dziedzictwo, usankcjonowany dyskurs dziedzictwa, communism tour, badania etnograficzne, Nowa Huta – Kraków, Polska

Inne teksty tego samego autora

Ewa Baniowska-Kopacz, „Nowohuckie podwórka” – od podwórka. Spojrzenie etnologa , Journal of Urban Ethnology: Tom 17 (2019): Journal of Urban Ethnology
Ewa Baniowska-Kopacz, U progu niepodległości ... Zamek prezydencki w Wiśle – zmienne znaczenia , Journal of Urban Ethnology: Tom 12 (2014)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Baniowska-Kopacz , E. (2025). „Czy tu mieszkają komuniści?” Trudne dziedzictwo krakowskiej Nowej Huty. Journal of Urban Ethnology, 23(-), 59–77. https://doi.org/10.23858/JUE23.2025.004

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Augé M. 2010. Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Ashworth G. 2015. Planowanie dziedzictwa. Kraków: MCK.
Google Scholar

Assman J. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Banaszkiewicz M. 2010. Nowa Huta – nowy produkt turystyczny? [W:] M. Banaszkiewicz, F. Czech i P. Winskowski (red.), Miasto: między przestrzenią a koncepcją przestrzeni. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 195-210.
Google Scholar

Banaszkiewicz M., Graburn N. i Owsianowska S. 2016. Tourism in (Post)socialist Eastern Europe. Journal of Tourism and Cultural Change 15(2), 109-121. Doi: https://doi.org/10.1080/14766825.2016.1260089 DOI: https://doi.org/10.1080/14766825.2016.1260089
Google Scholar

Banaszkiewicz M. i Semik Z. 2019. Schrony w Nowej Hucie jako kłopotliwe dziedzictwo: pomiędzy edukacją a rozrywką. Turyzm 29/1, 7-15. Doi: http://dx.doi.org/10.18778/08675856.29.1.01 DOI: https://doi.org/10.18778/0867-5856.29.1.01
Google Scholar

Baniowska-Kopacz E. 2022. Miejska zieleń jako element zadomowienia – przykład najstarszych osiedli krakowskiej Nowej Huty. [W:] J. Janto (red.), Socializmus a Mesto. Bratyslava: Univerzita Komenskeho v Bratislave, 87-99.
Google Scholar

Baniowska-Kopacz E. 2024a. Park Kulturowy Nowa Huta w świetle dokumentów miejskich i UNESCO oraz badań etnologicznych. Łódzkie Studia Etnograficzne 63, 199-216. Doi:10.12775/LSE.2024.63.11 DOI: https://doi.org/10.12775/LSE.2024.63.11
Google Scholar

Baniowska-Kopacz E., 2024b. Problematyka dziedzictwa kulturowego neoregionu – przypadek Nowej Huty. Prezentacje nowohuckich muzeów. Prace Etnograficzne, 52 (2024), 69-93. Doi: https://doi.org/10.4467/22999558.PE.24.006.21676 DOI: https://doi.org/10.4467/22999558.PE.24.006.21676
Google Scholar

Beiersdorf Z. i Komorowski W. 2010. Nowa Huta lat pięćdziesiątych. Dziedzictwo – zagrożenia i perspektywy. [W:] B. Szmygin i J. Haspel (red.), Zabytki drugiej połowy XX wieku – waloryzacja, ochrona, konserwacja / Das Erbe Der Nachkriegszeit Erhalten und Erneuern - Denkmale Der Moderne und Gegenmoderne / Architecture of The Second Half of The 20th Century – Studies and Protection. Warszawa-Berlin: ICOMOS Polska / ICOMOS Deutschland, 17-28.
Google Scholar

Biskupska K. i Ciechorska-Kulesza K. 2024. Kłopotliwe dziedzictwo – Konteksty, Interpretacje, Działania. Kultura i Społeczeństwo 2024/1, 3-16.
Google Scholar

Dyskusja Ośrodka Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem IBL PAN: Komunizm i PRL dzisiaj. 2013. Teksty Drugie 3, 227-244.
Google Scholar

