https://doi.org/10.23858/APol67.2022.005
W artykule prezentowane są wybrane wyniki badań projektu pt. „Początki chrześcijaństwa na pograniczu mazowiecko-ruskim”, realizowanego w latach 2013–2016 w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN pod kierownictwem prof. dr. hab. Andrzeja Buko. Przedmiotem tych badań były wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe na Podlasiu. Analizy aDNA wykazały, że ludność pochowana w kurhanach genetycznie różniła się od użytkującej tamtejsze cmentarze płaskie – zarówno te z konstrukcjami kamiennymi, jak i bez nich. Antropologiczna analiza porównawcza populacji z cmentarzysk w Surażu i Czarnej Wielkiej wskazuje także na różnice biostrukturalne pomiędzy użytkownikami obydwu typów nekropoli płaskich. Wyniki badań wspierają koncepcję o obcym pochodzeniu ludności pochowanej na podlaskich cmentarzyskach z grobami w obstawach kamiennych oraz co najmniej częściowo tej użytkującej nekropole płaskie założone przy głównych tamtejszych grodach.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Bibliografia
Andrzejewski A., Sikora J. 2009, Drohiczyn średniowieczny i nowożytny w świetle badań z roku 2006, „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne”, 5, s. 153–195.
Google Scholar
Andrzejewski A., Sikora J. 2011, Street, square and cemetery in medieval and modern Drohiczyn, „Wratislavia Antiqua. Studia z dziejów Wrocławia”, 13, s. 77–88.
Google Scholar
Baran V. D. 1998, Davnì Slov’âni, Kiїv.
Google Scholar
Bieniak J. 1963, Państwo Miecława. Studium analityczne, Warszawa.
Google Scholar
Bieńkowska A. 2010, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko typu mazowieckiego w Skiwach Małych, pow. Siemiatycze, „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne”, 6, s. 129–150.
Google Scholar
Bieńkowska K. 1980, Drohiczyn, woj. białostockie. Stanowisko XIII, Informator Archeologiczny. Badania 1979, s. 155.
Google Scholar
Bieńkowska K. 1983, Drohiczyn, woj. białostockie. Stanowisko XI, Informator Archeologiczny. Badania 1982, s. 187–188.
Google Scholar
Bieńkowska K. 1991a, Sprawozdanie z badań wczesnośredniowiecznego kurhanu w Drohiczynie, woj. białostockie, „Rocznik Białostocki”, 16, s. 472–480.
Google Scholar
Bieńkowska K. 1991b, Sprawozdanie z badań wczesnośredniowiecznego kurhanu na stan. 1 w Janówku Lisowie, woj. białostockie, „Rocznik Białostocki”, 16, s. 469–472.
Google Scholar
Bieńkowska K. 1998, Sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych kurhanu wczesnośredniowiecznego w Smarklicach gm. Drohiczyn, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego”, 4, s. 204–208.
Google Scholar
Bieńkowska K. 2003, Wczesnośredniowieczny kurhan w Wólce Zamkowej, pow. Siemiatycze, [w:] M. Dulinicz red. 2003, s. 269–271.
Google Scholar
Bieńkowska K. 2005, Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Surażu, woj. podlaskie, „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne”, 1, s. 121–166.
Google Scholar
Buko A. red. 2019, Początki chrześcijaństwa na pograniczu mazowiecko-ruskim w świetle wyników badań wybranych cmentarzysk, Warszawa.
Google Scholar
Buko A., Bogdanowicz W., Krasnodębski D., Molak M., Skrzyńska K. 2020, Medieval populations of the Mazovian-Rus‘ frontier in the time of Christianization, „Archäologisches Korrespondenzblatt”, 50/4, s. 579–600.
Google Scholar
Chilmon K. 1981a, Sprawozdanie z badań wczesnośredniowiecznego kurhanu na st. I w Janówku Lisowie, gm. Drohiczyn, „Rocznik Białostocki”, 15, s. 292–299.
Google Scholar
Chilmon K. 1981b, Nowoodkryte kurhany wczesnośredniowieczne w Janówku Lisowie, gm. Drohiczyn, woj. białostockie, „Rocznik Białostocki”, 15, s. 299–300.
