Polisemantyzacja kultury – dzieje pojęcia

Autor

DOI:

https://doi.org/10.23858/APol66.2021.004

Słowa kluczowe:

polisemantyzacja kultury, grupa kulturowa monosemantyczna, grupa kulturowa polisemantyczna, metodologia archeologii, teoria zbiorów, teoria literatury, Stanisław Tabaczyński (1930–2020), Stanisław Piekarczyk (1924–1993), Stanisław Lem (1921–2006)

Abstrakt

Proces polisemantyzacji kultury rozumiany jest jako narastanie zróżnicowania w zakresie przekazywania, odbierania i odczytywania informacji w obrębie grup ludzkich tworzących pewną społeczność. Koncept ten, opisany w końcu lat sześćdziesiątych XX w. przez pisarza science fiction zajmującego się filozofią kultury Stanisława Lema, stał się inspiracją dla mediewistów. Do nauk historycznych, w postaci rozwiniętej do oryginalnego modelu opartego na teorii zbiorów, wprowadził go Stanisław Piekarczyk. Następnie model ten, po rozbudowaniu odniesień do kultury materialnej, do zestawu metod archeologii włączył Stanisław Tabaczyński. W artykule ukazano dzieje pojęcia polisemantyzacji kultury, charakterystykę modelowych grup społecznych o kulturze mono- lub polisemantycznej, a także przykłady stosowania pojęcia polisemantyzacji we współczesnej humanistyce.

Pobrania

Download data is not yet available.

Bibliografia

Barford P. 1995, Marksizm w archeologii polskiej w latach 1945–1975, „Archeologia Polski”, 40, s. 7–78.

Barford P. 1997, Małowiarygodny? Odpowiedź na polemikę Pana Jacka Lecha, „Archeologia Polski”, 42, s. 233–248.

Barford P. 2004, Polish archaeology and Marxism: just a passing phase?, [w:] Arheolog: detektiv i myslitel’/The archaeologist: detective and thinker: sbornik stat’ej, posvâŝennyj 77-letiû L’va Samojloviča Klejna, L.B. Višnâckij, A.A. Kovalev, O.A. Ŝeglova red., Sankt-Peterburg, s. 182–197.

Cyngot D. , Zalewska A . 2015, O kluczowych dla archeologii zagadnieniach i terminach w dialogu ze Stanisławem Tabaczyńskim, „Archeologia Polski” 60, s. 207–227.

Cyngot D. , Zalewska A . I . 2019, A life in archaeology and the specificity of archaeological research. Encounters with Stanisław Tabaczyński, „Archaeologia Polona”, 57, s. 185–205.

Freidenberg O. 2007, Obraz i pojęcie, Gdańsk.

Freudenberg O. 2005, Semantyka kultury, Kraków.

Gula M . 2000, Bibliografia prac Stanisława Tabaczyńskiego, [w:] Archeologia w teorii i w praktyce, A. Buko, P. Urbańczyk red., Warszawa, s. 11–24.

Jędrzejko E . 2009, Składniowe parametry przemian językowo-stylowych w XX wieku, [w:] W kręgu teorii: studia językoznawcze dedykowane profesorowi Kazimierzowi Polańskiemu in memoriam, H. Fontański, R. Molencki, O. Wolińska, A. Kijak red., Katowice, s. 99–116.

Kłoskowska A . 1964, Kultura masowa. Krytyka i obrona, Warszawa.

Kroeber A . L . , Kluckhohn C . 1952, Culture: a critical review of concepts and definitions, Cambridge MA.

Kucy A . 2019, Polisemantyczność przekazu biblijnego. Słowo Boże w wymiarze czasowo-przestrzennym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica”, 17, s. 43–52.

Lech J . 1997, Małowierni. Spór wokół marksizmu w archeologii polskiej lat 1945–1975, „Archeologia Polski”, 42, s. 175–232.

Lech J . [1997] 1998, Between captivity and freedom. Polish archaeology in the 20th century, „Archaeologia Polona”, 35–36, s. 25–222.

Lem S . 1968, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii, wyd. 1, Kraków.

Lem S . 1975, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii, I–II, wyd. 2 zmienione, Kraków.

Lem S . 1988, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii, wyd. 3 z dużymi zmianami, Kraków.

Lem S . 2010, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii, wyd. 4 powtórzone wydanie z 2002 r., Warszawa.

Leś M . M . 2015, Summa technologiae odnaleziona w przekładzie, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, 6, s. 187–201.

Lotman Û.M. 1967a, K probleme tipologii kul’tury, „Trudy po Znakovym Sistemam”, 3, s. 30–38.

Lotman Û.M. 1967b, Tezisy k probleme „iskusstvo v râdu modeliruûŝih sistem”, „Trudy po Znakovym Sistemam”, 3, s. 130–145.

Łotman J . 2017, Kultura. Historia. Literatura, Gdańsk.

Mamzer H . 2014, [rec.] Antropologia pradziejów jako krytyka archeologii (Andrzej P. Kowalski, Antropologia zamierzchłych znaczeń, Toruń 2014), „Rocznik Antropologii Historii”,6, s. 325–337.

