Kształtowanie się rynku sztuki w Krakowie w XIX wieku. Wybrane aspekty badawcze
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.2.004Słowa kluczowe:
rynek sztuki, XIX wiek, salon sztuki, handel, KrakówAbstrakt
Celem artykułu jest opisanie procesu formowania się rynku sztuki i antyków w Krakowie w XIX w. Choć pod względem ekonomicznym miasto nie mogło konkurować z Warszawą, już od początku tego stulecia wyróżnić można rozmaite funkcjonujące tam formy sprzedaży dzieł sztuki. W artykule opisano wybrane zjawiska charakterystyczne dla rynku sztuki w XIX w.: handel antykwaryczny, publiczne licytacje, loterie obrazowe, działalność księgarń i sklepów oferujących dzieła sztuki, a w końcu pierwsze działające w Krakowie salony sztuki. Badania oparto na analizie źródeł obejmujących: materiały archiwalne, zachowaną korespondencję, materiały prasowe oraz opracowania o charakterze pamiętnikarskim i przewodnikowym.
Pobrania
Bibliografia
Ananas. 1887. Ananas. Kalendarz humorystyczny illustrowany męski, damski, cywilny i wojskowy na rok choleryczno-bułgarski 1887 wydany przez c. k. Dyrekcyą humoru w Krakowie. Ze współudziałem redakcyi „Ananasa”, pisma humorystycznego illustrowanego, 3, Kraków.
Ananas. 1889. Ananas. Kalendarz humorystyczny illustrowany męski, damski, cywilny i wojskowy na rok propinacyjny 1889 wydany przez c. k. Dyrekcyą humoru w Krakowie, ze współudziałem redakcyi „Kurjera Krakowskiego”, 5, Kraków.
Art market. 2018. The art market in Rome in the eighteenth century. A study in the social history of art, red. P. Coen, Leiden–Boston.
Bar Adam. 1948–1958. Friedlein Daniel Edward, [w:] Polski słownik biograficzny, 7, red. W. Konopczyński, Kraków, s. 140–141.
Bartoszewicz Kazimierz. 1890. Przewodnik po Krakowie z dodaniem opisu okolic, licznych informacyj i 600 adresów instytucyj i osób zajmujących wybitniejsze stanowiska, Kraków.
Bąk-Koczarska Celina. 1999. Mieszkańcy pałacu „pod Krzysztofory” w Krakowie. Właściciele i lokatorzy od XIV do XX wieku, Kraków.
Bednarek Anna. 2016. „Mała pamiąteczka”, czyli o fotografiach obrazów Saturnina Świerzyńskiego ofiarowanych Józefowi Łepkowskiemu, „Modus. Prace z Historii Sztuki”, 16, s. 75–98.
Bednarek Anna. 2019. Nie tylko Kriegerowie. Fotografowie Krakowa i jego zabytków w XIX wieku, „Krzysztofory”, 37, s. 151–170.
Bołdok Sławomir. 2004. Antykwariaty artystyczne, salony i domy aukcyjne. Historia warszawskiego rynku sztuki w latach 1800–1950, Warszawa.
Czarnecki Kazimierz. 1990. Płockie życie artystyczne w latach 1900–1939, Płock.
Doniesienia. 1849a. Doniesienia urzędowe, „Gazeta Krakowska”, 4 (5 stycznia), s. 4.
Doniesienia. 1849b. Doniesienia urzędowe, „Gazeta Krakowska”, 27 (5 lutego), s. 2.
Dormus Katarzyna. 1998. Rozwój form wychowania estetycznego i nauczania rysunku w Krakowie w latach 1850–1914, Warszawa.
Echa. 1885. Echa, „Przegląd Literacko-Artystyczny”, 4, 14 i 15 (20 lipca i 15 sierpnia), s. 12–16.
Estreicher Karol. 1959–1960. Grabowski Ambroży, [w:] Polski słownik biograficzny, 8, red. K. Lepszy, Wrocław–Kraków–Warszawa, s. 481–483.
Estreicherówna Maria. 1936. Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848–63, 1, Kraków.
