https://doi.org/10.23858/APol67.2022.007
The article presents the results of an archaeozoological analysis of faunal skeletal remains discovered during excavations in 2011 in the courtyard of the royal castle in Sanok. Under study were mammal and bird skeletal remains from layers dated from the mid-14th to the beginning of the 16th c. Beef was a staple meat in the diet of the residents of the Sanok castle, supplemented with pork, mutton and goat meat, and to a small extent also wild game and birds. There appears to have been a preference for the parts of the carcass with consumption value, such as the shoulder and haunch from individuals slaughtered at a young age, mostly males.
Download files
Citation rules
Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
References
ŹRÓDŁA
Google Scholar
AGZ 1886, Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, XI, Lwów, Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego.
Google Scholar
OPRACOWANIA
Google Scholar
Buchalczyk T. 1984, Drapieżne – Carnivora, [w:] Klucz do oznaczania ssaków Polski, Z. Pucek red., Warszawa, s. 192–229.
Google Scholar
Dembińska M. 1963, Konsumpcja żywnościowa w Polsce średniowiecznej, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar
Driesch von den A. 1976, A guide to the measurement of animal bones from archaeological sites as developed by the Institut für Palaeoanatomie, Domestikationsforschung und Geschichte der Tiermedizin of the University of Munich, Peabody Museum Bulletin, 1, Harvard.
Google Scholar
Dzięciołowski R., Pielowski Z. 1975, Łoś, Warszawa.
Google Scholar
Dzięgielewski S. 1973, Jeleń, Warszawa.
Google Scholar
Falimirz S. 1543, O ziołach i o mocy ich, Kraków.
Google Scholar
Fastnacht A. 1948, Inwentarz zamku, folwarków i młynów starostwa sanockiego z r. 1558, Materiały do Dziejów Sztuki i Kultury, 12, Warszawa.
Google Scholar
Fastnacht A. 2002, Słownik historyczno-geograficzny ziemi sanockiej w średniowieczu. Część 3 (O–Z), Kraków.
Google Scholar
Fock J. 1966, Metrische Untersuchungen an Metapodien einiger europäischer Rinderrasen, München.
Google Scholar
Gawlikowski J. 1969, Szczątki zwierzęce z zamku w Płotach, „Materiały Zachodniopomorskie“, 15, s. 255–264.
Google Scholar
Gawlikowski J. 1971, Szczątki zwierzęce ze średniowiecznego zamku w Złocieniu (pow. Drawsko), „Materiały Zachodniopomorskie”, 17, s. 379–388.
Google Scholar
Gawlikowski J. 1993, Szczątki zwierzęce z wczesnośredniowiecznego grodu i późnośredniowiecznego zamku w Lipiu, gm. Rębino, woj. koszalińskie, „Materiały Zachodniopomorskie”, 39, s. 105–120.
Google Scholar
Gawlikowski J. 1994, Zwierzęcy materiał wykopaliskowy ze stanowiska z zamku w Dobrej Nowogardzkiej, woj. szczecińskie, „Materiały Zachodniopomorskie”, 40, s. 113–148.
Google Scholar
Gee H. 1993, The distinction between postcranial bones of Bos primigenius Bojanus, 1827 and Bison priscus Bojanus, 1827 from the British pleistocene and the taxonomic status of Bos and Bison, „Journal of Quatenary Science“, 8/1, s. 79–92.
Google Scholar
Głowaciński Z. 1992, Bos primigenius (Bojanus, 1827). Tur, [w:] Polska czerwona księga zwierząt, Z. Głowaciński red., Warszawa, s. 33–34.
Google Scholar
Godynicki Sz. 1965, Określanie wysokości jeleni na podstawie kości śródręcza i śródstopia, „Roczniki Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu”, 25, s. 157–173.
Google Scholar
Grabińska B. 2011, Uwarunkowania naturalne i antropogeniczne rozmieszczenia ssaków łownych w Polsce, Prace Geograficzne, 228, Warszawa.
