Nowoodkryta ostroga typu lutomierskiego z półwyspu sambijskiego. Przyczynek do studiów nad kontaktami słowiańsko-bałtyjskimi

Sławomir Wadyl; Konstantin Skvorcov

doi:10.23858/PA66.2018.009

Autor

Sławomir Wadyl
Konstantin Skvorcov

DOI:

https://doi.org/10.23858/PA66.2018.009

Słowa kluczowe:

the early middle ages, spurs of the Lutomiersk type, Baltic Prussians, Slavdom

Abstrakt

In 2016, near the village of Kumachevo (Кумачёво, Зеленоградский район) in Kaliningrad Oblast during prospection conducted by the Sambian Archaeological Expedition of the Archeology of the Russian Academy of Sciences, a unique spur of Lutomiersk type was discovered. The context of discovery, especially cremated bones, fragments of horse teeth, and pieces of artifacts indicates that the site is a new early medieval cemetery dated back to the 11th-12th century. This is the second discovery of artifact of this kind in the areas of former Prussian lands. Fragments of the spur were also found at the cemetery in Cerkiewnik, Olsztyn district.

For the first time, artifacts of this type were discovered in Lutomiersk near Łódź. Due to the fact that only arches were preserved, and they were discovered near the remnants of the saddle, they were interpreted as fittings of the saddle's bow. It was not until the 1980s that the interpretation was questioned, suggesting that they were spurs. Further discoveries from Ostrów Tumski in Wrocław and from the necropoly in Ciepłe, Tczew district has provided irrefutable evidence that they were indeed spurs.

The origin of the spurs was the issue that bothered the researchers most. Various directions were indicated, but the most popular were that the spurs originated from the southern Ural, Scandinavia or from the Balt lands. Currently, there is a perception that these items should be associated with the early Piast state. It is not just the largest number of finds in this area, similarity to fittings from Brześć Kujawski, Ostrów Lednicki and Oldenburg, but also an ornamental program in which one can find clear references to the eschatology and cosmology of the Slavs.

The find of spur from the Sambian Peninsula, the second next to one from Cerkiewnik is a confirmation of intense cultural contacts of the early Piast state with the Western Balt circle. The spur from Kumachevo is a new relevant source for the study on Slavic-Baltic contacts.

Pobrania

Download data is not yet available.