Estreicherówna Maria. 1938. Czech Józef, [w:] Polski słownik biograficzny, 4, red. W. Konopczyński, Kraków, s. 306–307.
Freudenheim Mieczysław. 1981. Wspomnienia o dwóch księgarniach krakowskich, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1 (117), s. 83–94.
Gabryś Anna. 2007. Salony krakowskie, Kraków.
Galicja. 1887. Z Galicji, „Kurjer Warszawski”, 179 (1 lipca), s. 4.
Garlicki Stanisław. 2008. Sklepy Krakowa na początku XX wieku, Kraków.
Grabowski Ambroży. 1909. Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego, wyd. S. Estreicher, 1, Kraków.
Grodziska Karolina. 2001. Biasionowie. Z krakowskich nekropolii, „Gazeta Wyborcza”, 89 (14–16 kwietnia), dodatek „Gazeta w Krakowie”, s. 12.
Handel. 1858. W handlu A. Biasion w Krakowie, „Czas”, 265 (19 listopada), s. 4.
Hanza. 1996. Między Hanzą a Lewantem. Kraków europejskim centrum handlu i kupiectwa. Katalog wystawy. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Krakowska Kongregacja Kupiecka przy udziale Archiwum Państwowego w Krakowie. Kraków grudzień 1995–marzec 1996, Kraków.
Hapanowicz Piotr. 2020. Księgarz i prezydent Krakowa Józef Friedlein (1831–1917), „Rocznik Biblioteki Kraków”, 4, s. 41–71.
Homola Irena. 1984. „Kwiat społeczeństwa…” (Struktura społeczna i zarys położenia inteligencji krakowskiej w latach 1860–1914), Kraków.
Hook Philip. 2017. Rogues’ Gallery. The rise (and occasional fall) of art dealers, the hidden players in the history of art, New York.
Huml Irena. 1970. Kryciński Walerian, [w:] Polski słownik biograficzny, 15, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 453–454.
Jabłoński Pawłowicz Izydor. 1912. Wspomnienia o Janie Matejce, oprac. M. Treter, Lwów.
Janczyk Agnieszka. 2009. Galeria portretów w „Hołdzie pruskim” Jana Matejki, „Spotkania z Zabytkami”, 2, s. 7–11.
Jaworska Janina. 1958. Kłopoty wydawniczo-księgarskie Kazimierza Bartoszewicza, „Przegląd Biblioteczny”, 26, 2–3, s. 181–193.
Kalendarz. 1868. Józefa Czecha Kalendarz Krakowski na rok 1868, Kraków.
Kawalla-Lulewicz Iwona. 2019. Wokół placu Szczepańskiego — przedsiębiorstwa handlowe na przełomie XIX i XX w., „Krakowski Rocznik Archiwalny”, 25, s. 37–62.
Konstantynów Dariusz. 2012. Sztuka i artyści w Warszawie połowy XIX wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, 2, s. 233–266.
Korespondencja. 1885. Korespondencya Tygodnika ilustrowanego, „Tygodnik Illustrowany”, 5, 113 (28 lutego), s. 133–135.
Korespondencje. 1882. Korespondencye Kuryera Poznańskiego, „Kuryer Poznański”, 11, 200 (2 września), s. 2–3.
Kronika. 1895. Kronika, „Świat”, 1, s. 22–24.
Kronika. 1921. Z kroniki pośmiertnej, „Nowości Ilustrowane”, 53 (31 grudnia), s. 11.
Krzyżanowski Marian. 1964. Wspomnienia księgarza, [w:] Kopiec wspomnień, Kraków, s. 129–176.
Kunsthaendlerstwo. 1906. Z krakowskiego „Kunsthaendlerstwa”, „Świat”, 1, 41 (13 października), s. 9–10.
Kutrzeba Stanisław, Ptaśnik Jan. 1912. Dzieje handlu i kupiectwa krakowskiego, „Rocznik Krakowski”, 14, s. 1–183.
London. 2019. London and the emergence of a European art market, 1780–1820, red. S. Avery-Quash, Ch. Huemer, Los Angeles.