Google Scholar
Čaraŭko V. U. 2018, Kamennyâ nadmagilli belaruskaga Padzvinnâ XIV–XVIII stst., [w:] Aktual’nye problemy arhitektury Belorusskogo Podvin’â i sopredel’nyh regionov, V.E. Ovsejčik red., Novopolock, s. 122–131.
Google Scholar
Dąbrowski K. 1955, Grodzisko na łąkach Bużyski, pow. Siemiatycze, „Wiadomości Archeologiczne”, 22, s. 88–89.
Google Scholar
Długosz 1962, Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, J. Dąbrowski red., M. Plezia przekł., IV, Warszawa.
Google Scholar
Dobrowolski T. 2019, Osadnictwo dorzecza górnej Tocznej w świetle źródeł historycznych, [w:] Przemiany osadnicze w dorzeczu górnej Tocznej we wczesnym i późnym średniowieczu, J. Kalaga, K. Skrzyńska red., Warszawa, s. 67–110, maszynopis przechowywany w ArchiwumNarodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie.
Google Scholar
Dulinicz M. 1998, Jaki obrządek pogrzebowy panował na wczesnośredniowiecznym Mazowszu?, [w:] Studia z dziejów cywilizacji. Studia ofiarowane Profesorowi Jerzemu Gąssowskiemu w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, A. Buko red., Warszawa, s. 103–113.
Google Scholar
Dulinicz M. 2005, Mazowsze w XI–XIII w., [w:] Problemy przeszłości Mazowsza i Podlasia, M. Dulinicz red., Archeologia Mazowsza i Podlasia. Studia i Materiały, III, Warszawa, s. 187–206.
Google Scholar
Dulinicz M. red. 2003, Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, Lublin–Warszawa.
Google Scholar
Dzik M. 2008, Tomasz Kordala, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe na północnym Mazowszu, Monografie Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, t. V, Łódź 2006, „Slavia Antiqua”, 49, s. 253–262.
Google Scholar
Dzik M. 2009, Co nam powiedzą kamienie? Rzecz o grobowych konstrukcjach na cmentarzyskach wczesnośredniowiecznych, Funeralia Lednickie. Spotkanie 11: Metody. Źródła. Dokumentacja, W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński red., Poznań, s. 257–261.
Google Scholar
Dzik M. 2010, Grobowe konstrukcje kamienne na późnośredniowiecznych cmentarzyskach w międzyrzeczu Bugu i Narwi – przyczynek do badań, [w:] In silvis, campis… et urbe. Średniowieczny obrządek pogrzebowy na pograniczu polsko-ruskim, S. Cygan, M. Glinianowski, P. Kotowicz red., Rzeszów–Sanok, s. 295–304.
Google Scholar
Dzik M. [2009–2010] 2011, Korzeniówka Mała, woj. podlaskie. Badania w latach 2009–2010, „Światowit”, 8 (49)/B, s. 221–222.
Google Scholar
Dzik M. 2012, Przemiany w średniowiecznych zwyczajach pogrzebowych w międzyrzeczu środkowego Bugu i górnej Narwi (XI–XV w.), Warszawa, maszynopis pracy doktorskiej przechowywany w Archiwum Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Dzik M. 2014a, Uwagi o funkcji i symbolice konstrukcji wczesnośredniowiecznych grobów w obudowach kamiennych, [w:] Grób w przestrzeni, przestrzeń w grobie. Przestrzenne uwarunkowania w dawnej obrzędowości pogrzebowej, T. Kurasiński, K. Skóra red., Łódź, s. 87–101.
Google Scholar
Dzik M. 2014b, Rodzaje grobów, [w:] Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), II, H. Karwowska red., Białystok, s. 9–25.
Google Scholar
Dzik M. 2014c, Analiza chronologiczno-przestrzenna cmentarzyska, [w:] Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), II, H. Karwowska red., Białystok, s. 215–226.
Google Scholar
Dzik M. [2010] 2015, Early medieval stone barrows in the area between the Bug and the Upper Narew Rivers, „Archaeologia Polona”, 48, s. 121–138.
Google Scholar
Dzik M. 2015a, Przemiany w średniowiecznych zwyczajach pogrzebowych w międzyrzeczu Bugu i górnej Narwi (XI–XV w.), 1, Rzeszów.
