Uwagi na temat polskich ogrodów w XVIII wieku. Rozważania na marginesie monografii Seweryna Malawskiego
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.1.005Słowa kluczowe:
ogrody XVIII w.Abstrakt
Poświęcona polskim ogrodom XVIII w. monografia Seweryna Malawskiego wnosi niewątpliwie sporo świeżego powiewu do badań nad tytułowym zagadnieniem, uzupełniając je o liczne wątki, pośród których istotne znaczenie, porządkujące naszą dotychczasową wiedzę, posiada przedstawiony przez Autora kontekst kulturowy. Praca ta zawiera niestety pewne mankamenty. Dotyczą one niekompletnego obrazu zapowiedzianych tytułem treści. Nie pochylono się należycie na przykład nad polskim fenomenem, a mianowicie rolą kobiet w kształtowaniu ogrodów. Nie odniesiono się również do, bardzo wówczas popularnego i często powiązanego z ogrodami, kolekcjonerstwa. Zabrakło także najmniejszej choćby wzmianki o zjawisku określanym mianem ogrodów masonów/masońskich. Nie ma też słowa o innych niż rezydencjonalne założeniach (klasztornych, botanicznych, publicznych).
Pobrania
Bibliografia
Bogucka Maria. 2005. Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa.
Bogucka Maria. 2008. Człowiek i świat. Studia z dziejów kultury i mentalności XV–XVIII w., Warszawa.
Brzezowski Wojciech, Jagiełło Marzanna. 2017. Ogrody na Śląsku, 2, Barok, Wrocław.
Drewicz Andrzej. b.r. Park Miejski w Kaliszu, https://wkaliszu.pl/8039516/Park_Miejski.html (dostęp 10.11.2022).
Granziera Patrizia. 2003. Freemasonic Symbolism and Georgian Gardens, „Esoterica: The Journal of Esoteric Studies”, 5, s. 41–72, http://esoteric.msu.edu/VolumeV/Freemasonill.html (dostęp 10.09.2022).
Grzybkowska Teresa. 2010. Ogród Armidy arkadyjskiej — Heleny Radziwiłłowej, „Rocznik Historii Sztuki”, 35, s. 5–42.
Grzybkowska Teresa. 2012. Zbiory sztuki Heleny z Przeździeckich Radziwiłłowej w Nieborowie i Arkadii, [w:] Materiały z konferencji naukowej z okazji 65-lecia Muzeum Zamkowego w Pszczynie „Kolekcje sztuki i rzemiosła artystycznego w muzeach-rezydencjach” Pszczyna, 12–13 maja 2011 r., red. M. Kluss, Pszczyna, s. 27–41.
Grzybkowska Teresa. 2018. Kobieta wodzem chwalebnego czynu. Twórczynie pierwszych polskich muzeów i ogrodów filozoficznych, Warszawa–Toruń.
Hass Ludwik. 1982. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku, Wrocław.
Jagiełło Marzanna. 2000. Wrocławskie établissements. Historia i architektura, Wrocław.
Jagiełło Marzanna. 2021. Portrety „kolekcjonerskie” najsłynniejszych w Rzeczypospolitej rówieśniczek Anny Jabłonowskiej: Izabeli Czartoryskiej (Matki Spartanki i zarazem Sybilli z Puław) oraz Heleny Radziwiłłowej (Westalki z Arkadii), [w:] Kolekcje przyrodnicze i gospodarcze innowacje — tradycja i nowoczesność. Pamięci księżnej Anny z Sapiehów Jabłonowskiej (1728–1800), red. I. Arabas, R. Księżopolski, Warszawa–Ciechanowiec, s. 193–215.
Jagiełło Marzanna, Brzezowski Wojciech. 2019. Autentyzm świata przyrodniczego w ogrodach europejskich: rośliny egzotyczne, [w:] Dziedzictwo architektoniczne. W kręgu świata przyrodniczego i budowli miejskich, red. E. Łużyniecka, Wrocław, s. 5–16.
Jakóbczyk-Gola Aleksandra. 2019. Gabinety i ogrody. Polskie nowożytne traktaty architektoniczne wobec kultury kolekcjonowania, Warszawa.
Jarzyna Katarzyna. 2014. Pierwsze kroki polskich masonek, „Silva Rerum”, https://www.wilanowpalac.pl/pierwsze_kroki_polskich_masonek.html (dostęp 9.09.2022).
Jarzyna Katarzyna. 2017. Perypetie masonerii kobiecej i kres oświeceniowego wolnomularstwa adopcyjnego, „Silva Rerum”, https://www.wilanow-palac.pl/perypetie_masonerii_kobiecej_i_kres_oswieceniowego_wolnomularstwa_adopcyjnego.html (dostęp 15.01.2023).
Juszczak Dorota. 2020. Malarski zbiór króla Stanisława Augusta, rozprawa doktorska, Instytut Historii Sztuki Wydział Historyczny Uniwersytet Warszawski, Warszawa, https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/3831/3100-DR-HI-379893%20%281%29.pdf?sequence=1 (dostęp 10.01.2023).
Kępińska Alicja. 1978. Jan Piotr Norblin, Wrocław.
Kłudkiewicz Kamila. 2016a. Czy kolekcja dzieł sztuki mogła być atrybutem kobiecości? Wybrane aspekty kolekcjonerstwa kobiet w drugiej połowie XIX wieku, [w:] Wnuczki Pandory. Kobieta w społeczeństwie od starożytności do współczesności, red. A. Głowacka-Penczyńska, K. Grysińska-Jarmuła, M. Opioła-Cegiełka, Bydgoszcz, s. 297–313.