Mączyński Józef. 1854. Kraków dawny i teraźniejszy z przeglądem jego okolic, Kraków.
Miłośnictwo. 2014. Miłośnictwo rzeczy. Studia z historii kolekcjonerstwa na ziemiach polskich w XIX wieku, red. K. Kłudkiewicz, M. Mencfel, Warszawa.
Napierkowski Artur. [1883]. Najnowszy illustrowany przewodnik po Krakowie i okolicach […], Kraków.
Niemira Konrad. [2017]. Aukcje dóbr luksusowych w Warszawie w XVIII wieku, https://www.lazienkikrolewskie.pl/pl/edukacja/baza-wiedzy/aukcje-dobr-luksusowych-w-warszawie-w-xviii-wieku
Niemira Konrad. 2019. Rynek sztuki w Warszawie czasów Stanisława Augusta, „Almanach Warszawy”, 12, s. 11–35.
Niemira Konrad. 2022a. Honor bez egzageracji. Magnackie zakupy i świat rzeczy paryskich w XVIII wieku, Warszawa.
Niemira Konrad. 2022b. Sklep Chaudoirów. Przyczynek do badań nad warszawskim rynkiem wyrobów luksusowych w wieku XVIII, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 70, 1, s. 35–49, https://doi.org/10.23858/KHKM70.2022.1.002
Nowości. 1827. Nowości krakowskie, „Kuryer Krakowski. Powszechney zabawie poświęcony”, 2, 18 (26 maja), s. 70–71.
Old Masters. 2021. Old Masters worldwide. Markets, movements and museums, 1789–1939, red. S. Avery-Quash, B. Pezzini, New York.
Pilak Artur. 1975. Księgarstwo w Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815–1846), „Roczniki Biblioteczne”, 19, 1–2, s. 59–115.
Płażewska Magdalena. 1966. Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880–1906), „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 10, s. 297–351.
Pochłódka Anna. 2008. Życie kulturalne krakowskich mieszczan przełomu XIX i XX wieku w zapiskach autobiograficznych — zarys problematyki, „Teksty Drugie”, 3, s. 194–200.
Poprzęcka Maria. 2000. Pochwała malarstwa. Studia z historii i teorii sztuki, Gdańsk.
Problematyka. 2012. Problematyka autentyczności dzieł sztuki na polskim rynku. Teoria — praktyka — prawo, Warszawa.
Przewodnik. 1873. Przewodnik krakowski. Magazyny i handle. A Biasion, „Djabeł”, 5, 98 (22 lipca), s. 9.
Przewodnik. 1885. Przewodnik krakowski, „Djabeł”, 17, 1 (1 stycznia), s. 8.
Rise. 2011. The rise of the modern art market in London, 1850–1939, red. P. Fletcher, A. Helmreich, Manchester.
Rocznik. 1938. „Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu”, 6, Warszawa.
Rozmaitości. 1885. Rozmaitości. Sztuka i literatura, „Przegląd Literacko-Artystyczny”, 4, 9 i 10 (5 i 20 maja), s. 19–20.
Ruta Adam. 2003. Księgarnia „S. A. Krzyżanowski” w Krakowie. Zarys dziejów 1870–1950, Kraków.
Ryszkiewicz Andrzej. 1953. Początki handlu obrazami w środowisku warszawskim, Wrocław.
Ryszkiewicz Andrzej. 1981. Warszawski sklep Henryka Hirszla. Z dziejów handlu obrazami, [w:] A. Ryszkiewicz, Kolekcjonerzy i miłośnicy, Warszawa, s. 223–239.
Ryszkiewicz Andrzej. 1988. Handel dziełami sztuki w okupowanej Warszawie 1939–1944, [w:] Kryzysy w sztuce. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Lublin, grudzień 1985, red. E. Karwowska, Warszawa, s. 223–235.
Salon. 1885a. Salon artystyczny Biasiona, „Czas”, 27 (4 lutego), s. 6.
Salon. 1885b. Salon artystyczny Biasiona, „Czas”, 31 (8 lutego), s. 5.
Salon. 1885c. Salon artystyczny Biasiona, „Czas”, 187 (19 sierpnia), s. 2.
