Puck i Lębork. Dwa warianty kształtowania się wytwórczości garncarskiej w małych miastach Pomorza Gdańskiego w późnym średniowieczu

Michał Starski

doi:10.23858/KHKM67.2019.4.001

Opublikowane: 2019-12-30

Tom 67 Nr 4 (2019)

Puck i Lębork. Dwa warianty kształtowania się wytwórczości garncarskiej w małych miastach Pomorza Gdańskiego w późnym średniowieczu

Michał Starski

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.001

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest charakterystyce wytwórczości garncarskiej dwóch ośrodków miejskich na Pomorzu Gdańskim – Pucka i Lęborka. Ich zestawienie umożliwia obserwację odmiennych procesów rozwoju miejscowego garncarstwa w początkowym okresie funkcjonowania tych miast, tj. od lat czterdziestych XIV do połowy XV wieku. W przypadku Pucka odnotowano koegzystencję produkcji tradycyjnej, będącej kontynuacją miejscowej wytwórczości wczesnośredniowiecznej, z przyniesioną przez osadników przybyłych w związku z lokacją miasta. W odniesieniu do Lęborka zaobserwować możemy tylko ten drugi wariant produkcji garncarskiej. Analiza obu sposobów kształtowania się lokalnej wytwórczości ceramicznej uwzględnia także problematykę, na ile powyższe przypadki są zjawiskami jednostkowymi, a na ile mają analogie w dziejach innych ośrodków miejskich w regionie. Na tej podstawie zaproponowane zostaną wstępne spostrzeżenia, bowiem stopień rozpoznania wyrobów garncarskich z pozostałych miast nie uprawnia obecnie do formułowania jednoznacznych wniosków.

Słowa kluczowe:

Puck, Lębork, garncarstwo, ceramika, późne średnowiecze, Pomorze Gdańskie

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Starski, M. (2019). Puck i Lębork. Dwa warianty kształtowania się wytwórczości garncarskiej w małych miastach Pomorza Gdańskiego w późnym średniowieczu. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 67(4), 399–414. https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.001

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Auch Michał. 2001. „Stan badań nad garncarstwem wczesnośredniowiecznym na Pomorzu Gdańskim”, Warszawa (maszynopis pracy magisterskiej w archiwum Zakładu Późnego Średniowiecza i Czasów Nowożytnych Instytutu Archeologii UW).
Google Scholar

Biskup Marian. 1980. Rozwój sieci miast pruskich do drugiej połowy XVII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXVIII, nr 3, s. 401–412.
Google Scholar

Biskup Marian, Labuda Gerard. 1986. Dzieje Zakonu krzyżackiego w Prusach, Gdańsk.
Google Scholar

Blusiewicz Karolina, Kruppé Jerzy, Milewska Martyna, Starski Michał. 2014. 20 lat archeologii w mieście i na zamku puckim, [w:] Z dziejów badań archeologicznych na Pomorzu Wschodnim, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 187–200.
Google Scholar

Bruski Klemens. 1998. Puck w czasach krzyżackich (1306–1466), [w:] Historia Pucka, red. A. Groth, Gdańsk, s. 68–90.
Google Scholar

Bruski Klemens. 2009. Lębork w czasach średniowiecza, [w:] Dzieje Lęborka, red. J. Borzyszkowski, Lębork–Gdańsk, s. 19–98.
Google Scholar

Choińska Elżbieta. 1971. Osadnictwo wczesno- i późnośredniowieczne w Świeciu nad Wisłą w świe-tle badań w latach 1959–1960, „Pomorania Antiqua”, t. 3, s. 385–474.
Google Scholar

Czaja Roman. 2000. Miasta i ich posiadłości ziemskie w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach, [w:] Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII–XVI wieku, red. Z. Nowak, R. Czaja, Toruń, s. 45–66.
Google Scholar

Dzieduszycki Wojciech. 1982. Wczesnomiejska ceramika kruszwicka w okresie od 2 połowy X w. po połowę XIV w., Wrocław–Łódź.
Google Scholar

Gaimster David. 1999. Der Keramikmarkt im Ostseeraum 1200 bis 1600: Exportkeramik als Indikator für Fernhandelsbeziehungen und die Wanderung des hansischen Handwerks und der Wohnkultur, [w:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum II: Der Handel, red. M. Gläser, Lübeck, s. 99–111.
Google Scholar

Golonka Tomasz. 2017. „Późnośredniowieczne naczynia ceramiczne z południowej części rynku w Lęborku”, Warszawa (maszynopis pracy licencjackiej w archiwum Zakładu Archeologii Późnego Średniowiecza i Czasów Nowożytnych IA UW).
Google Scholar

