A unique late medieval framed purse from New Market (Nowy Targ) square in Wrocław

Jakub Sawicki

doi:10.23858/KHKM67.2019.4.007

Opublikowane: 2019-12-30

Tom 67 Nr 4 (2019)

Unikatowa późnośredniowieczna sakiewka z ramką zplacu Nowy Targ we Wrocławiu

Jakub Sawicki

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Komunikaty naukowe

https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.007

Abstrakt

Niniejszy artykuł dotyczy sakiewki z ramką (ring-framed purse), która została odkryta w trakcie badań ratowniczych prowadzonych na placu Nowy Targ we Wrocławiu, w latach 2010–2012. Sakiewki tego typu w zasadzie nie są obecne w polskiej literaturze archeologicznej, a znaczna część analogicznych przedmiotów pochodzi z zagranicznych kolekcji muzeal-nych. Sakiewka z Wrocławia, w przeciwieństwie do znanych egzemplarzy przede wszystkim z Anglii i terenu współczesnych Niemiec, ma drewnianą ramkę, a wykonana jest ze skóry niezbyt wysokiej jakości. Ciekawa jest biografia przedmiotu. Omawiany zabytek pochodzi z nawarstwień datowanych na drugą połowę XIII – początek XIV w., zaś inne, notowane egzemplarze są znacznie młodsze — z końca XV–XVI w. Badacz, Olaf Goubitz, zaznacza, że sakiewki te pojawiają się dopiero po roku 1425. Znane są jednak także ze starszego źródła — z tzw. Codexu Manesse datowanego na lata 1300–1340. Datowanie to dobrze koresponduje z wrocławskim znaleziskiem. Wszystkie dane i pośrednie analogie wskazują, że omawiany przedmiot jest produktem przydomowej wytwórczości, wykonanym na własne potrzeby. Biorąc pod uwagę wczesne datowanie tego egzemplarza, zwłaszcza w stosunku do zachowanych egzemplarzy muzealnych i większości okazów ze znanych przedstawień ikonograficznych, można rozważać, czy sa kiewka z drewnianą ramką jest rzadkim naśladownictwem bardziej luksusowych wyrobów, czy też stanowiła powszechny przedmiot użytkowy, który jest sporadycznie rejestrowany wśród źródełarcheologicznych i pisanych. Problemu tego nie można rozstrzygnąć analizując jeden zabytek, warto jednak pamiętać o zapomnianych lub „niezachowanych” przedmiotach, które w pewien sposób mogą zmienić znany nam obraz kultury materialnej średniowiecza.

Słowa kluczowe:

średniowieczne sakiewki, zabytki wydzielone, akcesoria stroju, biografia przedmiotów

Inne teksty tego samego autora

Paweł Cembrzyński, Jakub Sawicki, „Migracje w miastach Królestwa Polskiego, Pomorza i Śląska w epoce przed przemysłowej na tle porównawczym”, konferencja naukowa, Wrocław, 2–3 czerwca 2017 r. , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 65 Nr 4 (2017)

Pobierz pliki

pdf (English)

Zasady cytowania

Sawicki, J. (2019). Unikatowa późnośredniowieczna sakiewka z ramką zplacu Nowy Targ we Wrocławiu. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 67(4), 521–530. https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.007

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Atlas historyczny miast polskich. 2001. Atlas historyczny miast polskich, vol. 4. Śląsk, issue 1: Wrocław. Wrocław.
Google Scholar

Blusiewicz Karolina. 2017. Wyroby ze skóry i wytwórczość skórnicza w późnośredniowiecznym Pucku, [in:] Puck. Kultura materialna małego miasta w późnym średniowieczu, ed. M. Starski, Warszawa, p. 305–360.
Google Scholar

Ceynowa Beata. 2015. Średniowieczna tradycja darów miłosnych na przykładzie bogato dekoro wanych toreb skórzanych z Gdańska, [in:] In gremio — in praxi. Przedmioty skórzane na co dzień i od święta, ed. A.B. Kowalska, B. Wywrot-Wyszkowska, Szczecin, p. 75–96.
Google Scholar

Ceynowa Beata. 2018. Zabytki skórzane, [in:] Jatki mięsne w Gdańsku od XIV do XX wieku, ed. A. Pudło, W. Ossowski, E. Trawicka, Gdańsk, p. 466–98.
Google Scholar

Cowgill Jane, De Neergaard Margrethe, Griffiths Nick (eds.). 2008. Knives and scabbards, Wood-bridge.
Google Scholar

Douglas Mary, Isherwood Baron. 2002. World of Goods: Towards an Anthropology of Consumption, London.
Google Scholar

Drążkowska Anna. 2009. Próba identyfikacji form średniowiecznych skórzanych toreb wydobytych w Toruniu na podstawie źródeł ikonograficznych, [in:] In gremio — in praxi. Studia nad średniowiecznym skórnictwem, eds. A.B. Kowalska, B. Wywrot-Wyszkowska, Szczecin, p. 113–122.
Google Scholar

Egan Geoff, Pritchard Frances. 2002. Dress accessories, c. 1150 – c. 1450, Woodbridge.
Google Scholar

Goubitz Olaf. 2009. Purses in Pieces. Archaeological finds of late medieval and 16th-century leather purses, pouches, bags and cases in the Netherlands, Zwolle.
Google Scholar

