Rodzinne opresje Julianny Młodeckiej (1731–ok. 1799). Przyczynek do dziejów przemocy domowej w czasach staropolskich

Abstrakt

Artykuł przedstawia nieszczęśliwe dzieciństwo i wczesną młodość Julianny Młodeckiej, córki podczaszego bracławskiego Aleksandra i jego drugiej żony Konstancji Wereszczakówny. Po śmierci ojca i powtórnym zamążpójściu matki za skarbnika buskiego Józefa Chociszewskiego, Julianna przez lata była traktowana w nieludzki sposób, okrutnie bita, a później także i głodzona. Poza tym zmuszano ją wykonywania wszelkich prac gospodarskich traktując jak sługę, do nieustannego zajmowania się młodszym rodzeństwem, pozbawiono prawa do nauki. Po kilku nieudanych próbach ucieczki, jedna z nich zakończyła się pomyślnie. Szukając ratunku przed powrotem i karzącą ręką matki, zdecydowała się na natychmiastowy ślub ze swym wybawcą, dużo od niej starszym pisarzem grodzkim horodelskim, Michałem Wydżgą. Oskarżony on został przez Konstancję Chociszewską o porwanie córki i zmuszenie do małżeństwa. Wydżga w następnych latach wspierał żonę i jej brata Kajetana, kanonika lwowskiego, w próbach odzyskania ojcowskiego majątku od matki i ojczyma. Po śmierci pierwszego męża Julianna została żoną również wdowca, łowczego krasnostawskiego, Antoniego Dłużewskiego. Po śmierci każdego z nich musiała toczyć spory z dorosłymi pasierbami o prawo dożywotniego użytkowania majątku, w interesie swoich własnych małoletnich dzieci. W wieku 58 lat po raz ostatni wyszła za mąż za dużo młodszego od siebie podczaszego horodelskiego, Antoniego Dzierżanowskiego. Tekst koncentruje się zwłaszcza na pierwszym okresie życia bohaterki, do momentu jej ucieczki w wieku 16 lat. Szczegóły srogości matki wobec dziewczyny opisano na podstawie akt sądowych, głównie zaprzysiężonych zeznań i relacji świadków podczas przesłuchania przed chełmskim sądem konsystorskim.