Google Scholar
Dzik M. 2015b, Przemiany w średniowiecznych zwyczajach pogrzebowych w międzyrzeczu Bugu i górnej Narwi (XI–XV w.), 2, Rzeszów.
Google Scholar
Dzik M. 2019, Cmentarzyska i migracje. Osadnictwo w północnej części pogranicza polsko-ruskiego w XI – XII wieku w świetle materiałów ze stanowisk sepulkralnych, [w:] Pogranicza w polskich badaniach mediewistycznych, A. Janeczek, M. Parczewski, M. Dzik red., Materiały V Kongresu Mediewistów Polskich, III, Rzeszów, s. 79–121.
Google Scholar
Dzik M. 2021, Ludwik de Fleury i wczesnośredniowieczne cmentarzyska z grobami w obudowach kamiennych na Wysoczyźnie Kolneńskiej, „Archeologia Polski”, 66, s. 119–182.
Google Scholar
Dzik M., Jusupović A. 2019, Średniowieczny Drohiczyn w świetle źródeł archeologicznych i pisanych, [w:] Sfinks słowiańskiej sfragistyki – plomby „typu drohiczyńskiego” z Czermna na wschodnioeuropejskim tle porównawczym, A. Musin, M. Wołoszyn red., Kraków–Leipzig–Rzeszów–Sankt Petersburg–Warszawa, s. 77–101.
Google Scholar
Gałecki Z. 2019, Rekonstrukcja średniowiecznego podłoża etnokulturowego dorzecza Tocznej w świetle danych onomastycznych, [w:] Przemiany osadnicze w dorzeczu górnej Tocznej we wczesnym i późnym średniowieczu, J. Kalaga, K. Skrzyńska red., Warszawa, s. 29–66, maszynopis przechowywany w Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie.
Google Scholar
Gałecki Z., Skrzyńska K. 2021, Wiejskie struktury osadnicze i ich przemiany w czasie: przykład Nowosielca na dawnym pograniczu polsko-rusko-litewskim, „Przegląd Archeologiczny”, 69, s. 171–190.
Google Scholar
Gierlach B. 1975, Studia nad archeologią średniowiecznego Mazowsza, Warszawa.
Google Scholar
Gładykowska - Rzeczycka J. 2019, Biostruktura ludności wczesnośredniowiecznego Suraża, [w:] A. Buko red. 2019, s. 179–198.
Google Scholar
Górska I., Paderewska L., Pyrgała J., Szymański W., Gajewski L., Okulicz Ł. 1976, Grodziska Mazowsza i Podlasia (w granicach dawnego województwa warszawskiego), Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar
Grzegorczyk A. 2009, Obecność warego-ruska na Mazowszu w świetle źródeł archeologicznych, [w:] Vade Nobiscum. Pokłosie XV ogólnopolskiego zjazdu historyków studentów, II: Materiały z II łódzkiej wiosny historyków 20–22 III 2009, Łódź, s. 11–18.
Google Scholar
Ìoŭ A. V. 1992, Ètnìčny sklad nasel’nìctva Zahodnâga Palessâ ŭ X–XIII stst. (pa matèryâlah sel´skih paseliščaŭ), [w:] Staronkì Gìstoryì Belarusì, Mìnsk, s. 27–30.
Google Scholar
Iov O. V. 1992, Krugovaâ keramika poselenij IX–XI vv. zapadnoj časti Belorusskogo Poles’â, [w:] Drevnerusskaâ keramika, S.A. Pletneva red., s. 36–47.
Google Scholar
Janeczek A. 2017, Organizacja terytorialna zachodnich ziem Rusi pomiędzy pełnym i późnym średniowieczem, [w:] U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej, 1, Od Grodów Czerwieńskich do linii Curzona, M. Wołoszyn red., Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa, s. 107–157.
Google Scholar
Jaskanis D. 2008, Święck. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy na północno-wschodnim Mazowszu, Warszawa.