Google Scholar
Grant A. 1982, The use of tooth wear as a guide to the age of domestic ungulates, [w:] Ageing and sexing animal bones from archaeological sites, B. Wilson, C. Grigson, S. Payne red., Oxford, s. 91–108.
Google Scholar
Gręzak A. 2015, Konsumpcja mięsa na podstawie źródeł archeozoologicznych, [w:] Tykocin – zamek nad Narwią (XV–XVIII w.): badania archeologiczne w latach 1961–1963 i 1997–2007, M. Bis, W. Bis red., Warszawa, s. 329–362.
Google Scholar
Gręzak A., Kurach B. 1996, Konsumpcja mięsa w średniowieczu oraz w czasach nowożytnych na terenie obecnych ziem Polski w świetle danych archeologicznych, „Archeologia Polski”, 41/1–2, s. 139–167.
Google Scholar
Grudniewska B. 1994, Hodowla i użytkowanie świń, Olsztyn.
Google Scholar
Grygiel R. 1992, Zarembowie z Jarocina w świetle źródeł archeologicznych i historycznych, Łódź.
Google Scholar
Grygiel R., Jurek T. 1996, Doliwowie z Nowego Miasta nad Wartą, Dębna i Biechowa. Dzieje rezydencji i ich właścicieli, Łódź.
Google Scholar
Grygiel R., Jurek T. 1999, Zduny. Późnośredniowieczne i nowożytne rezydencje właścicieli miasta, Łódź.
Google Scholar
Habermehl K. H. 1975, Die Alterbestimmung bei Haus- und Labortieren, Berlin.
Google Scholar
Hołub W. 1938, Studium nad użytkowością owcy poleskiej, Kraków.
Google Scholar
Howard M. M. 1963, The metrical determination of the metapodials and skulls of cattle, [w:] Man and cattle, A.E Mourant, F.E Zeuner red., Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, Occasional Paper, 18, s. 91–100.
Google Scholar
Iwaszczuk U. 2014, Animal husbandry on the Polish territory in the Early Middle Ages, „Quaternary International”, 346, s. 69–101.
Google Scholar
Iwaszkiewicz M. 1991, Szczątki ryb z zamku krzyżackiego w Małej Nieszawce (woj. toruńskie), „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, 247, „Archeozoologia”, 16, s. 3–6.
Google Scholar
Janaszek J. 1979, Szczątki kostne zwierząt dzikich z Człuchowa, „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, 115, „Archeozoologia”, 5, s. 9–17.
Google Scholar
Kamińska J. 1968, Siedlątków, obronna siedziba rycerska z XIV wieku, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna”, 15, s. 15–88.
Google Scholar
Kiersnowski R. 1990, Niedźwiedzie i ludzie w dawnych i nowszych czasach. Fakty i mity, Warszawa.
Google Scholar
Kiryk F. 1995, Terytorium i zabudowa, [w:] Sanok. Dzieje miasta, F. Kiryk red., Kraków, s. 99–114.
Google Scholar
Kłossowski T. 1964, Surowce podstawowe w przemyśle mięsnym, Warszawa.
Google Scholar
Kobryń H. 1984, Zmiany niektórych cech morfologicznych konia w świetle badań kostnych materiałów wykopaliskowych, Warszawa.
Google Scholar
Kobryń H. 1989, Zastosowanie metody punktowej w badaniach wykopaliskowych szczątków kostnych konia (Equus Przewalski F. Caballus), „Archeologia Polski”, 34/1, s. 7–12.
Google Scholar
Kolda J. 1936, Srovnávaci anatomie zviřat domácich se zřetelem k anatomii člověka, Brno.
Google Scholar
Kotowicz P. 2009, Architektura obronna i wyposażenie załogi zamku sanockiego w późnym średniowieczu, [w:] Fortetsiya. Zbirnik Zapovidnika „Tustan’” na poshanu Mikhaila Rozhka, L’viv, s. 366–378.
Google Scholar
Kotowicz P., Zielińska M. 2007, Sanok późnośredniowieczny w świetle źródeł archeologicznych. Uwagi wstępne, [w:] Późne średniowiecze w Karpatach polskich, J. Gancarski red., Krosno, s. 441–460.