Marciniak A . , Tabaczyński S . 2017, Geneza i rozwój nierówności społecznych w paradygmatach badawczych archeologii. Zarys problematyki, „Przegląd Archeologiczny”, 63, s. 45–52.

Markiewicz H . 2007, „Summa litteraturae” Stanisława Lema sposobem niecybernetycznym wyłożona, w: tegoż, Utarczki i perswazje: 1947–2006, Kraków.

Nowińska J . 2017, Polisemantyczność sformułowania płomień ognia na kartach Biblii i jego zastosowanie jako elementu komparatywnego w opisie Boga, „Resovia Sacra”, 24, s. 361–374.

Ornowska A . 2014, Edukacja penitencjarna a pluralizm kulturowy: współczesne dylematy i przyszłe wyzwania, „Studia Iuridica Toruniensia”, 15, s. 129–141.

Piekarczyk S . 1971, Z problemów polisemantyzacji kultury. Próba konstrukcji modelu, „Studia Źródłoznawcze”, 16, s. 1–24.

Piekarczyk S . 1972, Historia. Kultura. Poznanie. Książka propozycji, Warszawa.

Piekarczyk S . 1973, Kultura i polisemantyzacja kulturowa, „Studia Semiotyczne”, 4, s. 71–94.

Piekarczyk S . 1987, W średniowiecznej rzeczywistości, Warszawa.

Sulima R . 1985, Folklor i literatura. Szkice o kulturze i literaturze współczesnej, wyd. 2, Warszawa.

Ślizewska K . 2016, „Ej wy, ludzie psy, brudna wasza maść”. O polisemantyzacji gier słownych w utworach pochodzących z albumu Jezus Maria Peszek, czyli metajęzyk już rozwiązywany, „Prolog. Interdyscyplinarne Czasopismo Humanistyczne”, 4/1 (Międzyludzkie), s. 96–115.

Tabaczyński S . 1970, Neolit środkowoeuropejski. Podstawy gospodarcze, Wrocław.

Tabaczyński S . 1980, Le processus de polisémantisation culturelle et sa projection dans les trouvailles archéologiques. Exemple Slave, maszynopis komunikatu wygłoszonego 17.09.1980 na IV Międzynarodowym Kongresie Archeologii Słowiańskiej w Sofii, 12 ss.

Tabaczyński S . 1987, Archeologia średniowieczna. Problemy. Źródła. Metody. Cele badawcze, Wrocław.

Tabaczyński S . 2009, Polysemantisation of culture and its influence on the source forming process, [w:] Abstracts. 15th annual meeting of the European Association of Archaeologists, 15–20 September 2009, Riva del Garda, session: Sediments as a archaeological source, T. Kalicki org., Trento, Italy, s. 219.

Tabaczyński S . 2010, Processes of polysemantisation of culture and their fossil correlates, [w:] Rola głównych centrów kulturowych w kształtowaniu oblicza kulturowego Europy środkowej we wczesnych okresach epoki żelaza, B. Gediga, W. Piotrowski red., Biskupin– Wrocław, s. 13–25.

Tabaczyński S . 2012a, Identifying social aspects of cultural changes in the past, [w:] Rytm przemian kulturowych w pradziejach i średniowieczu, B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski red., Biskupin–Wrocław, s. 27–37.

Tabaczyński S . 2012b, Kultura i kultury, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska red., Poznań, s. 571–604.

Tabaczyński S . 2012c, Socjologia pradziejów. Zarys problematyki, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska red., Poznań, s. 732–769.

Tabaczyński S . 2021, Some observations on palaeosociology, social interactions, polysemantisation of culture and the theoretical writings of Leo Klejn from the Polish perspective, „Archeologia Polski”, 66, s. 21–28.

Tabaczyński S . , Wyczółkowski D . 2009, Archeologia i antropologia cmentarzysk na wczesnośredniowiecznych obiektach wielowarstwowych, [w:] Metody. Źródła. Dokumentacja, Funeralia Lednickie spotkanie, 11, W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński red., Poznań, s. 21–33.

Tabaczyński S . , Zalewska A . 2012, Ku istotnościowej koncepcji źródła archeologicznego. Uwagi na temat aktualnej kondycji myśli teoretycznej w badaniu przeszłości społecznej. Wprowadzenie, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska red., Poznań, s. 17–28.

Topolski J . 1983, Teoria wiedzy historycznej, Poznań.

Topolski J . 1996, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej. Warszawa.

Wawrzyniak J . 2016, Etyka eutanazji. Studium filozoficzno-aksjolingwistyczne, Poznań.

Żyłko B . 2015, Semiotyka rosyjska: szkoła po szkole. Szkoła tartusko-moskiewska po latach, „ER(R)GO. Teoria–Literatura–Kultura”, 31/2, s. 65–71.

Pobrania

Opublikowane

2021-11-21

Jak cytować

Dorota, C. (2021). Polisemantyzacja kultury – dzieje pojęcia. Archeologia Polski, 66, 29–52. https://doi.org/10.23858/APol66.2021.004

Numer

Dział

Metody i metodologia