Golonka-Czajkowska M. 2013. Nowe miasto, nowych ludzi. Mitologie nowohuckie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Jones S. H. 2014. Autoetnografia. Polityka tego, co osobiste. [W:] N. K. Denzin i Y. S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, Tom 2. Warszawa: PWN, 175-218.
Google Scholar

Klich-Kluczewska B. 2009. Nowa Huta skąd przychodzimy. [W:] K. Jurewicz (red.), Moja Nowa Huta. Wystawa jubileuszowa. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 7-27.
Google Scholar

Knudsen B. T. 2010. The past as staged-real environment: communism revisited in The Crazy Guides Communism Tours, Krakow, Poland. Journal of Tourism and Cultural Change 8(3), 139-153. Doi: https://doi.org/10.1080/14766825.2010.510195 DOI: https://doi.org/10.1080/14766825.2010.510195
Google Scholar

Komorowski W. 2017. Heritage conservation for urban planning and architecture of Nowa Huta of the years 1949–1959. Journal of Heritage Conservation 49, 153-162. Doi: 10.17425/WK49CONSERVATION.
Google Scholar

Kultura i Społeczeństwo. 2024. Kłopotliwe dziedzictwo. Styczeń – marzec 68(1), 3-279. https://czasopisma.isppan.waw.pl/kis/issue/view/197.
Google Scholar

Lewicki J. 2010. Ochrona architektury z 2 połowy XX wieku w Polsce. Teoria i praktyka konserwatorska. [W:] B. Szmygin i J. Haspel (red.), Zabytki drugiej połowy XX wieku – waloryzacja, ochrona, konserwacja / Das Erbe Der Nachkriegszeit Erhalten und Erneuern – Denkmale Der Moderne und Gegenmoderne / Architecture of The Second Half of The 20th Century – Studies and Protection. Warszawa-Berlin: ICOMOS Polska / ICOMOS Deutschland, 149-159.
Google Scholar

Macdonald S. 2006. Undesirable heritage: Fascist material culture and historical consciousness in Nuremberg. International Journal of Heritage Studies 12(1), 9-28. DOI: https://doi.org/10.1080/13527250500384464
Google Scholar

Macdonald S. 2009. Difficult Heritage. Negotiating the Nazi Past in Nuremberg and Beyond. New York: Routledge.
Google Scholar

Macdonald S. 2018. Heritage. [W:] H. Callan (red.), The International Encyclopedia of Anthropology, John Wiley & Sons, 1-12. Doi:10.1002/9781118924396.wbiea1709 DOI: https://doi.org/10.1002/9781118924396.wbiea1709
Google Scholar

Marciniak Ł. 2011. Metody doświadczenia osobistego (Personal experience methods). [W:] K.T. Konecki i P. Chomczyński (red.), Słownik socjologii jakościowej. Warszawa: Difin, 181-183.
Google Scholar

Myczkowski Z., Chajdys K., Forczek-Brataniec U., Latusek K., Marcinek R., Nosalska P., Rymsza--Mazur W., Siwek A. i Wielgus K. 2015-2020. Plan ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta, Etap I (2015). Część 1 (tekst). Kraków: Urząd Miasta Krakowa i Politechnika Krakowska.
Google Scholar

Owsianowska S. i Banaszkiewicz M. 2015. Trudne dziedzictwo a turystyka. O dysonansie dziedzictwa kulturowego. Turystyka Kulturowa 11, 6-24.
Google Scholar

Piasecki E. 1971. Proces imigracji. [W:] S. Panek i E. Piasecki (red.), Nowa Huta. Integracja ludności w świetle badań antropologicznych. Materiały i Prace Antropologiczne 80, 23-51.
Google Scholar

Radłowska R. 2013. O Nowej Hucie reportaż. Gazeta Wyborcza. Piątek Ekstra (28.02.2013), https://wyborcza.pl/piatekekstra/7,129155,13478974,o-nowej-to-hucie-reportaz.html
Google Scholar

Radłowska R. i Kozik R. 2008. Kto się boi Nowej Huty. Gazeta Wyborcza – Kultura (06.02.2008), http://wyborcza.pl/1,75410,4901763.html
Google Scholar

Smith L. T. 2014. Na grząskim gruncie. Badania tubylców w erze niepewności. [W:] N. K. Denzin i Y. S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, Tom 1. Warszawa: PWN, 137-166.
Google Scholar