Salon. 1885d. Salon artystyczny Biasiona, „Nowa Reforma”, 27 (4 lutego), s. 4.
Salon. 1885e. Salon artystyczny p. Biasiona, „Przegląd Literacko-Artystyczny”, 4, 1 i 2 (5 i 20 stycznia), s. 23.
Skąpska-Święcicka Irena. 1970. Początki wystaw artystycznych w Krakowie, „Rocznik Krakowski”, 41, s. 29–56.
Skotniczna Ewa. 2019. Początki profesjonalizacji rynku sztuki na ziemiach polskich w XIX i na początku XX wieku, „Quart”, 4 (54), s. 82–93, https://doi.org/10.11588/quart.2019.4.70872
Sprawozdanie. 1856. Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności w roku 1855/6, Kraków.
Sprawozdanie. 1857. Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności w roku 1856/7, Kraków.
Sprawozdanie. 1858. Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności w roku 1857/8, Kraków.
Sprawozdanie. 1882. Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności w roku 1881/82, Kraków.
Sroka Łukasz Tomasz. 2008. Żydzi w Krakowie. Studium o elicie miasta 1850–1918, Kraków.
Statut. 1896. Statut Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków.
Statystyka. 1887. Statystyka miasta Krakowa zestawiona przez Biuro Statystyczne Miejskie, red. J. Kleczyński, 1, Kraków.
Statystyka. 1907. Statystyka miasta Krakowa opracowana przez Biuro Statystyczne Miejskie, 9, 2, Kraków.
Strzałkowski Jacek. 1991. Artyści, obrazy i zbieracze w Łodzi do 1918 roku, Łódź.
Szerląg Karol M. 1977. Mroczkowski Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, 22, red. E. Rostworowski, Wrocław, s. 183–185.
Świeykowski Emanuel. 1905. Pamiętnik Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie 1854–1904, Kraków.
Treter Mieczysław. 1939. Matejko. Osobowość artysty. Twórczość. Forma i styl, Lwów–Warszawa.
Wawel Louis Józef. 1977. Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, oprac. J. Bieniarzówna, W. Bieńkowski, Kraków.
Wiadomości. 1885a. Wiadomości artystyczne, literackie i naukowe, „Czas”, 43 (22 lutego), s. 3.
Wiadomości. 1885b. Wiadomości artystyczne, literackie i naukowe, „Czas”, 133 (14 czerwca), s. 3.
Wiadomości. 1885c. Wiadomości artystyczne, literackie i naukowe, „Czas”, 150 (5 lipca), s. 2.
Wiadomości. 1885d. Wiadomości artystyczne, literackie i naukowe, „Czas”, 162 (19 lipca), s. 3.
Wysocki Alfred. 1958. Sprzed pół wieku, Kraków.
Zielińska-Klimkiewicz Zofia. 1998. Księgozbiór Bartoszewiczów — przeszłość i teraźniejszość, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”, 8, s. 63–98.
Zieliński Jerzy. 2006. „Salon Malarzy Polskich” Henryka Frista, [w:] A.B. Skotnicki, W. Klimczak, Społeczność żydowska w Polsce. Zwyczaje i udział w walce o Niepodległość. Dwa oblicza krakowskich Żydów, Kraków, s. 121–123.
Zieliński Jerzy. 2018. Filokartystyka i „Salon Malarzy Polskich” Henryka Firsta, [w:] A.B. Skotnicki, M. Sosenko, Salon Malarzy Polskich Henryka Frista (1885–1939). Wydawnictwo pocztówek krakowskich, artystycznych i patriotycznych, Kraków, s. 4–6.
Życie. 1967. Polskie życie artystyczne w latach 1890–1914, red. A. Wojciechowski, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Życie. 1974. Polskie życie artystyczne w latach 1915–1939, red. A. Wojciechowski, Wrocław.
Życie. 1992. Polskie życie artystyczne w latach 1945–1960, red. A. Wojciechowski, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Życie. 2012–2016. Polskie życie artystyczne w latach 1944–1960, 1–7, red. A. Wierzbicka, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