Google Scholar
Kowalska - Lewicka A. 1980, Hodowla i pasterstwo w Beskidzie Sądeckim, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar
Krąpiec M. 2013, Wyniki analizy dendrologicznej i dendrochronologicznej prób drewna z Sanoka, Kraków, maszynopis w archiwum Pracowni Archeologicznej Muzeum Historycznego w Sanoku.
Google Scholar
Krecińska B., Piątkowska - Małecka J. 2016, Rola zwierząt w życiu mieszkańców czerskiego ośrodka w świetle badań archeozoologicznych, [w:] Czersk. Wzgórze Zamkowe, badania 1971–1983, P. Urbańczyk, M. Trzeciecki red., Warszawa, s. 229–249.
Google Scholar
Kromer M. 1977, Polska, czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie, oprac. R. Marchwiński, Olsztyn.
Google Scholar
Krupska A. 1987, Szczątki kostne ptaków z wykopalisk na terenie zamku Górków w Szamotułach, „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, 184, „Archeozoologia”, 12, s. 21–30.
Google Scholar
Kurowski W. 1865, Myślistwo w Polsce i Litwie, Poznań.
Google Scholar
Lasota - Moskalewska A. 1980, Morphotic changes of domestic cattle skeleton from the Neolithic Age to the beginning of the Iron Age, „Wiadomości Archeologiczne”, 65/2, s. 119–163.
Google Scholar
Lasota - Moskalewska A. 2005, Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości, Warszawa.
Google Scholar
Lasota - Moskalewska A. 2008, Archeozoologia. Ssaki, Warszawa.
Google Scholar
Lasota - Moskalewska A., Kobryń H., Świeżyński K. 1987, Changes in the size of the domestic and wild pig from the Neolithic to the Middle Ages, „Acta Theriologica”, 32/5, s. 51–81.
Google Scholar
Lasota - Moskalewska A Kobryń H., Świeżyński K. 1991, Two forms of domestic goats in Europe and Asia from the Neolithic Age to the Middle Ages, „Acta Theriologica”, 36/3–4, s. 328–348.
Google Scholar
Lutnicki W. 1972, Uzębienie zwierząt domowych, Warszawa–Kraków.
Google Scholar
Lyman R. L. 1994, Vertebrate taphonomy, Cambridge.
Google Scholar
Makowiecka M., Makowiecki D. 2014, Wyniki badań zwierzęcych szczątków kostnych, [w:] Zamek biskupów chełmińskich w Wąbrzeźnie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych. Studia i materiały, M. Wiewióra red., Toruń, s. 177–201.
Google Scholar
Makowiecka M., Makowiecki D. 2018, Analiza materiałów faunistycznych, [w:] Góra Zamkowa w Wyszogrodzie. Mazowiecki ośrodek władzy na przestrzeni dziejów, T. Olszacki, A. Różański red., Poznań, s. 241–255.
Google Scholar
Makowiecka M., Makowiecki D., Zabilska M. 2012, Badania archeozoologiczne, [w:] Zamek w Grudziądzu w świetle badań archeologiczno-architektonicznych. Studia i materiały, M. Wiewióra red., Toruń, s. 302–351.
Google Scholar
Makowiecki D. 2001, Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Studium archeozoologiczne, Poznań.
Google Scholar
Makowiecki D. 2003, Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych, Poznań.
Google Scholar
Makowiecki D. 2004, Konsumpcja mięsa oraz użytkowanie zwierząt w świetle badań archeozoologicznych, [w:] Zamek w Sadłowie na ziemi Dobrzyńskiej. Budownictwo obronno-rezydencjonalne Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej, VI, Rypin, s. 229–252.
Google Scholar
Makowiecki D. 2016, Zwierzęta średniowiecznego i nowożytnego Poznania oraz okolic. Podstawy archeozoologiczne, Poznań.
