Kronika halicko-wołyńska (Kronika Romanowiczów) o mostach i przeprawach

Dariusz Dąbrowski

doi:10.23858/KHKM67.2019.3.001

Opublikowane: 2019-09-30

Tom 67 Nr 3 (2019)

Kronika halicko-wołyńska (Kronika Romanowiczów) o mostach i przeprawach

Dariusz Dąbrowski

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.3.001

Abstrakt

W języku staroruskim termin мость ma różne znaczenia: most, moszczona jezdnia, pokrycie, nawierzchnia, pomost, podłoga. Przedmiotem niniejszego artykułu są wyłącznie mosty jako konstrukcje przerzucane przez przeszkody wodne. Informacje o nich znajdują się w różnych średniowiecznych ruskich źródłach, zarówno narracyjnych (np. Powieść minionych lat, gdzie znajduje się pierwsza w ogóle wzmianka o takiej budowli na Rusi, umieszczona pod rokiem 6485), jak i normatywnych. Jest ich jednak niewiele. Być może z tego powodu problematyka średniowiecznych ruskich mostów nie budziła dotąd większego zainteresowania badaczy.
W Kronice halicko-wołyńskiej (Kronice Romanowiczów) wspomniano pięć mostów, w tym dwa znajdujące się na ziemiach polskich i trzy w państwie Romanowiczów, jeden na rzece Dniestr pod Haliczem, dwa na Styrze – pod Łuckiem i Peremylem. Źródło to zawiera pierwszą wzmiankę o moście zwodzonym funkcjonującym w średniowiecznej w Polsce. Umieszczony był on przed bramą grodu w Kaliszu, a składał się z ruchomego pomostu i żurawia – mechanizmu podnoszącego. Analizowane budowle wspominano w Kronice halicko-wołyńskiej wyłącznie mimochodem, przy okazji opowiadań o wydarzeniach militarnych. Konstrukcje te były niezwykle istotne, ponieważ umożliwiały przekraczanie cieków wodnych. W praktyce przebywano je nie tylko mostami, lecz również przy użyciu różnych środków transportu wodnego bądź wpław, co jednak ograniczały rozmaite czynniki naturalne, w tym zwłaszcza warunki atmosferyczne. Prawdopodobnie w omawianym źródle nie odnotowano wszystkich mostów znajdujących się wówczas na terenie państwa Romanowiczów. Można jednak przypuszczać, że tego typu konstrukcji nie było zbyt wiele.

Słowa kluczowe:

Kronika halicko-wołyńska, most, przeprawa, średniowiecze

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Dąbrowski, D. (2019). Kronika halicko-wołyńska (Kronika Romanowiczów) o mostach i przeprawach. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 67(3), 299–306. https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.3.001

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Dogovornaja (dokončal’naja) gramota. РГАДА. Ф. 135. Отд. I. Рубр. III. No 2. Л. 1, http://www.rusarchives.ru/projects/statehood/02-02-dogo-vornaya-gramota-novgorod-yaroslav.shtml (dostęp 09.12.2018 r.).
Google Scholar

Bogačuk Viktor V. 1972. Naricatel’nye naimenovannja naselennych punktov i ich častej v pamjat-nikach russkoj narodnosti XIV–XV vv. Avtoreferat disseratacii na soiskanie učenoj stepeni kandidata filologičeskich nauk, Kiev.
Google Scholar

Burov V.A. 2014. Most, [w:] Drevnjaja Rus’ v srednevekovom mire. Enciklopedija, red. E.A. Mel’nikova, V.Ja. Petruchin, Moskva, s. 519.
Google Scholar

Dąbrowski Dariusz. 2012. Daniel Romanowicz król Rusi (ok. 1201–1264). Biografia polityczna, Monografie Pracowni Badań nad Dziejami Rusi UKW w Bydgoszczy, t. I, Kraków.
Google Scholar

Drevnerusskie knjažeskie ustavy. 1976. Drevnerusskie knjažeskie ustavy XI–XV vv., przyg. J.N. Ščapov, Moskva.
Google Scholar

Etymolohičnyj Slovnyk. 1985. Etymolohičnyj Slovnyk slovnyk heohrafičych nazv Pivdennoj Rusy, Kyïv.
Google Scholar

Gramoty Velikogo Novgoroda. 1949. Gramoty Velikogo Novgoroda i Pskova, wyd. V.G. Gejman i in., red. S.N. Valk, Moskva–Leningrad .
Google Scholar

