Abstract
In the course of author’s research on the experience of political transformation, the citizens of post-soviet Lithuania, Belarus and Ukraine often underlined that: People have changed. Some of them have asked: What has happened to the people? and perceived these changes as a negative phenomenon. Contemporary changes were compared with the interwar decades (the oldest interviewees) or the soviet period. Informants usually pointed the breakup of the family bonds, the rise of the conflicts between
humans, omnipresent aggression, boorishness, selfishness, brutality of life, crime and the chase for money. The phenomena such as the overwhelming rivalry, envy, social callousness, the lack of disinterestedness and justice as well as the loneliness were stigmatized by interviewees. Contemporary times were often described as bad, cold, inhuman, deprived of love and sympathy. Quite often people didn’t hope for better tomorrow. These critical judgments have been related to the political transformation and capitalism – often described as the wild, rapacious or black. People blamed the mass media for popularization of negative
patterns of behavior. Many interviewees explained contemporary changes in the means of secularization, the lack of moral authorities and the upbringing based on religious values. The author underlines that phenomena pointed by her informants are well known in Western Europe. She is curious whether they will increase or is there a more optimistic solution possible.
References
Bauman Zygmunt 1996, Etyka ponowoczesna, PWN, Warszawa
Bauman Zygmunt 2005, Europa, niedokończona przygoda, Wydawnictwo Literackie, Kraków
Bauman Zygmunt 2006, Płynna nowoczesność, Wydawnictwo Literackie, Kraków
Bauman Zygmunt 2007, Szanse etyki w zglobalizowanym świecie, „Znak”, Kraków
Bloom Allan 1997, Umysł zamknięty, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
Buczyńska-Garewicz Hanna 1975, Uczucia i rozum w świecie wartości. Z historii filozofii wartości, Ossolineum, Wrocław
Cassirer Ernst 1977, Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, Czytelnik, Warszawa
Chmelko Walerij 2004, Przemiany struktury społecznej na Ukrainie w okresie niezawisłości, Studia socjologiczne, nr 4, s. 11–31
Człowiek... 1993, Człowiek. Drogi poszukiwań. Studia z antropologii i etyki, red. M. Filipiak, M. Szulakiewicz, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Rzeszowie, Rzeszów
Dembińska-Siury Dobrochna 1991, Człowiek odkrywa człowieka, Wiedza Powszechna, Warszawa
Jakimowicz Marcin 2009, Statystyka polskiego katolika, Gość niedzielny, 26 lipca, s. 16–19
Jaroszyński Piotr 2004, Chrześcijaństwo wobec postkomunizmu, Człowiek w kulturze. Pismo poświęcone filozofii i kulturze, z. 16, s. 59–69
Jaworski Eugeniusz 1998, Wstyd jako kategoria typologiczna, [w:] Wstyd w kulturze, red. E. Kosowska, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice, s. 39–51
Kabzińska Iwona 1994, Odbudowa kościoła i zmiany w funkcjonowaniu społeczności lokalnej. Przykład Bieniakoń, Literatura Ludowa, nr 4–6, s. 43–58
Kabzińska Iwona 1999, Wśród „kościelnych Polaków”. Wyznaczniki tożsamości etnicznej (narodowej) Polaków na Białorusi, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa
Kabzińska Iwona 2009, Między pragnieniem ideału a rzeczywistością. Polacy na Litwie, Białorusi i Ukrainie w okresie transformacji systemowej przełomu XX i XXI stulecia, Letter Quality, Warszawa
Kosowska Ewa 1998, Wstyd. Konotacje antropologiczne, [w:] Wstyd w kulturze, red. E. Kosowska, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice, s. 52–63
Kunce Aleksandra 1998, Wstyd i wina w dyskursie kościoła katolickiego. Wprowadzenie do problematyki, [w:] Wstyd w kulturze, red. E. Kosowska, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice, s. 122–131
Legutko Ryszard 1994, Etyka absolutna i społeczeństwo otwarte, Arcana, Kraków
Lorenz Konrad 1975, Tak zwane zło, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Lubawski Andrzej 2010, Czy rekiny biznesu mają sumienie?, Polityka, 27 marca, s. 40–42