Google Scholar
Makowiecki D., Gotfredsen A. B. 2003, Znaczenie ptaków w późnośredniowiecznym i nowożytnym Gdańsku, [w:] XIII Sesja Pomorzoznawcza, 2, Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, H. Paner, M. Fudziński red., Gdańsk, s. 243–262.
Google Scholar
Makowiecki D., Makowiecka M., Wiejacka M. 2020, Źródła archeozoologiczne, [w:] Castra Terrae Culmensis, na rubieży chrześcijańskiego świata: interdyscyplinarne badania nad warownym budownictwem zakonu krzyżackiego w świetle źródeł archeologiczno-architektonicznych, historycznych i przyrodniczych, M. Wiewióra red., Toruń, s. 199–221.
Google Scholar
Makowiecki D., Stach A. 2007, Ssaki wolno żyjące w holocenie Polski – aspekty środowiskowe i gospodarcze, [w:] Studia interdyscyplinarne nad środowiskiem i kulturą w Polsce: Środowisko–Człowiek–Cywilizacja, M. Makohonienko, D. Makowiecki, Z. Kurnatowska red., Poznań, s. 155–170.
Google Scholar
Makowiecki D., Zabilska - Kunek M., Seetah K., Jarzębowski M., Pluskowski A. 2019, Farming, hunting and fishing in Medieval Prussia: the zooarchaeological data, [w:] Environment, colonisation, and the Baltic Crusader States: Terra Sacra I, A. Pluskowski red., Turnhout, s. 333–376.
Google Scholar
Maltby M., Pluskowski A., Seetah K. 2009, Animal bones from an industrial quarter at Malbork, Poland: towards an ecology of a castle built in Prussia by the Teutonic Order, „Crusades”, 8, s. 191–212.
Google Scholar
Matolcsi J. 1970, Historische Erforschung der Körpergrösse des Rindes auf Grund von ungarischem Knochenmaterial, „Zeitschrift für Tierzüchtung und Züchtungsbiologie”, 87/2, s. 89–137.
Google Scholar
Modzelewski K. 1986, Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Google Scholar
Nogalski S. 1991, Szczątki kostne ptaków domowych z wykopalisk w Małej Nieszawce (woj. toruńskie), „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, 227, „Archeozoologia”, 16, s. 17–22.
Google Scholar
Nogalski S., Sałaciak A., Kosińska B. 1992, Szczątki kostne ptaków dziko żyjących z wykopalisk w Małej Nieszawce (woj. toruńskie), „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, 237, „Archeozoologia”, 17, s. 79–88.
Google Scholar
Ogier Ch. 1950 (wyd.), Karola Ogiera dziennik podróży do Polski 1635–1636, Gdańsk.
Google Scholar
Pielowski Z. 1979, Zając, Warszawa.
Google Scholar
Pielowski Z. 1984, Sarna, Warszawa.
Google Scholar
Prawocheński R. 1958, Hodowla świń, Warszawa.
Google Scholar
Pucek Z., Sych L. 1984, Parzystokopytne, [w:] Klucz do oznaczania ssaków Polski, Z. Pucek red., Warszawa, s. 319–354.
Google Scholar
Rabęcka - Brykczyńska I. 1984, Jatki rzeźnicze w Polsce w XIII–XIV w., [w:] Z problematyki badań nad produkcją żywnościową w Polsce, Z. Kamieńska red., Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 7–124.
Google Scholar
Rokosz M. 1995, History of the aurochs (Bos taurus primigenius) in Poland, „Animal Genetic Resources Information”, 16, s. 5–12.
Google Scholar
Samsonowicz A. 2011, Łowiectwo w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa.
Google Scholar
Schmid E. 1972, Atlas of animal bones, Amsterdam–London–New York.
Google Scholar
Schramm Z. 1967, Różnice morfologiczne niektórych kości kozy i owcy, „Roczniki Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu”, 36, s. 107–133.
Google Scholar
Serjeantson D. 2009, Birds, Cambridge.
Google Scholar
Sobociński M. 1980, Szczątki kostne zwierząt domowych z wykopalisk w Człuchowie, „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, 121, „Archeozoologia”, 6, s. 113–129.