Grew Francis, de Neergaard Margrethe. 2006. Shoes and pattens, Woodbridge.
Google Scholar

Howell Martha C. 2010. Commerce before capitalism in Europe, 1300–1600, Cambridge.
Google Scholar

Jervis Ben. 2017. Consumption and the ‘Social Self ’ in Medieval Southern England, „Norwegian Archaeological Review”, vol. 50/1, p. 1–29.
Google Scholar

Kaźmierczyk Józef. 1966-70. Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, cz. 1–2, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Konczewska Magdalena. 2010. Sakiewki i torby, [in:] Ulice średniowiecznego Wrocławia, eds. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, vol. 11, Wrocław, p. 244–245.
Google Scholar

Konczewska Magdalena. 2018a. Odzież skórzana — obuwie, patynki, rękawice i inne elementy ubioru, [in:] Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu, ed. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, vol. 23, Wrocław, p. 794–850.
Google Scholar

Konczewska Magdalena. 2018b. Rzemiosła skórnicze, [in:] Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu, ed. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, vol. 23, Wrocław, p. 747–793.
Google Scholar

Kopytoff Igor. 2013. The cultural biography of things: commoditization as process, [in:] The social life of things: commodities in cultural perspective, ed. A. Appadurai, Cambridge, p. 64–92.
Google Scholar

Kowalska Anna B. 2015. Średniowieczne rzemiosło obuwnicze na Pomorzu. Zarys problematyki, [in:] In gremio — in praxi. Przedmioty skórzane na co dzień i od święta, eds. A.B. Kowalska, B. Wywrot-Wyszkowska, Szczecin, p. 13–27.
Google Scholar

Mackiewicz Maksym, Marcinkiewicz Kamila, Piekalski Jerzy. 2014. Plac Nowy Targ we Wrocławiu w świetle badań wykopaliskowych w latach 2010–2012, „Archaeologia Historica Polona”, vol. 22, p. 167–184.
Google Scholar

Marcinkiewicz Kamila, Piekalski Jerzy. 2018. Przemiany placu w późnym średniowieczu i w czasach wczesnonowożytnych w świetle stratygrafii nawarstwień, [in:] Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu, eds. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, vol. 23, Wrocław, p. 152–194.
Google Scholar

Marcinkowski Mirosław. 2009. Stan badań nad średniowiecznymi przedmiotami ze skóry odkrytymi w Elblągu, [in:] Studia nad średniowiecznym skórnictwem, eds. A.B. Kowalska, B. Wywrot-Wyszkowska, Szczecin, p. 167–192.
Google Scholar

Rytm rozwoju miasta. 2018. Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu, eds. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, vol. 23, Wrocław.
Google Scholar

Sawicki Jakub. 2014. Ramki torebek i portmonetek z fosy na placu dominikańskim we Wrocławiu, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, vol. 56, p. 301–312.
Google Scholar

Sawicki Jakub. 2018. Organization of production and trade of minor metal items at Nowy Targ (New Market) Square in medieval Wrocław in the light of the production waste, “Archeologické rozhledy”, vol. 70/1, p. 110–134.Social life. 2013. The social life of things: commodities in cultural perspective, ed. A. Appadurai, Cambridge.
Google Scholar

Wachowski Krzysztof. 2013. Emblemata mediaevalia profana: przykład Polski, Wrocław.
Google Scholar

Wywrot-Wyszkowska Beata. 2008. Skórnictwo w lokacyjnym Kołobrzegu. XIII–XV wiek, Szczecin.
Google Scholar

Internet pages:
Google Scholar

Herman (Hermann) Brother. 2019. Pewtler (Beutler), [in:] Die Hausbüchern der Mendelschen und Landauerschen Zwölfbrüderhausstiftungen, Stadtbibliothek Nürnberg, Amb. 317.2° Folio 21 verso, http://www.nuernberger-hausbuecher.de/75-Amb-2-317-22-r/data (access 15.10.2019).
Google Scholar

Jagdtasche. 2019. Jagdtasche, Kunsthistorisches Museum in Vienna, Inventory No Hofjagd- und Rüstkammer, D 7, www.khm.at/de/object/722ea9ceb2/ (access 15.10.2019).
Google Scholar

Lochner Stefan. 2019. Adoration of the Magi, Collection of Cologne Cathedral, Wikimedia Commons: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stefan_Lochner_-_Adoration_of_the_Magi_-_WGA13342.jpg (access 15.10.2019).
Google Scholar

Schwedler Abraham. 2019. Jagdtasche, Dresden, Staatliche Kunstsammlungen, Historisches Museum, Inventory No. X163, Bildindex, https://www.bildindex.de/document/obj32005248?part=0&medium=mi10065a12 (access 15.10.2019).
Google Scholar

Rosenheim Kunz von. 2019. Kuntz von Rosenheim, [in:] Große Heidelberger Liederhandschrift (Codex Manesse), Universitätsbibliothek Heidelberg, Inventory No Cod. Pal. germ. 848, Bl. 394r, http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/cpg848/0783 (access 15.10.2019).
Google Scholar

Tacuinum Sanitatis. 2019. Tacuinum Sanitatis, Paris, Bibliotheque Nationale de France, Département des manuscrits, Nouvelles acquisitions latines, manuscrit 1673, fol. 47, http://expositions.bnf.fr/gastro/grands/033.htm (acces 15.10.2019).
Google Scholar