Grzegorz Maksymilian. 1988. Lokacja miast na Pomorzu Gdańskim w latach 1309–1454 na tle działalności politycznej i gospodarczej oraz administracyjnej zakonu krzyżackiego, [w:] W krę-gu stanowych i kulturowych przeobrażeń Europy Północnej w XIV–XVIII w., red. Z.H. Nowak, Toruń, s. 39–55.
Google Scholar

Grzegorz Maksymilian. 2007. Pomorze Gdańskie pod rządami Zakonu krzyżackiego w latach 1308–1466, wydanie II, Bydgoszcz.
Google Scholar

Jasiński Kazimierz. 1978. Utrata Gdańska przez państwo polskie, [w:] Historia Gdańska, t. I: (do roku 1454), red. E. Cieślak, Gdańsk, s. 322–330.
Google Scholar

Kruppé Jerzy. 1967. Garncarstwo warszawskie w wiekach XIV i XV, Wrocław.
Google Scholar

Kruppé Jerzy. 1981. Garncarstwo późnośredniowieczne w Polsce, Wrocław.
Google Scholar

Kruppé Jerzy, Milewska Martyna. 2015. Puck. Archeologia o narodzinach miasta, Warszawa.
Google Scholar

Lalik Tadeusz. 1965. Miasta Pomorza Gdańskiego i ich ustrój w XIII wieku (Uwagi polemiczno-krytyczne), „Zapiski Historyczne”, t. 30, z. 4, s. 7–35.
Google Scholar

Łęga Władysław. 1956. Społeczeństwo i państwo gdańskopomorskie w XII i XIII wieku, Poznań.
Google Scholar

Łosiński Władysław, Rogosz Ryszard. 1986. Próba periodyzacji ceramiki wczesnośredniowiecznej ze Szczecina, [w:] Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim, red. J. Gromnicki, Szczecin, s. 51–61.
Google Scholar

Marcinkowski Mirosław. 2006. Wytwórczość garncarska w Elblągu (na podstawie wybranego zbioru). Część 1 — średniowiecze (1237 – przełom XV i XVI wieku), „Pomorania Antiqua”, t. XXI, s. 271–342.
Google Scholar

Nawrolscy Grażyna, Tadeusz. 1986. Badania Starego Miasta w Elblągu w latach 1983–1984, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXIV, nr 4, s. 609–648.
Google Scholar

Nawrolska Grażyna. 2012. Początki Elbląga w świetle źródeł archeologicznych, Elbląg.
Google Scholar

Penners Theodor. 1942. Untersuchungen über die Herkunft der Stadtbewohner im Deutsch-Ordensland Preussen bis in die Zeit um 1400, Leipzig.
Google Scholar

Poliński Dariusz. 1996. Przemiany w wytwórczości garncarskiej na ziemi chełmińskiej u schyłku wczesnego i na początku późnego średniowiecza, Archaeologia Historica Polona, t. 4, red. J. Olczak, Toruń.
Google Scholar

Poliński Dariusz. 2007. Późnośredniowieczna ceramika tradycyjna. Problematyka identyfikacji i datowania, [w:] Wybrane problemy wieków średnich, red. J. Olczak, Archaeologia Historica Polona, t. 16, Toruń, s. 77–89.
Google Scholar

Rębkowski Marian. 1995. Średniowieczna ceramika miasta lokacyjnego w Kołobrzegu, Kołobrzeg.
Google Scholar

Rębkowski Marian. 2001. Pierwsze lokacje miast w księstwie zachodniopomorskim. Przemiany przestrzenne i kulturowe, Kołobrzeg.
Google Scholar

Rzeźnik Paweł. 1998. Przemiany wytwórczości garncarskiej średniowiecznego Wrocławia w czasie wielkiej reformy miejskiej, [w:] Kultura średniowiecznego Śląska i Czech. „Rewolucja XIII wieku”, red. K. Wachowski, Wrocław, s. 121–154.
Google Scholar

Schultz Franz. 2011. Dzieje powiatu wejherowskiego i puckiego, tłum. W. Sawicki, W. Szreniawski, red. R. Biskup, Gdańsk–Puck–Wejherowo.
Google Scholar

Starski Michał. 2009. Uwagi o późnośredniowiecznej wytwórczości garncarskiej na Pomorzu Gdańskim, [w:] Wytwórczość w Polsce średniowiecznej i nowożytnej, red. J. Chudziakowa, Archaeologia Historica Polona, t. 18, Toruń, s. 75–95.
Google Scholar