Google Scholar
Juras A. 2012, Etnogeneza Słowian w świetle badań kopalnego DNA, Poznań, praca doktorska przechowywana w Archiwum Instytutu Antropologii Uniwersytetu im Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Jusupović A. 2007, Tak zwany „Latopis Połocki“ w przekazie Wasilija Tatiščeva. Rola Drohiczyna w kontaktach polsko-ruskich drugiej połowy XII wieku, „Studia Źródłoznawcze”, 45, s. 15–32.
Google Scholar
Jusupović A. 2010, Zasięg terytorialny ziemi drohickiej w średniowieczu, Aktual’ny problemi vitčiznănoj ta vsesvitnoj istorii. Zbirnik naukowych prac, Naukovy zapiski Rivnenskovo deržavnovo gumanitarnovo universitetu, 20, Rivne, s. 77–80.
Google Scholar
Kalaga J. 1989, Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Krzesku-Królowej Niwie, woj. siedleckie, Warszawa, maszynopis pracy doktorskiej przechowywany w Archiwum Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Kalaga J. 2006, Ciałopalny obrządek pogrzebowy w międzyrzeczu Bugu, Liwca i Krzny we wczesnym średniowieczu, Warszawa.
Google Scholar
Kalaga J. 2019, Problem trwania elementów dawnej obrzędowości w dobie konwersji religijnej (XI – 1. połowa XIII w.), [w:] A. Buko red. 2019, s. 259–271.
Google Scholar
Karobuškina T. N. 1999, Nasel´nìctva Belaruskaga Pabužža. X–XIII stst., Mìnsk.
Google Scholar
Karobuškina T. N. 2000, Zemli Sârèdnâga Pabužža, [w:] Gistoryâ Belarusi, 1, Staražytnaâ Belarus’. Ad peršapačatkovaga zasâlennâ da sârèdziny XIII st., M. Čarnâŭski, G. Štyhaŭ red., Mìnsk, s. 195–201.
Google Scholar
Karwowska H. red. 2013, Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), 1, Białystok.
Google Scholar
Karwowska H. red. 2014, Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), 2, Białystok.
Google Scholar
Kiersnowska T. 1992, O pochodzeniu rodu Awdańców, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej. Zbiór studiów, S.K. Kuczyński red., 5, Warszawa, s. 57–72.
Google Scholar
Kobylińska U. 2003, Ceramika starożytna i wczesnośredniowieczna z grodziska w Klukowiczach na Podlasiu, [w:] M. Dulinicz red. 2003, s. 441–452.
Google Scholar
Kobyliński Z., Szymański W. 2015, Grodzisko w Haćkach na Podlasiu, [w:] Grody średniowiecznego Mazowsza. Księga poświęcona pamięci Marka Dulinicza, M. Żurek, M. Krasna-Korycińska red., Archaeologica Hereditas, 4, Warszawa–Zielona Góra, s. 111–145.
Google Scholar
Kordala T. 2000, Z dziejów badań archeologicznych na Mazowszu Płockim, Płock.
Google Scholar
Kordala T. 2003, Podstawy chronologii wczesnośredniowiecznych cmentarzysk szkieletowych na północnym Mazowszu, [w:] M. Dulinicz red. 2003, s. 301–310.
Google Scholar
Kordala T. 2005a, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe na północnym Mazowszu, [w:] Problemy przeszłości Mazowsza i Podlasia, M. Dulinicz red., Archeologia Mazowsza i Podlasia. Studia i Materiały, III, s. 223–239.
Google Scholar
Kordala T. 2005b, W sprawie wczesnośredniowiecznych cmentarzysk szkieletowych na północnym Mazowszu. Refleksje na marginesie artykułu R. Piotrowskiego (2003), „Archeologia Polski”, 50/1–2, s. 147–153.
Google Scholar
Kordala T. 2005c, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe z grobami w obudowach kamiennych na północnym Mazowszu i Podlasiu – próba porównania, „Archaeologia Historica Polona”, 15/2, s. 51–60.
Google Scholar
Kordala T. 2006, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe na Północnym Mazowszu, Łódź.
Google Scholar
Korobuškina T. N. 1993, Kurgany belorusskogo Pobuž´â. X–XIII vv. Minsk.
Google Scholar
Kostrzewski J. 1939–1948, Od mezolitu do okresu wędrówek ludów, [w:] Prehistoria ziem polskich, S. Krukowski, J. Kostrzewski, R. Jakimowicz red., Kraków, s. 118–360.
