Evaluation of the animal husbandry economy and meat consumption in the early and classical developmental phases of the Lusatian culture in Witów, site 1, Koszyce commune
DOI:
https://doi.org/10.23858/PA68.2020.003Słowa kluczowe:
Lusatian culture, animal husbandry economy, Bronze Age, archaeozoologyAbstrakt
Archaeological excavations conducted since 2002 in Witów, site 1, Koszyce commune have provided a large collection of animal bone remains. Analysis of this source category became the basis for evaluating the economic model in the early and classical developmental phases of the Lusatian settlement on this site. In both analyzed chronological periods, the basis for obtaining meat was animal husbandry. The dominant component in the analyzed collection is that of cattle bone remains, followed by sheep and goats as well as pigs in third place. Such species distribution indicates a plant cultivation/animal husbandry economy with a large share of pastoral traditions. One of the important areas of natural resource management was the collection of freshwater bivalves, which probably resulted from natural conditions. The low percentage of wild animal remains indicates that hunting played a marginal role in the sphere of economic activity of the communities analyzed. The lack of noticeable transformations in the domestic animals management system suggests that the economic model chosen in the early settlement phase turned out to be the most optimal strategy in relation to the environmental realities. A comparative analysis of the animal husbandry economy in Witów with other settlements of the Lusatian culture in Małopolska (Lesser Poland) and Śląsk (Silesia) showed some common trends. The obtained results indicate that apart from environmental pressure, cultural considerations and animal husbandry tradition to some extent determined the choice of the economic model.
Pobrania
Bibliografia
Barone R. (1976). Anatomie comparée des mammifères domestiques, t. 1. Osteologie, Fasc. 2, Atlas. Paris.
Binford L.R. (1978). Nunamiut etnoarchaeology. New York: Academic Press.
Binford L.R. (1981). Bones: Ancient Men and Modern Myths. New York: Academic Press.
Blajer W. (2001). Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Brehm A. (1963). Życie zwierząt. Ssaki. Warszawa: PWN.
Całkin V.I. (1960). Izmiencivost metapodii i jego znacenie dlja izucenija krupnogorogatogo skota drevnosti. Bjulletin Moskovskogo Obscestva Ispytatelej Prirody, 65, 1, 109-126.
Crabtree P.J. (1990). Zooarchaeology and complex societies: some uses of faunal analysis for the study of trade, status, and ethnicity. In: M.B. Schiffer (ed.), Archaeological method and theory (Vol. 2) (155-205). Tucson: University of Arizona Press.
Cribb R.L.D. (1987). The logic of the herd: a computer simulation of archaeological herd structure. Journal of Anthropological Archaeology, 6, 376-415.
Diakowski M., Zych J. (2014). Analiza archeozoologiczna materiału kostnego ze stanowiska Grzybiany. In: T. Stolarczyk, J. Baron (eds), Osada kultury pól popielnicowych w Grzybianach koło Legnicy. Legnica-Wrocław: Muzeum Miedzi w Legnicy.
Driesch A. von den. (1976). A guide to the measurement of animal bones from archaeological sites. Cambridge: Peabody Museum Bulletin 1, Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, Harvard University.
Dzięczkowski A. (2004). Materiały malakologiczne i botaniczne. In: T. Malinowski (ed.), Komorowo stanowisko 1. Grodzisko kultury łużyckiej i osadnictwo wczesnośredniowieczne. Badania specjalistyczne (139-146). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Dzięczkowski A., Ostoja-Zagórski J. (1976). Próba zastosowania analizy malakologicznej do rekonstrukcji środowiska przyrodniczego na przykładzie grodziska halsztackiego z Jankowa, woj. Bydgoszcz. Archeologia Polski, 21(2), 319-353.
Fock J. (1966). Metrische Untersuchungen an Metapodien einiger europäischer Rinderrasen. Dissertation, University of Munich.
Fojelewski W. (1948). Studia nad karnówką (polską owcą krajową). Kraków: Nakładem Polskiej Akademji Umiejętności.
France D.L. (2009). Human and Nonhumane Bone Identification. A color atlas. CRC Press.
Gawlik A. (2012). Pochówki szkieletowe ze st. 1 w Witowie – interpretacja obrządku pogrzebowego. In: W. Blajer (ed.), Peregrinationes archaeologicae in Asia et Europa Joanni Chochorowski Dedicate (341-348). Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego / Wydawnictwo Profil-Archeo.
Gawlik A., Godlewski P. (2006). Ein Bericht von den Ausgrabungen an der Fundstelle 1 in Witów, Gde. Koszyce in der Saison 2002-2003. Recherches Archéolo¬giques, 112-118.