Google Scholar
Sobociński M. 1991a, Spożycie mięsa na średniowiecznym zamku krzyżackim w Małej Nieszawce (woj. toruńskie), „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, 227, „Archeozoologia”, 16, s. 49–56.
Google Scholar
Sobociński M. 1991b, Zwierzęcy materiał kostny z wykopalisk w Małej Nieszawce (woj. toruńskie), „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, 227, „Archeozoologia”, 16, s. 57–70.
Google Scholar
Sobociński M., Makowiecki D. 1987, Zwierzęce szczątki kostne z wykopalisk w zamku Górków w Szamotułach, „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, 174, „Archeozoologia”, 12, s. 167–192.
Google Scholar
Susłowska W., Urbanowicz T. 1968, Materiały osteologiczne ssaków z Siedlątkowa, pow. Poddębice, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna”, 15, s. 133–134.
Google Scholar
Teichert M. 1969, Osteometrische Untersuchungen zur Berechnung der Widerristhöhe bei vor- und frühgeschichtlichen Schweinen, „Kühn-Archiv”, 83, s. 237–292.
Google Scholar
Thomas R., Locock M. 2000, Food for the dogs? The consumption of horselesh at Dudley Castle in the eighteenth century, „Environmental Archaeology”, 5, s. 83–91.
Google Scholar
Wiejacka M., Makowiecki D., Opelkova M., Wiewióra M., Pluskowski A. 2020, Birds at the Teutonic Orders castles in Prussia (Poland), „Quaternary International”, DOI: 10.1016/j.quaint.2020.11.23.
Google Scholar
Wiewióra M. red. 2012, Zamek w Grudziądzu w świetle badań archeologiczno-architektonicznych. Studia i materiały, Toruń.
Google Scholar
Wiewióra M. red. 2014, Zamek biskupów chełmskich w Wąbrzeźnie w świetle badań archeologiczno-architektonicznych. Studia i materiały, Toruń
Google Scholar
Wyrost P. 1994, Dawna fauna Polski w świetle badań kostnych materiałów archeologicznych. Rozmieszczenie w czasie i przestrzeni, „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu”, 259, „Archeozoologia”, 19, s. 75–176.
Google Scholar
Zabilska - Kunek M. 2017, Analiza kości zwierzęcych z badań archeologicznych na zamku w Czudcu, [w:] Grodzisko i zamek w Czudcu na terenie dawnej ziemi sandomierskiej w świetle badań archeologicznych w latach 2001–2010, A. Lubelczyk red., Rzeszów, s. 485–495.
Google Scholar
Zając E. 1998, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok.
Google Scholar
Zeder M., Lapham H. 2010, Assessing the reliability of criteria used to identify postcranial bones in sheep, Ovis, and goats, Capra, „Journal of Archaeological Science”, 37/11, s. 2887–2905.
Google Scholar
Zielińska M. 1996, Badania archeologiczne na zamku w Sanoku, „Mówią Zbiory”, 1, s. 5–20.
Google Scholar
Zielińska M. 2003, Prace archeologiczno-konserwatorskie na stanowisku nr 1 w Sanoku (wzgórze zamkowe) w latach 1999–2002, „Podkarpacki Biuletyn Konserwatorski”, 1/2, s. 73–76.
Google Scholar
Zielińska M. 2007, Stan badań nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym Sanoka, [w:] Seminarium Trepczańskie, W. Banach, E. Kasprzak, P. Kotowicz red., Sanok, s. 9–18.
Google Scholar
Zielińska M. 2021, Budowle gotyckie na wzgórzu zamkowym w Sanoku, [w:] Studia z historii i archeologii architektury. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Zbigniewowi Pianowskiemu w 70. rocznicę urodzin, A. Rozwałka, P. Gorazd-Dziuban, P. Kocańda red., Rzeszów, s. 628–654.
Google Scholar
Zietzschmann O., Kroelling O. 1955, Lehrbuch der Entwicklungsgeschite der Haustiere, Berlin–Hamburg.
Google Scholar