Google Scholar
Kowalczyk E. 2003, Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej między Drwęcą a Pisą, Warszawa.
Google Scholar
Krasnodębski D. 2000, Podlasie na przełomie I i II millenium w świetle wyników najnowszych badań archeologicznych, [w:] Osadnictwo i architektura ziem polskich w dobie Zjazdu Gnieźnieńskiego, A. Buko, Z. Świechowski red., Warszawa, s. 179–190.
Google Scholar
Krasnodębski D. 2003, Fiodora Vasileviča Pokrovskiego obraz archeologiczny Podlasia, [w:] M. Dulinicz red. 2003, s. 63–71.
Google Scholar
Krasnodębski D.2004, Archeologiczne zabytki powiatu hajnowskiego, Hajnówka.
Google Scholar
Krasnodębski D. 2006, Badania Instytutu Archeologii i Etnologii PAN na terenie woj. białostockiego (podlaskiego) w latach 1990–2005, [w:] Stan badań archeologicznych na pograniczu polsko-białoruskim od wczesnego średniowiecza po czasy nowożytne, H. Karwowska, A. Andrzejewski red., Białystok, s. 63–84.
Google Scholar
Krasnodębski D. 2011–2012, Wczesnośredniowieczne grody nad górną Narwią i ich związki ze szlakami handlowymi, „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne”, 7, s. 153–170.
Google Scholar
Krasnodębski D., Olczak H. 2019, Kontynuacja osadnictwa czy ponowne wykorzystanie starszych nekropoli? Dwa cmentarzyska kurhanowe w Uroczysku Szczekotowo w Puszczy Białowieskiej oraz cmentarzyska kurhanowe i z grobami w obstawach kamiennych w Zbuczu, [w:] A. Buko red. 2019, s. 55–67.
Google Scholar
Kuczyński S .M. [1954–1956] 1956, Nieznany traktat polsko-ruski z r. 1039, „Slavia Antiqua”, 5, s. 255–276.
Google Scholar
Kuharenko J . V. 1968, Poles’e i ego mesto v ètnogeneze slavân, [w:] Poles’e (lingvistika, arheologiâ, toponimika), Minsk, s. 243–246.
Google Scholar
Kvâtkovskaâ A . V. 1998, Âtvâžskie mogil’niki Belarusi (k. XI–XVII vv.), Vilnûs.
Google Scholar
Lepionka H . 2020, Cmentarzyska ze stelami a praktyki pogrzebowe chłopów litewskich w okresie nowożytnym, [w:] Małe Miasta. Duchowość kanoniczna, M. Zemło red., Białystok–Futoma–Supraśl, s. 581–597.
Google Scholar
Lysenko P. F. 1985, Berest’e, Minsk.
Google Scholar
Lysenko P. F. 1991, Dregoviči, Minsk.
Google Scholar
Lysenko P. F. 2007, Otkrytie Berest’â, Minsk.
Google Scholar
Łuniewski T. 1883, Cmentarzyska starożytne w Łużkach i Grodzisku w guberni siedleckiej w powiecie sokołowskim, „Pamiętnik Fizyjograficzny”, 3, s. 477–478.
Google Scholar
Malevskaâ - Malevič M . V. 2005, Keramika zapadnorusskih gorodov X–XIII vv., Sankt-Peterburg.
Google Scholar
Milân T. 2004, Rann’oslov’ăns’ka keramìka u Galičinì ta Volinì, „Arheologìčnì doslìdžennă L’vìvs’kogo Unìversitetu”, 7, s. 104–122.
Google Scholar
Miśkiewicz M. 1981, Mazowsze wschodnie we wczesnym średniowieczu, Warszawa.
Google Scholar
Miśkiewicz M. 1998, Mazowieckie pochówki szkieletowe w XI i XII w., [w:] Studia z dziejów cywilizacji. Studia ofiarowane Profesorowi Jerzemu Gąssowskiemu w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, A. Buko red., Warszawa, s. 115–118.
Google Scholar
Miśkiewiczowa M. 1996a, Wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy w Niewiadomej w województwie siedleckim, Warszawa.