Starski Michał. 2015. Stan badań archeologicznych nad małymi miastami Pomorza Gdańskiego w późnym średniowieczu, „Archaeologia Historica Polona”, t. 23, s. 181–213.
Google Scholar

Starski Michał. 2016a. Późnośredniowieczne wyroby garncarskie z Pucka. Studium małomiasteczkowej wytwórczości garncarskiej na Pomorzu Gdańskim, Warszawa.
Google Scholar

Starski Michał. 2016b. Późnośredniowieczne naczynia gliniane z badań archeologicznych wschod-niego bloku zabudowy przyrynkowej miasta lokacyjnego w Lęborku,„Światowit”, t. X (LI), fasc. B, s. 237–272.
Google Scholar

Starski Michał. 2016c. Znaleziska importowanych naczyń ceramicznych w mniejszych miastach Pomorza Gdańskiego w późnym średniowieczu, [w:] Archeologia miast Pomorza w kontekście ziem polskich, red. G. Nawrolska, H. Paner, J. Piekalski, E. Trawicka, Gdańsk, s. 151–170.
Google Scholar

Starski Michał. 2017a. Uwarunkowania lokalizacji i rozplanowanie miasta lokacyjnego w Pucku, [w:] Puck. Kultura materialna małego miasta w późnym średniowieczu, red. M. Starski, Warszawa, s. 41–70.
Google Scholar

Starski Michał. 2017b. Podstawa źródłowa do badań nad kulturą materialną późnośredniowiecz nego Pucka, [w:] Puck. Kultura materialna małego miasta w późnym średniowieczu, red. M. Starski, Warszawa, s. 27–38.
Google Scholar

Szulist W. 1970. Ważniejsze szlaki handlowo-komunikacyjne północno-zachodniego Pomorza Gdańskiego w XVI–XVII w., „Zapiski Historyczne”, t. XXXV, z. 3–4, s. 129–236.
Google Scholar

Ślaski Bolesław. 1916. Materjały i przyczynki do dziejów nadmorskiego miasta Pucka oraz dawnej ziemi Puckiej, Warszawa.
Google Scholar

Ślaski Kazimierz. 1948. Pomorskie szlaki handlowe XII i XIII wieku, „Przegląd Zachodni”, R. 4, I półrocze, s. 285–290.
Google Scholar

Śliwiński Błażej. 1998. Dzieje Pucka w świetle najstarszych źródeł pisanych (do 1308 r.), [w:] Historia Pucka, red. A. Groth, Gdańsk, s. 55–68.
Google Scholar

Śliwiński Błażej. 2006. Rzeź i zniszczenie Gdańska przez Krzyżaków w 1308 roku, Gdańsk.
Google Scholar

Śliwiński Błażej. 2009. Wydarzenia w Gdańsku i w okolicach w okresie od września do 12/13 listopada 1308 roku, [w:] „Rzeź Gdańska” w świetle najnowszych badań. Materiały z sesji naukowej 12–13 listopada 2008 roku, red. B. Śliwiński, Gdańsk, s. 79–114.
Google Scholar

Tandecki Janusz. 2000. Podziały administracyjne państwa zakonnego w Prusach, [w:] Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII–XVI wieku, red. Z. Nowak, R. Czaja, Toruń, s. 19–28.
Google Scholar

Trzeciecki Maciej. 2009. Stare i nowe w garncarstwie wczesnośredniowiecznego Płocka, [w:] Stare i nowe w średniowieczu. Pomiędzy innowacją a tradycją, Spotkania Bytomskie VI, red. S. Moździoch, Wrocław, s. 187–228.
Google Scholar

Trzeciecki Maciej. 2016. Ceramika Płocka. Między XI a XIX wiekiem. Studium archeologiczne, Warszawa.
Google Scholar

Trzciński Łukasz. 2011. Badania archeologiczne prowadzone w Chojnicach przy ulicy 31 Stycznia 8, „Baszta”, nr 11, s. 99–122.
Google Scholar

Walenta Krzysztof. 2002. Badania wykopaliskowe przy ulicy Szewskiej-Podmurnej w Chojnicach, [w:] Chojnice i Pomorze Wschodnie w średniowieczu, red. K. Walenta, Chojnice, s. 35–64.
Google Scholar

Walenta Krzysztof, Trzcińska Krystyna, Trzciński Maciej. 2000. Nowe Miasto w Chojnicach w świetle badań wykopaliskowych, [w:] Archeologia et Historia, red. L. Kajzer, Łódź, s. 403–420.
Google Scholar