Chronologia radiowęglowa stanowisk grupy Gordineşti kultury trypolskiej z północnej Mołdawii i zachodniej Ukrainy
DOI:
https://doi.org/10.23858/APol67.2022.001Słowa kluczowe:
kultura pucharów lejkowatych, grupa Gordineşti kultury trypolskiej, północna Mołdawia, zachodni Wołyń, zachodnia UkrainaAbstrakt
Artykuł poświęcony jest problematyce chronologii radiowęglowej stanowisk grupy Gordineşti kultury trypolskiej z obszarów północnej Mołdawii i zachodniej Ukrainy. Bazując na najnowszych datowaniach radiowęglowych i zbudowanych za ich pomocą modelach statystycznych, można sugerować, że osiedle Gordineşti II-Stînca goală mogło funkcjonować wcześniej niż zachodnioukraińskie osady o cechach grupy Gordineşti (np. wołyński Hołysziw). Natomiast rezultaty otrzymane dla stanowiska Winniki-Żupan odpowiadają datowaniu osiedla Gordineşti II-Stînca goală. Uściślenie chronologii mołdawskiej grupy Gordineşti jest również ważne z perspektywy młodszych faz nadbużańskich osiedli kultury pucharów lejkowatych.
Pobrania
Bibliografia
Bicbaev V., Jakubenko O., Rybicka M., Verteletskyi D. 2017, Ceramika kultury pucharów lejkowatych w kontekście grupy Brynzeny kultury trypolskiej na przykładzie osiedli w Brynzenach Cygance i Żwańcu, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, 38, s. 5–12.
Bronicki A., Kadrow S., Zakościelna A. 2004, Uwagi na temat wzajemnych relacji chronologicznych późnej fazy kultury lubelsko-wołyńskiej oraz kultury pucharów lejkowatych z uwzględnieniem najnowszych badań w Zimnie, [w:] Przez pradzieje i wczesne średniowiecze, J. Libera, A. Zakościelna red., Lublin, s. 101–126.
Bronk Ramsey C. 2009, Bayesian analysis of radiocarbon dates, „Radiocarbon”, 51/1, s. 337–360.
Bronk Ramsey C. 2017, Methods for summarizing radiocarbon datasets, „Radiocarbon”, 59/2, s. 1809–1833.
Bronk Ramsey C. 2021, OxCal 4.4 Manual, http://intchron.org/tools/oxcalhelp_contents.html.
Brusak V., Moskalûk K. 2016, Landšaftna struktura prirodnogo zapovidnika Medobori, „Visnik Lvivskoho Universitetu. Serija geografična”, Vipusk 50, s. 67–83.
Dergačev V. A. 1980, Pamjatniki pozdnego Tripolja, Kišinev.
Diachenko A., Harper K. T. 2016, The absolute chronology of Late Tripolye sites: a regional approach, „Sprawozdania Archeologiczne”, 68, s. 81–106.
Diachenko A., Rybicka M., Hawinskyj A., Król D., Sîrbu G. 2019, New excavations in Vynnyky and the issue of the Funnel Beaker culture – Tripolye frontier, [w:] Between the East and the West. Dynamic of social changes from the Eastern Carpatians to the Dnieper in the 4th – beginning of 3rd millennium BC (Preliminary study), A. Diachenko, M. Rybicka, D. Król, G. Sîrbu red., Rzeszów, s. 17–30.
Gumiński W. 1989, Gródek Nadbużny. Osada kultury pucharów lejkowatych, Wrocław–Warszawa–Kraków–Łódź.
Harper K. T., Diachenko A., Rassamakin Y. Y., Chernovol K. D., Shumowa V., Nechitalo P., Chabaniuk V. V., Tsvek E., Bilas M. N., Pohoralski V. Y., Eccles R. L., Kennett D., Ryzhov S. 2021, Combining relative chronology and AMS14C dating to contextualize ‘megasites’, serial migrations and diachronic expressions of material culture in the Western Tripolye culture, Ukraine, „Documenta Praehistorica”, XLVIII, s. 276–296.
Hawinskyj A., Rybicka M. 2021, Konstrukcje budowlane kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska Winniki-Lisiwka na zachodniej Ukrainie, Rzeszów.
Kadrow S. 2005, Związki kultury trypolskiej z kulturami środkowej i południowo-wschodniej Europy, [w:] Kultura trypolska. Wybrane problemy, A. Garbacz, M. Kuraś red., Stalowa Wola, s. 7–31.
Kadrow S. 2013, Werteba site in Bilcze Złote: Recent research and analyses, [w:] Bilcze Złote. Materials of the Tripolye culture from the Werteba and Ogrod sites, S. Kadrow red., Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie, 5, Kraków, s. 13–22.
Małecka - Kukawka J. 2019, Results of microwear analysis of flint artefacts from the site Gordineşti II-Stînca goală, Edineț district, Republic of Moldova, [w:] Between the East and the West. Dynamic of social changes from the Eastern Carpathians to the Dnieper in the 4th – beginning of 3rd millennium BC (Preliminary study), A. Diachenko, M. Rybicka, D. Król, G. Sîrbu red., Rzeszów, s. 173–177.
Мovša Т. 1985, Vzayemovidnosini Tripillja-Kukuteni z sinhronnimi kulturami Centralnoj Evropi, „Аrheologija”, 51, s. 22–31.
Peleščišin M. A. 2004, Eneolitične poselennja Zimne v Zahidnij Volini, Ternopil.
Pozihovskij O., Ohrimenko H. 2005, Piznotripilske poselennja bilja s. Golišiv nа Zahidnij Volini, [w:] Arheologična spadšina Janа Fitcke, H. Оhrimenko red., Luck, s. 216–278.