Gawlik A., Godlewski P. (2007). Monety piastowskie z Witowa. Alma Mater, nr specjalny 99/2008, 85-88.
Gawlik A., Godlewski P. (2009). Rescue excavations at site 1 in Witów, Proszowice district, seasons 2004-2006. Recherches Archéologiques, 83-99.
Gawlik A., Godlewski P. (2010). Elementy zakarpackie w materiałach wczesnołużyckich ze st. 1 w Witowie, gm. Koszyce. In: J. Gancarski (ed.), Transkarpackie kontakty kulturowe w epoce kamienia, brązu i wczesnej epoce żelaza (331-352). Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie.
Gardawski A. (1979). Zagadnienia wytwórczości. In: A. Gardawski (ed.), Prahistoria ziem polskich, Tom IV: Od środkowej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego (257-263). Wrocław: Ossolineum.
Gedl M. (1961). Uwagi o gospodarce i strukturze społecznej ludności kultury łużyckiej w południowej Polsce. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Gocman U. (2018). Gospodarka hodowlana na obszarach lessowych Zachodniej Małopolski w środkowej i późnej epoce brązu i wczesnej epoce żelaza (Rozprawa doktorska w Archiwum Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego).
Gocman U., Pieńkos I. (2012). Gospodarka hodowlana na terenie wielokulturowej osady w Zagórzycach, gm. Kazimierza Wielka (od III okresu epoki brązu do wczesnego okresu wpływów rzymskich. In: W. Blajer (ed.), Peregrinationes archaeologicae in Asia et Europa Joanni Chochorowski Dedicate (331-340). Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego / Wydawnictwo Profil-Archeo.
Górski J. (1992). Uwagi o schyłkowych fazach kultury trzcinieckiej i początkach kultury łużyckiej na terenie Nowej Huty. Materiały Archeologiczne Nowej Huty, 15, 63-72.
Górski J. (1993). Osada kultury trzcinieckiej i łużyckiej w Nowej Hucie-Mogile, stanowisko 55. Analiza materiałów I. Materiały Archeologiczne Nowej Huty, 16, 55-102.
Górski J. (1994). Osada kultury trzcinieckiej i łużyckiej w Nowej Hucie-Mogile, stan. 55. Analiza materiałów II. Materiały Archeologiczne Nowej Huty, 17, 65-113.
Górski J. (1996). Osadnictwo kultury trzcinieckiej na skraju terasy Wisły w Nowej Hucie. Materiały Archeologiczne Nowej Huty, 20, 7-37.
Górski J. (2002). Zmiana organizacji sieci osadniczej na obszarze Nowej Huty w środkowym okresie epoki brązu. Materiały Archeologiczne Nowej Huty, 23, 17-39.
Górski J. (2007). Chronologia kultury trzcinieckiej na lessach Niecki Nidziańskiej. Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie 3. Kraków.
Górski J. (2010). Migration and cultural change. Western Lesser Poland in 1300-1200 BC. In: K. Dzięgielewski, M.S. Przybyła, A. Gawlik (ed.), Migration in Bronze and Early Iron Age Europe (105-121). Prace Archeologiczne nr 63. Studies. Kraków.
Grant A. (1984). Animal Husbandry. In: B. Cunliffe (ed.), Danebury: an Iron Age hillfort in Hampshire, vol. 2. The Excavations 1969-1978 (496-548). London: Council for British Archaeology.
Habermehl K.H. (1975). Die Alterbestimmung bei Haus- und Labortieren. Berlin: Parey.
Hillson S. (1999). Mammal bpnes and teeth. An Introductory Guide to Methods of Indentification. London: University of London Institute of Archaeology.
Hołub W. (1938). Studium nad użytkowością owcy poleskiej. Kraków: PAN.
Howard M.M. (1963). The metrical attributes of two samples of bovine limb bones. Journal of Zoology, 157, 91-100.
Kaczanowski K., Kurnatowski S., Malinowski A., Piontek J. (1992). Zaludnienie ziem polskich między XIII w. p.n.e. a IV w. n.e. Materiały źródłowe, próba oceny. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa, Instytut Statystyki i Demografii.
Kobryń H. (1984). Zmiany niektórych cech morfologicznych konia w świetle badań kostnych materiałów wykopaliskowych z obszaru Polski. Rozprawy Naukowe, Monografie SGGW – AR, 42, 1-78.
Kobryń H., Lasota-Moskalewska A. (1989). Certain osteo¬metric differences between the aurochs and domestic cattle. Acta Theriologica, 34(4), 67-82.
Kolda J. (1936). Srovnávací anatomie zvířat domácích se zřetelem k anatomii člověka [Comparative anatomy of domestic animals with regard to human anatomy]. Brno: Novina [in Czech].
Kubasiewicz M., Pawlikowski J. (1976). Szczątki zwierzęce z osady kultury łużyckiej Grodziec, pow. Będzin. Rocznik Muzeum Okręgowego w Częstochowie. Archeologia, 1, 107-129.
Kurnatowski J. (1966). Przemiany techniki uprawy roli w czasach między epoką brązową i wczesnym średniowieczem a rozmieszczenie stref zasiedlenia. Studia z Dziejów Gospodarstwa Wiejskiego 8, 93-96.
Kurzawska A. (2008). Śmietniska muszlowe na terenie Polski. In: D. Makowiecki et al. (eds), Badania archeozoologiczne w Polsce i Europie Środkowo-wschodniej. Materiały – Metody – Interpretacje. III Sympozjum Archeologii Środowiskowej, Katowice-Koszęcin 26–29 listopada 2008. Środowisko i Kultura, t. 5 (59-63). Poznań: Seria Wydawnicza Stowarzyszenia Archeologii Środowiskowej.
Lasota-Moskalewska A. (1982-1984). The skeleton of a prehistoric cow, with characteristics of both Primigenious and Brachycerous cattle. Ossa, 9-11, 53-72.
Lasota-Moskalewska A. (1984). Morphotic changes of domestic cattle skeleton from the Neolithic Age to the beginning of the Iron Age. Wiadomości Archeologiczne, 45(2), 119-164.
Lasota-Moskalewska A. (2005). Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Lasota-Moskalewska A. (2008). Archeozoologia. Ssaki. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Lasota-Moskalewska A., Kobryń H., Świerzyński K. (1987). Changes in the size of the domestic and wild pig from the Neolithic to the Middle Age. Acta Theriologica, 32.
Levine M.A. (1983). Mortality models and the interpretation of horse population structure. In: G. Bailey (ed.), Hunter-gatherer economy in prehistory. An European perspective (23-46). Cambridge: Cambridge University.
Lityńska-Zając M. (1997). Środowisko i uprawa roślin w czasach pra- i wczesnohistorycznych. In: K. Tunia (ed.), Z archeologii Małopolski. Historia i stan badań zachodnio-małopolskiej wyżyny lessowej (460-482). Kraków: Polska Akademia Nauk. Instytut Archeologii i Etnologii.
Lutnicki W. (1972). Uzębienie zwierząt domowych. Warszawa-Kraków: PWN.
Lyman R.I. (1987). On the analysis of vertebrate mortality profiles: sample size, mortality type and hunting pressure. American Antiquity, 52 (1), 125-142.
Makowiecki D., Makowiecka M. (1998). Gospodarka zwierzętami we wczesnej epoce brązu na Niżu Polskim w świetle źródeł archeozoologicznych. In: A. Kośko, J. Czebreszuk (eds), „Trzciniec” – system kulturowy czy interkulturowy proces? (273-284). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Maltby J.M. (1985). Patterns in faunal assemblage variability. In: G. Barker, C. Gramble (eds), Beyond domestication in prehistoric Europe. Investigations in subsistence archaeology and social complexity (33-74). London: Academic Press.
Marciniak J. (1963). Tymczasowe sprawozdanie z archeo¬logicznych badań ratowniczych w Witowie, pow. Kazimierza Wielka, w latach 1960-1961. Sprawozdania Archeologiczne, 15, 366-376.
Marciniak J. (1964). Sprawozdania z badań wykopaliskowych w Witowie, pow. Kazimierza Wielka, w 1962 roku. Sprawozdania Archeologiczne, 16, 324-329.
Marciniak J. (1965). Sprawozdanie z badań wykopaliskowych w Witowie, pow. Kazimierza Wielka, w 1963 roku. Sprawozdania Archeologiczne, 17, 119-124.
Marciniak J. (1966). Skarb brązowy z Witowa nad Wisłą. Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego, 3, 75-92.
Marciniak A. (1996). Archeologia i jej źródła. Materiały faunistyczne w praktyce badawczej archeologii. Warszawa-Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Molenat M., Casabianca F. (1979). Contribution à la maîtrise de l’elevage porcin extensif en Corse (Bulletin Technique du Departement de Genetique Animale 32). Jouy-en-Josas: Institut National de la Recherche Agronomique.
Mrówka Ł. (2014). Struktury osadnicze we wczesnych fazach kultury łużyckiej na Górnym Śląsku. Rzeszów: Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Olszewski A. (2005). Atlas rozbioru tusz zwierząt rzeźnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowo Techniczne.