Google Scholar
Miśkiewiczowa M. 1996b, Wczesnośredniowieczna ceramika typu drohiczyńskiego, [w:] Concordia. Studia ofiarowane Jerzemu Okuliczowi-Kozarynowi w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, W. Nowakowski red., Warszawa, s. 183–185.
Google Scholar
Molak M., Suchecka E., Bogdanowicz W. 2019, Badania genetyczne szczątków kostnych z cmentarzysk na pograniczu mazowiecko-ruskim, [w:] A. Buko red. 2019, s. 233–247.
Google Scholar
Musianowicz K. 1950/1951, Z zagadnień osadnictwa wczesnohistorycznego pow. Sokołów Podlaski, „Wiadomości Archeologiczne”, 17/4, s. 229–250.
Google Scholar
Musianowicz K. 1955, Przyczynki do osadnictwa mazowieckiego na Podlasiu w XII–XIII w., „Światowit”, 21, s. 147–175.
Google Scholar
Musianowicz K. 1960, Granica mazowiecko-drehowicka na Podlasiu we wczesnym średniowieczu, „Materiały Wczesnośredniowieczne”, 5, s. 187–230.
Google Scholar
Musianowicz K. 1962, Materiały i problematyka lokalnych grup wczesnośredniowiecznej ceramiki Podlasia, „Światowit”, 24, s. 578–609.
Google Scholar
Musianowicz K. 1966, Ślady osadnictwa z VI–VIII wieku w Drohiczynie, pow. Siemiatycze, „Wiadomości Archeologiczne”, 32, s. 31–53.
Google Scholar
Musianowicz K. 1969, Drohiczyn we wczesnym średniowieczu, „Materiały Wczesnośredniowieczne”, 6, s. 7–235.
Google Scholar
Musianowicz K. 1978, Osadnictwo z VI–VIII wieku w Drohiczynie, w woj. białostockim, „Wiadomości Archeologiczne”, 43/1, s. 83–104.
Google Scholar
Myśliwski G . 1994, Powstanie i rozwój granicy liniowej na Mazowszu (XII – poł. XVI w.), „Kwartalnik Historyczny”, 101/3, s. 3–24.
Google Scholar
Nowakowski W. 2011, „Kurhany Jaćwięgów”. Kilkadziesiąt lat naukowego mitu, „Światowit”, IX (L)/B, s. 181–192.
Google Scholar
Obrębski J. 2007, Polesie, [w:] Studia etnosocjologiczne, 1, A. Engelking red. i oprac., Warszawa.
Google Scholar
Okuliczowie Ł. i J. 1963, Dwa wczesnośredniowieczne cmentarzyska z grobami ciałopalnymi a problem obrządku pogrzebowego na północnym Mazowszu, „Wiadomości Archeologiczne”, 29/2, s. 105–118.
Google Scholar
Olczak H., Krasnodębski D. 2019a, Wschodniosłowiańskie szkieletowe cmentarzysko kurhanowe w Uroczysku Jelonka w Puszczy Białowieskiej, [w:] A. Buko red. 2019, s. 67–72.
Google Scholar
Olczak H., Krasnodębski D. 2019b, Osobliwości obrzędowości funeralnej na przykładzie cmentarzyska z grobami w obstawach kamiennych i kurhanami w Szczytach-Dzięciołowie, [w:] A. Buko red. 2019, s. 72–77.
Google Scholar
Olczak H., Krasnodębski D. 2020, Suraż na tle osadnictwa pogranicza mazowiecko-rusko-litewskiego w okresie od XI do XVI w., [w:] Suraż – średniowieczny gród na pograniczu mazowiecko-rusko-litewskim, D. Krasnodębski, H. Olczak red., Warszawa, s. 469–506.
Google Scholar
Olczak H., Krasnodębski D., Bieńkowska K. 2019, Daniłowo Małe i Suraż: dwa cmentarzyska płaskie nad górną Narwią – nowe spojrzenie na wyniki badań, [w:] A. Buko red. 2019, s. 77–90.
Google Scholar
Olczak H., Wójcik A. 2019, Ceramika naczyniowa z wczesnośredniowiecznych cmentarzysk dorzecza środkowego Bugu jako wskaźnik tradycji regionalnych i przemian kulturowych, [w:] A. Buko red. 2019, s. 153–168.