Halyc’ko-Volyns’kyj litopys. 1994. Halyc’ko-Volyns’kyj litopys, przekł. L. Machnovec’, oprac. R.Fedoriv, L’viv.
Google Scholar

Ivanova-Veez Larisa I. 1984. Russkie derevjannye mosty, [w:] Pamjatniki nauki i techniki. 1982–1983, Moskva, s. 53–73.
Google Scholar

Ipat’evskaja letopis’. 1998. Ipat’evskaja letopis’, [w:] Polnoe Sobranie Russkich Letopisej, t. II, Moskva.
Google Scholar

Jankowski Janusz. 1973. Mosty w Polsce i mostowcy polscy (od czasów najdawniejszych do końca I wojny światowej), Monografie z dziejów nauki i techniki, t. LXXXIII, Wrocław.
Google Scholar

Kronika halicko-wołyńska. 2017a. Kronika halicko-wołyńska (Kronika Romanowiczów), wyd., wstęp i przypisy D. Dąbrowski, A. Jusupović, współpr. I. Juriewa, A. Majorow, T. Wiłkuł, Monumenta Poloniae Historica nova series, t. XVI, Kraków–Warszawa.
Google Scholar

Kronika halicko-wołyńska. 2017b. Kronika halicko-wołyńska (Kronika Romanowiczów), tłum., wstęp i komentarze D. Dąbrowski, A. Jusupović, Kraków–Warszawa.
Google Scholar

Lavrent’evskaja letopis’. 2001. Lavrent’evskaja letopis’, [w:] Polnoe Sobranie Russkich Letopisej, t. I, Moskva.
Google Scholar

Materiały. 1962. Materiały do słownika terminów budownictwa staroruskiego X–XV w., oprac. A. Poppe, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Nikolai Leopol’d F. 1898. Kratkie istoričeskie dannye o razvitii mostovogo dela v Rossii, Sankt-Peterburg .
Google Scholar

Novgorodskaja pervaja letopis’. 2000. Novgorodskaja pervaja letopis’ staršego i mladšego izvodov, [w:] Polnoe Sobranie Russkich Letopisej, t. III, Moskva.
Google Scholar

Polska technika wojskowa. 1994. Polska technika wojskowa do 1500 roku, red. A. Nadolski, Warszawa.
Google Scholar

Powieść minionych lat. 1999. Powieść minionych lat, przeł. i oprac. F. Sielicki, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Rappoport Pavel A. 1965. Drevnie russkie kreposti, Moskva.
Google Scholar

Russkaja Pravda. 1952. Russkaja Pravda prostrannoj redakcii (po Troickomu I spisku), [w:] Pamjatniki russkogo prava, t. 1, red. S.V. Juškov, Moskva, s. 108–196.
Google Scholar

Russko-livonskie. 1868. Russko-livonskie akty, wyd. K.E. Napierskij, Sanktpeterburg.
Google Scholar

SDJa. 1990. Slovar’ drevnerusskogo jazyka (XI–XIV vv.), t. III, Moskva.
Google Scholar

SDJa. 2002. Slovar’ drevnerusskogo jazyka (XI–XIV vv.), t. V, Moskva.
Google Scholar

Slovar’ russkogo języka. 1982. Slovar’ drevnerusskogo jazyka XI–XVII vv., t. 9, Moskva.
Google Scholar

Sreznevskij Izmail I. 1893. Materialy dlja Slovarja Drevnerusskogo jazyka, t. I, Sankt-Peterburg.
Google Scholar

Sreznevskij Izmail I. 1902. Materialy dlja Slovarja Drevnerusskogo jazyka, t. II, Sankt-Peterburg.
Google Scholar

Syščikov Aleksandr D. 2006. Leksika krest’janskogo derevjannogo stroitel’stva, Sankt-Peterburg.
Google Scholar

Ščusev Pavel V. 1952. Mosty i ich architektura, Moskva.
Google Scholar

Szulta Wojciech. 2008. Przeprawy mostowe na ziemiach polskich w średniowieczu, Toruń.
Google Scholar

Dariusz Dąbrowski

tatar1965@gmail.com
https://orcid.org/0000-0002-7545-9663

Afiliacja:

Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, ul. Księcia Józefa Poniatowskiego 12, 85-671 Bydgoszcz, Poland