Smith L. 2006. Uses of Heritage. London−New York: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203602263
Google Scholar

Smith L. 2016. Zwierciadło dziedzictwa: narcystyczna iluzja czy zwielokrotnione odbicie? Rocznik Antropologii Historii VI(9), 25-44
Google Scholar

Spałek R. 2021. O totalitaryzmie i komunistach w PRL. Przystanek Historia (02.07.2021), https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/komunizm/83660,O-totalitaryzmie-i-komunistach-w--PRL.html
Google Scholar

Szcześniak M. 2023. Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce. Warszawa: Krytyka Polityczna.
Google Scholar

Tunbridge J.E. i Ashworth G.J. 1996. Dissonant Heritage. The Management of the Past as a Resource in Conflict. Chichester, New York: Wiley.
Google Scholar

Wąchała-Skindzier M. 2023. PRL w narracji muzealnej 1987-2017. Kraków: Księgarnia Akademicka. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381388535
Google Scholar

Whigham K. 2014. Performing a future (in) performing a past: Identity, cultural performance, and the Utopian impulse. Tourist Studies 14(2), 203-224. Doi: https://doi.org/ 10.1177/1468797614532184 DOI: https://doi.org/10.1177/1468797614532184
Google Scholar

Ziębińska-Witek A. 2020. Musealisation of communism, or how to create national identity in historical museums. Muzeológia a kultúrne dedičstvo 8(4), 59-72. Doi: 10.46284/mkd.2020.8.4.5 DOI: https://doi.org/10.46284/mkd.2020.8.4.5
Google Scholar

Communism tour of Nowa Huta district: https://www.crazyguides.com/krakow-tours/communism-tour-of-nowa-huta-district (dostęp: 20.02.2025).
Google Scholar

Crazy Guides, https://www.crazyguides.com/ (dostęp: 17.03.2025).
Google Scholar

Crazy Guides – Relacje prasowe, s. 1, https://www.crazyguides.com/press-releases/#tabs-1 ( dostęp: 17.03.2025).
Google Scholar

Crazy Guides – Relacje prasowe, s. 2, https://www.crazyguides.com/press-releases/#tabs-2 ( dostęp: 17.03.2025).
Google Scholar

eNHa trip, https://fundacjanh.org/pl/projekt-enha-trip/ (dostęp: 10.01.2025).
Google Scholar

Get Your Guide. Atrakcje i wycieczki – Nowa Huta, (oferta wycieczek po NH w dniu 09.12.2022), https://bit.ly/3Gg4Aot (dostęp: 09.12.2022).
Google Scholar

Nowohucka Kronika Filmowa nr 828, https://kinosfinks.okn.edu.pl/multimedia-876nkf_nr_828.htmlfbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR5UFdKRiG12YXqJv_IcQPwz318APbm1PfRyzBe8iL2egPZiARVqKIaQXPSaXg_aem_o2Oy5ZdLVeoRNmBx4Z9iDw (dostęp 30.05.2025).
Google Scholar

Modernizacja i rozbudowa dawnego kina Światowid na potrzeby Muzeum Nowej Huty, https://muzeumkrakowa.pl/oddzialy/modernizacja-i-rozbudowa-dawnego-kina-swiatowid-na--potrzeby-muzeum-nowej-huty (dostęp: 20.02.2025).
Google Scholar

Nowa Huta żegna robotnicze korzenie i szuka nowych. „Polityka” – fotoreportaż: https://www.polityka.pl/fotoreportaze/1799608,1,nowa-huta-zegna-robotnicze-korzenie-i-szuka-nowych.read (dostęp: 10.10.2022).
Google Scholar

Przewodnik po Krakowie. Historia Nowej Huty - zwiedzanie Krakowa, https://www.krakow--przewodnicy.pl/zwiedzanie/historia-nowejhuty.htm (dostęp: 09.12.2022).
Google Scholar

Wypoczynek w Krakowie. Nieznane oblicze Nowej Huty – dworki nowohuckie (21.11.2016), https://www.bwkrakow.pl/nablogu/nieznane-oblicze-nowej-huty-dworki-nowohuckie (dostęp: 09.12.2022).
Google Scholar