Google Scholar
Pacuski K. 2019, Wschodnia granica Mazowsza w średniowieczu w świetle danych historycznych (X–XV w.), [w:] A. Buko red. 2019, s. 15–32.
Google Scholar
Parczewski M. 1988, Najstarsza faza kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce, Kraków.
Google Scholar
Parczewski M. 2004, Uwagi o kulturze wczesnosłowiańskiej na ziemiach polskich, [w:] Wspólnota dziedzictwa kulturowego ziem Białorusi i Polski, A. Kośko red., s. 266–277.
Google Scholar
Pawlata L. 1991, Wyniki badań nowo odkrytego cmentarzyska wczesnośredniowiecznego w Drohiczynie, woj. białostockie, „Rocznik Białostocki”, 17, s. 111–126.
Google Scholar
Piotrowski R. 2003, Uwagi na temat chronologii i interpretacji wczesnośredniowiecznych cmentarzysk mazowieckich, „Archeologia Polski”, 48/1–2, s. 165–200.
Google Scholar
Rauhut L. 1971, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w obudowie kamiennej na Mazowszu i Podlasiu, „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne”, 1, s. 435–656.
Google Scholar
Rauhut L., Długopolska L. 1972, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w obudowie kamiennej w Łączynie Starym, pow. Przasnysz, „Wiadomości Archeologiczne”, 37/3, s. 320–393.
Google Scholar
Rauhut L., Długopolska L. 1973, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Tańsku-Przedborach, pow. Przasnysz, „Wiadomości Archeologiczne”, 38/3–4, s. 383–441.
Google Scholar
Rolecki R. 2006, Czudzin, wieś powiatu łuninieckiego. Stosunki społeczno-gospodarcze, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 26, s. 146–217.
Google Scholar
Sedov V. V. 2000, Žal’niki, „Rossijskaâ Arheologiâ”, 1, s. 7–22.
Google Scholar
Sianko P. 2019, Granica mazowiecko-litewska do 1569 roku. Kształtowanie się, rola społeczna. Praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. J. Tęgowskiego, maszynopis przechowywany w Archiwum Instytutu Historii i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar
Sikora J. 2013, Ethnos or ethos? Some remarks on interpretation of early medieval elite burials in northern Poland, [w:] Scandinavian Culture in Medieval Poland, S. Moździoch, B. Stanisławski, P. Wiszewski red., Wrocław, s. 411–436.
Google Scholar
Skrzyńska K. 2001, Najstarsze osadnictwo wczesnośredniowieczne Podlasia na przykładzie wybranych stanowisk, [w:] Najstarsze dzieje Podlasia w świetle źródeł archeologicznych, B. Bryńczak, P. Urbańczyk red., Siedlce, s. 169–204.
Google Scholar
Skrzyńska K. 2019a, Wczesny etap chrystianizacji (XI–XIII w.): pomiędzy historią i archeologią, [w:] A. Buko red. 2019, s. 273–294.
Google Scholar
Skrzyńska K. 2019b, „Nieznane” grodzisko w Dzięciołach, pow. łosicki. Perspektywy badawcze, „Wiadomości Archeologiczne”, 70, s. 51–62.
Google Scholar
Skrzyńska K. 2019c, Dzięcioły-Łosice. Translokacja ośrodków grodowych i protomiejskich na średniowiecznym pograniczu mazowiecko-małopolsko-litewskim, [w:] Przemiany osadnicze w dorzeczu górnej Tocznej we wczesnym i późnym średniowieczu, J. Kalaga, K. Skrzyńska red., Warszawa, s. 244–273, maszynopis przechowywany w Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie.
Google Scholar
Skrzyńska K. 2021, Metryka pogranicza. Sieć grodowa dorzecza środkowego Bugu w 2. połowie IX i w X wieku, Warszawa.
Google Scholar
Skrzyńska - Jankowska K. 2004, Gród w Drohiczynie – centrum organizacji przestrzeni kulturowej wczesnośredniowiecznego pogranicza polsko-ruskiego, [w:] Stan i zmiany środowiska geograficznego wybranych regionów wschodniej Polski, R. Dobrowolski, S. Terpiłowski red., Lublin, s. 289–297.