Łotman Jurij 1975, O semiotyce pojęć wstyd i strach w mechanizmie kultury (tezy), [w:] Semiotyka kultury, red. M. R. Mayenowa, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 202–205
Malewski Henryk, Żukauskas Gediminas 2000, Przestępczość i zjawiska patologii społecznej na przełomie wieków, [w:] Prace VI Międzynarodowej Konferencji „Nauka a jakość życia. Perspektywy i wyzwania III tysiąclecia”, Wilno, 22–24 VI 2000, red. R. Brazis, J. Wołkonowski, Universitas Studiorum Polona Vilnensis, Wilno, s. 208–210
Mannheim Karl 1974, Człowiek i społeczeństwo w dobie przebudowy, PWN, Warszawa
Mantini Carlo Maria 1998, Rozmowy z moim telewizorem, Wydawnictwo WAM, Kraków
Marmuszewski Stanisław 1999, Wealth and Poverty – Two Motives of Polish Commonsense Thinking, Polish Sociological Review, vol. 1, s. 59–71
May Rollo 1997, Błaganie o mit, T. Zysk, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań
Mikłaszewicz Irena 2001, Polityka sowiecka wobec Kościoła katolickiego na Litwie 1944–1965, Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa
Mroczkowska Joanna 2005, Ludzie o ludziach. Opowieści biograficzne w wymiarze komunikacyjnym, [w:] Centrum na peryferiach. Monografia społeczności lokalnej Ejszyszek i okolic na Wileńszczyźnie, red. A. Perzanowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 21–49
Pietruszka Joanna 2005, Wieś pokołchozowa na Wileńszczyźnie. Studium przypadku, [w:] Etnografia lokalnych znaczeń. Monografia społeczności lokalnej okolic Dziewieniszek na Wileńszczyźnie, red. Ł. Smyrski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 231–252
Redaktorzy 1993, Słowo wstępne, [w:] Człowiek. Drogi poszukiwań. Studia z antropologii i etyki, red. M. Filipiak, M. Szulakiewicz, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Rzeszowie, Rzeszów, s. 5–6
Richardson Miles, Webb Malcolm C. 1986, Civilization. Its burden and its blessing, [w:] The burden of being civilized. An anthropological perspective on the discontents of civilization, red. M. Richardson, M.C. Webb, The University of Georgia Press, Athens-London, s. 120–126
Riesman David 1971, Samotny tłum, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Salij Jacek OP. 1997, Rozpacz pokonana, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań
Suchodolski Bogdan 1977, Przedmowa, [w:] E. Cassirer, Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, Czytelnik, Warszawa, s. 5–32
Termińska Kamila 1998, Mozaistyczna koncepcja wstydu, [w:] Wstyd w kulturze, red. E. Kosowska, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice, s. 114–121
Waligórski Andrzej 1973, Antropologiczna koncepcja człowieka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Wądołowska Anna Helena 2005, Krzyż we wsi – Bóg we wsi. Kulturowe i indywidualne uwarunkowania manifestacji pobożności, [w:] Centrum na peryferiach. Monografia społeczności lokalnej Ejszyszek i okolic na Wileńszczyźnie, red. A. Perzanowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 125–153
Webb Malcom C. 1986, Why our civilization can never be ‘moral’? The cultural ecology of Christian origin, [w:] The burden of being civilized. An anthropological perspective on the discontents of civilization, red. M. Richardson, M. C. Webb, The University of Georgia Press, Athens–London, s. 101–119
Wiśniewska Joanna 2005, Świat w oczach kobiet. Studium wsi Butrymańce na Wileńszczyźnie, [w:] Centrum na peryferiach. Monografia społeczności lokalnej Ejszyszek i okolic na Wileńszczyźnie, red. A. Perzanowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 154–173
Woydyłło Ewa 2007, My, rodzice dorosłych dzieci, Wydawnictwo Literackie, Kraków
Wstyd w Koranie... 1998, Wstyd w Koranie. Materiały źródłowe, wybór P. Dziadek, [w:] Wstyd w kulturze, red. E. Kosowska, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice, s. 132–134
Zadrożyńska-Barącz Anna 1996, Krótki szkic o chamstwie, Etnografia Polska, t. 40, z. 1–2, s. 19–28
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Copyright (c) 2010 Etnografia Polska