Bibliografia

Antoniewicz J.
1958 Jaki przebieg miała granica etniczna między Mazowszem a Prusami przed najazdem krzyżackim, Z dziejów Warmii i Mazur, s. 19—24.
1960 Ślady handlu Słowian z Bałtami we wczesnym średniowieczu, Rocznik Olsztyński, t. III, s. 9—19.
1964 Problemy i potrzeby badań archeologicznych na północno-wschodnich ziemiach Polski, Acta Baltico-Slavica, t. 1, s. 13-24.
1968 Niektóre średniowieczne skarby pruskie i litewskie i ich związki z Rusią, [w:] Liber Iosepho Kostrzewski octogenario a veneratoribus dicatus, red. K. Jażdżewski, Wrocław, s. 540—550 oraz 4 ryc.
1969 Niektóre sporne aspekty kontaktów bałto-słowiańskich w świetle źródeł archeologicznych, onomastycznych i pisanych, Acta Baltico-Slavica, t. VII, s. 105—116.
Bojarski J.
2002 Z badań nad pograniczem słowiańsko-pruskim we wczesnym średniowieczu,[w:] Studia nad osadnictwem ziemi chełmińskiej, Toruń, t. 4, red. W. Chudziak, Toruń, s. 9–28.
Chudziak W.
1997 (red.)Wczesnośredniowieczny szlak lądowy z Kujaw do Prus (XI wiek). Studia i materiały, Toruń.
1999 Ze studiów nad pograniczem słowiańsko-bałtyjskim we wczesnym średniowieczu. Problem przynależności etnokulturowej Pomezanii w IX–XI wieku, [w:] Pogranicze polsko-pruskie w czasach św. Wojciecha. Materiały z konferencji, 18–19 wrzesień 1997 r., red. M.F. Jagodziński, Elbląg, s. 81‒98.
Engel C.
1931 Beiträge zur Gliederung des jüngsten heidnischen Zeitalters in Ostpreußen, [w:] Congressus Secundus. Archaeologorum Balticorum. Rigae, 19.–23.VIII.1930, Riga, s. 313–326.
Gabriel I.
1988 Hof- und Sakralkultur sowie Gebrauchs- und Handelsgut im Spiegel der Kleinfunde von Starigard/Oldenburg, [w:] Oldenburg – Wolin – Staraja Ladoga – Novgorod – Kiev. Handel und Handelsverbindungim südlichen und östlichen Ostseeraum während des frühen Mittelalters, red. M. Müller-Wille, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 69, Mainz, s. 103-291.
1991a Handel und Fernverbindungen, [w:] Starigrad/Oldenburg. Ein slawischer Herrschersitz des frühen Mittelalters in Ostholstein, red. M. Müller-Wille, Neumünster, s. 251-278.
1991b Christentum und Heidentum, [w:] Starigrad/Oldenburg. Ein slawischer Herrschersitz des frühen Mittelalters in Ostholstein, red. M. Müller-Wille, Neumünster, s. 279-306.
Grążawski K.
2006 Z najnowszych badań pogranicza słowiańsko-pruskiego w rejonie lubawsko-iławskim, Pruthenia, t. 2, s. 119–143.
2009 Ziemia lubawska na pograniczu słowiańsko-pruskim w VIII–XIII w. Studium nad rozwojem osadnictwa, Olsztyn.
Hensel W.
1956 Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Warszawa.
Jażdżewski K.
1949 Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Lutomiersku pod Łodzią w świetle badań z
r. 1949, Materiały Wczesnośredniowieczne, t. 1, s. 91-191.
Kara M.,
1993 Siły zbrojne Mieszka I. Z badań nad składem etnicznym, organizacją i dyslokacją
drużyny pierwszych Piastów, Kronika Wielkopolska, 3/62, s. 33-47.
Kaszewska E., Kaszewski Z.
1971 Wczesnośredniowieczne cmentarzysko z Brześcia Kujawskiego pow. Włocławek, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne, t. I, s. 365-434.
Kaźmierczyk J., Lasota Cz.
1979 Badania wykopaliskowe na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1977 r., Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, t. XX, s. 83-89.
Kempke T.
2000 Das Gräberfeld von Lutomiersk bei Łódź, [w:] Europas Mitte um 1000. Katalog, red. A. Wieczorek, H.-M. Hinz, Stuttgart, s. 390-391.
Leciejewicz L.
1976 Słowiańszczyzna zachodnia, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
Moszczyński A.W.
2003 Rubież słowiańsko-bałtyjska nad Wkrą w VIII–XI wieku na podstawie ceramiki ze stanowisk w Nowym Dworze, Tarczynach i Trzcinie, [w:] Pogranicze polsko-pruskie i krzyżackie, red. K. Grążawski, Włocławek–Brodnica, s. 83–112.Moszyński K.
1967 Kultura ludowa Słowian, t. II, cz. 1: Kultura Duchowa, Kraków.
Nadolski A., Abramowicz A., Poklewski T.
1959 Cmentarzysko z XI wieku w Lutomiersku pod Łodzią, Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis, nr 7, Łódź.
Ostrów Lednicki
2002 Ostrów Lednicki. Album, Bydgoszcz.
Ratajczyk Z.
2013a Jednak ostrogi - brązowe okucia typu lutomierskiego w świetle najnowszych badań na
cmentarzysku w Ciepłem, gm. Gniew, Slavia Antiqua, t. 54, s. 287-305.
2013b The cemetery in Ciepłe – current research results, [w:] Scandinavian culture in medieval Poland, red. S. Moździoch, B. Stanisławski, P. Wiszewski, Interdisciplinary Medieval Studies, vol. II, Warszawa, s. 323-351.
Ratajczyk Z., Gardeła L., Kajkowski K.
2017 The World on a Spur: Unravelling the Cosmology of the Pagan Slavs/Świat na ostrodze. Odkrywanie kosmologii pogańskich Słowian, [w:] III International Interdisciplinary Meetings „Motifs through the Ages”, Book of Abstracts, ed. L. Gardeła, K. Kajkowski, Bytów, s. 33-42.
Sikora J.
2013 Akulturacja, wymuszona chrystianizacja czy migracja? Problem genezy wczesnośredniowiecznej inhumacji na Pomorzu, [w:] Migracje. Funeralia Lednickie -
Spotkanie 15, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, Poznań, s. 135-146.
Szczepanik P.
2016 Rzeczywistość mityczna Słowian Północno-Zachodnich we wczesnym średniowieczu i jej materialne wyobrażenia, Toruń, Maszynopis rozprawy doktorskiej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Wachowski K.
2001 Elementy rodzime i obce w uzbrojeniu wczesnośredniowiecznym na Śląsku, Folia
Archaeologica, t. 23, s. 153-176.
2006 Funkcja okuć typu lutomierskiego, Archeologia Polski, t. 51, z. 1-2, s. 155-161.
Wadyl S.
2013 Some remarks on early medieval pottery in Prussia, [w:] Barbarians at the gates. A monograph based on material from the VI International Study Session on the History of Peoples of the Baltic Sea. Wolin 5–7 August 2011, red. M. Franz, Z. Pilarczyk, Toruń, s. 206-223.
Wołoszyn M.
2010 Obecność ruska i skandynawska w Polsce w X-XII w. - wybrane problemy, [w:]
Wędrówka i etnogeneza w starożytności i średniowieczu, red. M. Salomon, J. Strzelczyk, Kraków, s. 299-334.
Wróblewski W., Nowakiewicz T.
2003 Ceramika „pruska” i „słowiańska” we wczesnośredniowiecznej Galindii, [w:] Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, red. M. Dulinicz, Lublin–Warszawa, s. 165-181.
Ziemlińska-Odoj W.
1992 Materiały do cmentarzyska wczesnośredniowiecznego ze stanowiska XI w Cerkiewniku, gmina Dobre Miasto, Zeszyty Muzeum Warmii i Mazur. Archeologia, t. 1, s. 111- 149.
Żak J.
1959 Uwagi o stylu zwierzęcym w sztuce wczesnośredniowiecznej na ziemiach polskich, Archeologia Polski, t. IV, z. 1, s. 7-27.