Google Scholar
Skrzyńska - Jankowska K. 2014, Dorzecze środkowego Bugu jako pogranicze kulturowe we wcześniejszym średniowieczu (poł. VI–X w.), Warszawa, maszynopis przechowywany w Archiwum Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar
Skrzyńska K., Krasnodębski D. 2019, Kryteria selekcji materiałów do analiz aDNA, [w:] A. Buko red. 2019, s. 249–258.
Google Scholar
Sobolev V. J. 2015, Drevnerusskaâ pogrebal’naâ kul’tura Novgorodskoj Zemli: problemy i osobennosti formirovaniâ, „Arheologičeskie vesti”, 21, s. 352–367.
Google Scholar
SPB 1990, Svod pamâtnikov istorii i kul’tury Belorussii. Brestskaâ oblast’, Minsk.
Google Scholar
Stanaszek Ł. M. 2019, Charakterystyki antropologiczne populacji pogranicza mazowiecko-ruskiego na przykładzie wybranych grobów z cmentarzysk wschodniego Mazowsza, [w:] A. Buko red. 2019, s. 213–231.
Google Scholar
Stołyhwo K. 1914, Dziennik badań, rękopis przechowywany w Archiwum Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie.
Google Scholar
Strikalov I. Û. 2008, Drevnerusskaâ kolonizaciă Srednego Pooč‘â v XI veke, [w:] Trudy (XVIII) Vserossijskogo arheologičeskogo s’ezda v Suzdale 2008 g., II (XVIII), Moskva, s. 404–407.
Google Scholar
Strikalov I. Û. 2015, Gončarnyj gorn XI veka iz Staroj Râzani, „Kratkie Soobŝeniâ Instituta Arheologii”, 236, s. 263–271.
Google Scholar
Štyhov G . V. 1971, Arheologičeskaâ karta Belorussii, 2, Pamâtniki železnogo veka i èpohi feodalizma, Minsk.
Google Scholar
Terpilovskij R . V. 2004, Slavăne Podneprov‘â v pervoj polovine I tysăčeletiă n.è., Lublin.
Google Scholar
Tyszkiewicz J. 1975, Terytorium Jaćwieży w starszej historiografii, [w:] Prace Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, C. Drapińska red., 1, Warszawa, s. 99–207.
Google Scholar
Vârgej V. S . 2004, Arhealogìâ rannìh slаvân na tèrytoryì Belarusì, [w:] Wspólnota dziedzictwa kulturowego ziem Białorusi i Polski, A. Kośko red., Warszawa, s. 278–304.
Google Scholar
Vergej V. S . 1997, Poseleniă pražskoj kul‘tury Belorusskogo Poles‘ă, [w:] Trudy VI Meždunarodnogo kongressa slavănskoj arheologii, Minsk, 3, Ètnogenez i ètnokul‘turnye kontakty Slavăn, Moskva, s. 28–38.
Google Scholar
Vergej V. S . 2005, Pražskaă kul‘tura v Belarusi, [w:] Archeologia o początkach Słowian, P. Kaczanowski, M. Parczewski red., Kraków, s. 487–502.
Google Scholar
Witas H., Błaszczyk D., Molak M. 2020, Analiza molekularna, [w:] Przestrzeń osadnicza wczesnośredniowiecznego Radomia, 3, Stanowisko 4. Badania interdyscyplinarne, Łódź–Warszawa, s. 127–136.
Google Scholar
Wójcik A. 2008, Chemical analysis of Early Medieval pottery of the „Drohiczyn type”, „Archaeologia Polona”, 46, s. 271–280.
Google Scholar
Wójcik A. 2013, Wczesnośredniowieczne naczynia typu drohiczyńskiego. Próba charakterystyki produkcji, Warszawa, maszynopis pracy doktorskiej przechowywany w Archiwum Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie.
Google Scholar
Wójcik A. 2014, Z badań nad naczyniami typu drohiczyńskiego, [w:] Małe miasta. Perspektywa archeologiczna, M. Zalewski, M. Zemło red., Acta Collegii Suprasliensis, 17, Lublin, s. 79–91.
Google Scholar
Zoll - Adamikowa H. 1975, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, 1, Źródła, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar