Znaleziska związane z osadnictwem ludności kultury lateńskiej z Raciborza, stanowisko 426, woj. śląskie
DOI:
https://doi.org/10.23858/PA66.2018.007Keywords:
Racibórz, kultura lateńska, badania składu chemicznego szkłaAbstract
Na stanowisku 426 w Raciborzu odkryto ślady osadnictwa ludności kultur łużyckiej i lateńskiej oraz relikty osad ludności kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich i z okresu wczesnego średniowiecza. Do ciekawszych znalezisk zaliczyć można ślady pobytu ludności kultury lateńskiej. Są to nieliczne ułamki ceramiki naczyniowej oraz fragment szklanej bransolety. W artykule skupiono się przede wszystkim na analizie typologiczno-chronologicznej oraz technologicznej zabytku szklanego. Bransoleta z Raciborza wykonana została ze szkła słabo przejrzystego barwy niebieskiej, a dekorowana szkłem opakowym barwy żółtej oraz białej. Cechy formalne pozwalają zaliczyć ją do rzędu 19 według klasyfikacji R. Gebharda oraz do grupy 11b według typologii Th.E. Haevernick. Skład chemiczny wszystkich trzech szkieł zbadano metodą LA-ICP-MS. Na podstawie zawartości K2O i MgO omawiane tworzywa można zaliczyć do szkieł niskomagnezowych (Low Magnesium Glass = LMG). Dzięki odkryciu fragmentu bransolety szklanej lateński epizod osadniczy można datować na LT C1b, ewentualnie na LT C2.
Downloads
References
BIBLIOGRAFIA
Arletti R., Maiorano C., Ferrari D., Vezzalini G., Quartieri S. 2010. The first archaeometric data on polychrome Iron Age glass from sites located in northern Italy. Journal of Archaeological Science 37, 703-712.
Bednarek M. 2005. La Tène settlement in Upper Silesia: An outline, (W:) H. Dobrzańska, V. Megaw, P. Poleska (red.) Celts on the margin. Studies in European cultural interaction 7th century BC - 1st century AD. Dedicated to Zenon Woźniak, Kraków, 179-185.
Braun C. 1983. Analysen von Gläsern aus der Hallstattzeit mit einem Exkurs über römische Fenstergläser. (W:) Glasperlen der vorrömischen Eisenzeit I, Marburger Studien zur Vor- und Frühgeschichte 5, Mainz am Rhein, 129-178.
Braziewicz J., Karwowski M., Jaskóła M. 1996. Zastosowanie rentgenowskiej analizy fluorescencyjnej do określania stężenia pierwiastków w szkle zabytków celtyckich z Polski. Archeologia Polski 41 (1-2), 39-63.
Březinová G., Soják M. 2005. Ozdoby szklane z okresu lateńskiego ze Spiszu. Acta Archaeologica Carpathica 40, 63-78.
Březinová G., Venclová N., Frána J., Fikrle M. 2013. Early blue glass bracelets in the Middle Danube region. Slovenská archeológia 61 (1), 107-142.
Čambal R., Štrbík J. 2014. Keltské sklené náramky z povodí Malokarpatských potokov. Zborník Slovenského národného muzea CVIII, Archeológia 24, 103-126.
Čižmářová H. 2012. Laténské nálezy z lokality Brno-Líšeň, poloha „Staré Zámky“. (W:) G. Březinová, V. Varsik (red.), Archeológia na Prahu Histórie. K životnému jubileu Karola Pietu, Nitra, 185-199.
Dizdar M. 2006. Nalazi staklenih narukvica latenske kulture u Podravini/Glasarmringfunde der Latènekultur in der Podravina. Prilozi Instituta za Arheologiju u Zagrebu 23, 67-128.
Dobrzańska H., Piekarczk J. 2005. Celtic grey pottery from Poland: thrown or not thrown? (W:) H. Dobrzańska i V. Megaw, P. Poleska (red.), Celts on thy margin, Studies in European Cultural Interaction 7th Century BC - 1 st Century AD Dedicatred to Zenon Woźniak, Kraków, 207-211.
Dulęba P., Soida J. (2012) 2016. Pietrowice Wielkie, st. 11, woj. śląskie. badania w roku 2012, Światowid X (LI/B), 309-314.
Dulęba P., Soida J. 2017. Badania wykopaliskowe na stanowisku 13 w Samborowicach, pow. raciborski, w latach 2013-2014, Śląskie Prace Prahistoryczne 8, 67-91.
Frána J. 2005. Chemie a technologie laténského skla. (W:) Historie sklářské výroby v českých zemích I. Praha, 43-51.
Girdwoyń A. 1986. Celtic glass bracelets from excavations in Poland. A technological study. Archaeologia Polona 25/26, 199-208.
Gebhard R. 1989. Der Glasschmuck aus dem Oppidum von Manching (Die Ausgrabungen in Manching 11), Stuttgart.