Kłudkiewicz Kamila. 2016b. Tożsamość kolekcjonerki sztuki. Polskie kolekcjonerki od połowy XVIII wieku do dziś, [w:] Tożsamość kobiet w Polsce. Interpretacje, 1, Od czasów najdawniejszych do XIX wieku, red. I. Maciejewska, Olsztyn, s. 135–150.
Kroon Andréa A., Snoek Jan A.M. 2006. Understanding Symbolic and Masonic Historical Gardens: New Insights into a Neglected Category of Cultural Heritage, [w:] Symbolism in 18th Century Gardens. The Influence of Intellectual and Esoteric Currents, such as Freemasonry, red. J.A.M. Snoek, M. Scholl, A.A. Kroon, Den Haag, s. 9–24.
Lichaczow Dymitr. 1991. Poezja ogrodów. O semantyce stylów ogrodowo-parkowych, Wrocław.
Ludwisiak Małgorzata. 2003. Arkadia Heleny Radziwiłłowej — zagadnienie śmierci w XVIII-wiecznym ogrodzie, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 77, s. 35–62.
Milecka Małgorzata, Malawski Seweryn. 2022. Ogrody klasztorne w krajobrazie historycznego Lublina, Lublin.
Morawińska Agnieszka. 1970. Nieznany traktat Augusta Fryderyka Moszyńskiego o ogrodach angielskich, [w:] Myśl o sztuce i sztuka XVII i XVIII wieku, red. J. Białostocki, Warszawa, s. 255–328.
Morawińska Agnieszka. 1977. Augusta Fryderyka Moszyńskiego rozprawa o ogrodnictwie angielskim 1774, Wrocław.
Mróz Janusz A., Zacharski Andrzej. 2008. Symbolika i magia Oraculum w Wilanowie, „Wiadomości Konserwatorskie”, 23, s. 122–125.
Niedermeier Michael. 2008. [rec.:] Symbolism in 18th Century Gardens. The Influence of Intellectual and Esoteric Currents, such as Freemasonry, red. J.A.M. Snoek, M. Scholl, A.A. Kroon, Den Haag 2006, „Zeitschrift für Internationale Freimaurer-Forschung”, 19, s. 67–80, https://www.pueckler-gesellschaft.de/Jan-am-snoek-monika-scholl-und-andrea-a-kroon-symbolism-in-18thcentury-gardens.html (dostęp 12.01.2023).
Ostrowska-Kębłowska Zofia. 1970. Pałace wielkopolskie z okresu klasycyzmu, Poznań.
Piwkowski Włodzimierz. 1998. Arkadia Heleny Radziwiłłowej. Studium historyczne, Warszawa.
Polanowska Jolanta. 2009. Stanisław Kostka Potocki (1755–1821). Twórczość architekta amatora przedstawiciela neoklasycyzmu i nurtu picturesque, Warszawa.
Rogers Susan Carol. 1975. Female Forms of Power and the Myth of Male Dominance. A Model of Female/Male Interaction in Peasant Society, „American Ethnologist”, 2, 4, s. 727–756, https://anthrosource.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1525/ae.1975.2.4.02a00090 (dostęp 10.11.2022).
Saint-Pierre Jacques-Henri Bernerdin de. 1963. Podróż po Polsce. Opowiadanie o tym, co się wydarzyło od czasu mojego wyjazdu z Warszawy 1764, [w:] Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, oprac. W. Zawadzki, Warszawa, 1, s. 199–212.
Segalen Martine. 2002. Mari et femme dans la société paysanne, Paris.
Sroczyńska Krystyna. 1969. Zygmunt Vogel. Rysownik gabinetowy Stanisława Augusta, Wrocław.
Swirida Inessa. 1993. W poszukiwaniu ukrytych znaczeń. Park naturalny XVIII stulecia a wolnomularstwo, „Ars Regia”, 2, 2 (3), s. 7–40.
Szendi Anna, Jagiełło Marzanna. 2012. Warszawskie ogrody krajobrazowe w twórczości Zygmunta Vogla, „Czasopismo Techniczne”, 109, 19, Architektura, 6, s. 65–73, https://repozytorium.biblos.pk.edu.pl/redo/resources/31585/file/suwFiles/SzendiA_WarszawskieOgrody.pdf (dostęp 10.10.2022).
Targosz Karolina. 1997. Sawantki w Polsce w XVII w. Aspiracje intelektualne kobiet ze środowisk dworskich, Warszawa.
Wegner Jan. 1948. Arkadia, Warszawa.
Wegner Jan. 1954. Nieborów, Warszawa.
Wraxall Nathaniel William. 1963. Wspomnienia z Polski 1778, [w:] Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, oprac. W. Zawadzki, Warszawa, 1, s. 477–557.
Zachariasz Agata. 2019. Zielony Kraków dla przyjemności i pożytku Szanownej Publiczności, Kraków.
Załęski Krzysztof. 2009. Ogrody wolnomularzy w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku, „Rocznik Historii Sztuki”, 34, s. 95–107.
Zemanek Alicja. 1994. Z problematyki najstarszych ogrodów botanicznych w Polsce (XVI–XVIII w.), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 39, 3–4, s. 3–25.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