Pozikhovskyj O. 2019, An attempt to define a chronology of the Late Tripolye settlement near the village of Holyshiv in the Western Volhynia, [w:] Between the East and the West. Dynamic of social changes from the Eastern Carpathians to the Dnieper in the 4th – beginning of 3rd millennium BC (Preliminary study), A. Diachenko, M. Rybicka, D. Król, G. Sîrbu red., Rzeszów, s. 31–42.
Rassamakin Y. Y. 2012, Absolute chronology of Ukrainian Tripolian settlements, [w:] The Tripolye Culture Giant-Settlements in Ukraine. Formation, development and decline, F. Menotti, A.G. Korvin-Piotrovskiy red., Oxford, s. 19–69.
Reimer P., Austin W., Bard E., Bayliss A., Blackwell P., Bronk Ramsey C., Butzin M., Cheng H., Edwards R., Friedrich M., Grootes P., Guilderson T., Hajdas I., Heaton T., Hogg A., Hughen K., Kromer B., Manning S., Muscheler R., Palmer J., Pearson C., van der Plicht J., Reimer R ., Richards D., Scott E., Southon J., Turney C., Wacker L., Adolphi F., Büntgen U., Capano M., Fahrni S., Fogtmann - Schulz A., Friedrich R., Köhler P., Kudsk S., Miyake F., Olsen J., Reinig F., Sakamoto M., Sookdeo A., Talamo S. 2020, The IntCal20 Northern Hemisphere radiocarbon age calibration curve (0–55 cal kBP), „Radiocarbon”, 62/4, s. 725–757.
Rybicka M. 2017, Kultura trypolska – kultura pucharów lejkowatych. Natężenie kontaktów i ich chronologia, Collectio Archaeologica Ressoviensis, 37, Rzeszów.
Rybicka M., Hawinskyj A., Pasterkiewicz W. 2019, Leżnica, stanowisko Czub – osiedle kultury pucharów lejkowatych na zachodnim Wołyniu z analizą zabytków krzemiennych autorstwa Witalija Konopli, Rzeszów.
Rybicka M., Sîrbu G., Król D., Bicbaev V. 2020, New radiocarbon dates for stage CII Tripolye Culture, Northern Moldova, „Baltic Pontic Studies”, 24, s. 87–103.
Sîrbu G., Król D. 2021, Dwellings and their nearst surroundings in the 4th millenium BC in the Eastern Carpathian area: a case study from the Gordinești II-Stînca goală settlement, „Sprawozdania Archeologiczne”, 73/2, s. 93–108.
Sîrbu G., Król D., Heghea S. 2020, The Late Eneolithic Groups from the Dniester- Prut Interfluve: Some questions of their external contacts and chronology, „Baltic-Pontic Studies”, 24, s. 104–139.
Sîrbu G., Rybicka M., Diachenko A., Król D., Sîrbu L., Burlacu V. 2019, Preliminary results of archaeological investigations at the Gordineşti II-Stînca goală settlement. The 2016 campaign, [w:] Between the East and the West. Dynamic of social changes from the Eastern Carpathians to the Dnieper in the 4th – beginning of 3rd millennium BC (Preliminary study), A. Diachenko, M. Rybicka, D. Król, G. Sîrbu red., Rzeszów, s. 103–126.
Tkačuk T. 2005, Lokalno-hronolohični grupi kulturi Tripillja-Kukuten z malowanim posudom (etapi BII-CII), [w:] Kultura trypolska. Wybrane problemy, A. Garbacz, M. Kuraś red., Stalowa Wola, s. 42–56.
Verteletskyi D. 2019a, Pottery of Gordineşti group of the Tripolye culture from Vynnyky- Zhupan. Preliminary study, [w:] Beetwen the East and the West. Dynamic of social changes from the Eastern Carpatians to the Dnieper in the 4th– beginning of 3rd millennium BC (Preliminary study), A. Diachenko, M. Rybicka, D. Król, G. Sîrbu red., Rzeszów, s. 43–89.
Verteletskyi D. 2019b, Pottery of Gordineşti group of the Tripolye culture from Zvenyachyn. Preliminary study, [w:] Beetwen the East and the West. Dynamic of social changes from the Eastern Carpatians to the Dnieper in the 4th– beginning of 3rd millennium BC (Preliminary study), A. Diachenko, M. Rybicka, D. Król, G. Sîrbu red., Rzeszów, s. 91–101.
Verteletskyi D. 2020, Kultura trypolska etapu CII w międzyrzeczu Dniestru, Bugu i Horynia, maszynopis pracy doktorskiej przechowywany w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Videiko M. 2000, Trypolye and the cultures of Central Europe. Facts and character of interactions: 4200–2750 BC, „Baltic-Pontic Studies”, 9, s. 13–68.
Videjko M. 2004, Nova hronolohija Kukuteni-Tripillja, [w:] Tripilskja civilizacija Ukrajini, Kiev, s. 106–117.
Videjko M. 2013, Kompleksnoe izučenie krupnyh poselenii tripolskoi kultury V–IV tys. do n.e., Saarbrüken.
Walanus A., Goslar T. 2004, Wyznaczanie wieku metodą 14C dla archeologów, Rzeszów.
Walanus A., Goslar T. 2009, Datowanie radiowęglowe, Kraków.
Włodarczak P. 2006, Chronologia grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych w świetle dat radiowęglowych, [w:] Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych, J. Libera, K. Tunia red., Lublin–Kraków, s. 27–66.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Archeologia Polski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