Gebhard R. 2010. Celtic Glass. (W:) B. Zorn, A. Hilgner (red.), Glass along the Silk Road from 200 BC to AD 1000, Mainz, 3-13.
Gratuze B., Billaud Y. 2003. La circulation des perles en verre dans le Bassin Méditerranéen, de l’Âge du Bronze moyen jusqu’au Hallstatt. (W:) D. Foy, M.-D. Nenna (red.), Échanges et commerce du verre dans le monde antique. Actes du colloque de l’Association Française pour l’Archéologie du Verre Aix-en-Provence et Marseille 7-9 juin 2001. Monographies instrumentum 24. Montagnac, 11-15.
Haevernick Th.E. 1960. Die Glasarmringe und Ringperlen der Mittel- und Spätlatènezeit auf dem europäischen Festland, Bonn.
Henderson J. 1985. The raw materials of early glass production. Oxford Journal of Archaeology 4/3, 267-291.
Henderson J. 1989. The scientific analysis of ancient glass and its archaeological interpretation. (W:) J. Henderson (red.), Scientific analysis in archaeology and its interpretation. Oxford, 30-62.
Henderson J. 2000. The science and archaeology of materials. London-New York.
Henderson J. 2013. Ancient glass: an interdisciplinary exploration. Cambridge.
Huisman D.J., van der Laan J., Davies G.R., van Os B.J.H., Roymans N., Fermin B., Karwowski M. 2017. Purple haze: Combined geochemical and Pb-Sr isotope constraints on colourants in Celtic glass. Journal of Archaeological Science 81, 59-78.
Kamyszek L., Kuc M., Masojć M., Pankiewicz A., Piekalski J., Żygadło L. 2015. Opracowanie wyników badań stanowiska Racibórz 426 (ZRD 19), gm. loco, woj. śląskie (AZP 102 – 40/131), archiwum IAE PAN Wrocław.
Karwowski M. 1997. Keltische Glasfunde im polnischen Gebiet. Przegląd Archeologiczny 45, 33-71.
Karwowski M. 2004. Latènezeitlicher Glasringschmuck aus Ostösterreich (Mitteilungen der Prähistorischen Kommission 55), Wien.
Kondracki J. 2009. Geografia regionalna Polski. PWN Warszawa.
Kuc M. 2014. Charakterystyka środowiska naturalnego (W:) P. Bobrowski, B Gediga, D. Minta-Tworzowska, J. Piekalski (red.), Badania archeologiczne na terenie „Zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na rzece Odrze, województwo śląskie (polder)”, T. I, Poznań – Wrocław, 13-19.
Olczak J. 2005. W sprawie wytwórczości szklarskiej w celtyckim oppidum w Starym Hradisku na Morawach. Folia Praehistorica Posnaniensia 13/14, 215-229.
Poleska P. 2006. Celtycki mikroregion osadniczy w rejonie podkrakowskim, Kraków.
Purowski T. 2012. Wyroby szklane w kulturze łużyckiej w międzyrzeczu Noteci i środkowej Odry. Studium archeologiczno-technologiczne. Warszawa.
Purowski T., Dzierżanowski P., Bulska E., Wagner B., Nowak A. 2012. A study of glass beads from the Hallstatt C-D from Southwestern Poland: Implications for glass technology and provenance. Archaeometry 54, 144-166.
Purowski T., Wagner B. 2015. Badania składu chemicznego szkieł odkrytych na osadzie kultury lateńskiej w Podłężu koło Krakowa. Przegląd Archeologiczny 63, 125-146.
Sireix Ch. 2011. Lacoste (Gironde) et ses productions artisanales. Dossiers d’Archéologie 21, 64-67.
Stolpiak B. 1988. Szkło w kulturze społeczeństw przeworskich Kujaw – aspekt technologiczny. (W:) Kontakty pradziejowych społeczeństw Kujaw z innymi ludami Europy. Inowrocław, 229-265.
Venclová N. 1990. Prehistoric glass in Bohemia, Praha.
Venclová N. 2016. Němčice and Staré Hradisko. Iron Age glass and glass-working in Central Europe, Praha.
Venclová N., Hulínský V., Frána J., Fikrle M. 2009. Nĕmčice a zpracování skla v laténské Evropĕ. Archeologické Rozhledy 61, 383-426.
Wagner H. 2006. Glasschmuck der Mittel- und Spätlatènezeit am Oberrhein und den angrenzenden Gebieten (Ausgrabungen und Forschungen 1), Remshalden.
Woźniak Z. 1970. Osadnictwo celtyckie w Poslce, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Woźniak Z. 1992. Zur Chronologie der keltischen Siedlungsmaterialien aus Schlesien und Kleinpolen, (W:) K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (red.), Probleme der relativen und absoluten Chronologie ab Laténezeit bis zum Frühmittelalter, Kraków, 9-17.