Piątkowska-Małecka J. (2013). Łowiectwo ssaków na ziemiach polskich od neolitu do okresu wędrówek ludów. Warszawa: Wydawnictwa Instytutu Archeologii UW.
Piątkowska-Małecka J., Anc K., Choromańska A., Gągała M., Kaczyńska J., Kur A. (2011). Gospodarowanie zwierzętami w osadzie ludności kultury łużyckiej w Grzybianach koło Legnicy, stan. 1 (woj. dolnośląskie). Światowit, 8(49), Fasc. B (2009-2010), 49-67.
Piątkowska-Małecka J., Gręzak A. (2007). Gospodarka zwierzętami ludności kultury łużyckiej na ziemiach Polskich. In: M. Makohonienko, D. Makowiecki, Z. Kurnatowska (eds), Badania archeozoologiczne w Polsce i Europie Środkowo-wschodniej. Materiały – Metody – Interpretacje. III Sympozjum Archeologii Środowiskowej, Środowisko i Kultura, Katowice-Koszęcin 26–29 listopada 2008, t. 5 (129-138). Poznań: Seria Wydawnicza Stowarzyszenia Archeologii Środowiskowej.
Piątkowska-Małecka J., Gubernat J. (2003). Pies w neolicie na ziemiach polskich. Światowit, 5, 207-241.
Przybyła M.S. (2017). The formation and breakdown of the Carpathian social networks – a discussion on the archaeological record from the Bronze Age Upper Vistula river. In: A. Rzeszotarska-Nowakiewicz (ed.), The Past Societies 4. 500 BC - 500 AD (187-257). Warszawa.
Reitz E.J., Wing E.S. (2008). Zooarchaeology, 2nd edition. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press.
Rembisz A., Gackowski J., Makowiecki D., Markiewicz M., Polcyn M. (2009). Ślady gospodarki roślinno-zwierzęcej ludności kultury łużyckich pól popielnicowych z osady w Rudzie, gmina Grudziądz, północna Polska. In: L. Domańska, P. Kittel, J. Forysiak (eds), Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnictwa. Środowisko – Człowiek – Cywilizacja, t. 2 (109-122). Poznań: Seria wydawnicza Stowarzyszenia Archeologii Środowiskowej.
Rydzewski J. (1972). Badania poszukiwawcze i weryfikacyjne w dolnym dorzeczu Szreniawy. Sprawozdania Archeologiczne, 24, 267-294.
Rydzewski J. (1981). Możliwości rekonstrukcji gospodarki w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza na terenie zachodniej Małopolski w świetle badań osadniczych. Acta Archaeologica Carpathica, 21, 227-235.
Rydzewski J. (1982). Przemiany w zasiedleniu zachodniomałopolskich wyżyn lessowych w czasach od kultury łużyckiej do kultury przeworskiej. In: Przemiany ludnościowe i kulturowe I tysiąclecia p.n.e. na ziemiach między Odrą a Dnieprem (213-240). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: PAN.
Schmid E. (1972). Atlas of animal bones for prehistorians, archaeologists and Quaternary geologists. Amsterdam-London-New York: Elsevier Publishing Com¬pany.
Sobociński M. (1973). Szczątki kostne zwierząt z osady wielokulturowej w Dębnicy. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu LXVI. Wydział Zootechniczny, 20, 105-120.
Urban J. (2019). Gospodarka rolna społeczności tzw. kultury łużyckiej. Warszawa: IAE PAN.
Wattenmaker P. (1987a). The organization of production and comnsumption in a complex society: a case study of a village site in Southeast Turkey. MASCA Journal, 4, 191-203.
Wattenmaker P. (1987b). Town and village economics in an early state society. Paleórient, 13(2), 113-122.
Vigne J.-D. (1998). Faciès culturels et sous-système technique de l’acquisition des ressources animales. Application au Néolithique ancien méditerranéen. In: A. d’Anna, D. Binder (eds), Production et identité culturelle (Actes du colloque d’Antibes, novembre 1996) (27-45). Antibes: Éditions APDCA.
Zabilska M. (2012). Depozyty ze szczątkami mięczaków na stanowiskach kultury łużyckiej z Polski. Charakterystyka i próba określenia ich genezy. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia, 22, 253-289.
Zeder M.A., Lapham H.A. (2010). Assessing the reliability of criteria used to identify postcranial bones in sheep, Ovis, and goats. J. Archaeol. Sci., 37(11), 2887-2905.
Zielińska U. (2009). Bone material from the Lusatian culture settlement in Witów. Recherches Archéologiques, 101-108.
