Abstract
Making a reference to Andrzej Szahaj s and Michał Rydłewski s reflections on the culture of humiliation, present for instance in many popular TV shows, the Author points out another areas dominated by this phenomenon. These are schools, health service institutions (mostly public), nursing houses for elders and chronically sick people. Humiliation is being experienced by people at work, those who look for a job or even in families. Humiliation of individuals and groups often is publicized by médias. It preserves a one-dimension, negative image of Polish society created by médias. It says relatively little about Polish successes and activities aimed at fight against humiliation (and in most cases boorishness). Szahaj and Rydłewski argue that culture of humiliation is a significant element of neoliberal model of society, present also in Poland. What is more important, it is generally accepted. That is why Author is skeptical about positive changes at schools, in health care institutions or - generally - in social relations.
References
Andreoli Vittorino, 2009, Zrozumieć cierpienie. Aby ból ustąpił radości, tłum. M. Bielawski, Wydawnictwo Homini, Kraków
Bendyk Edwin, 2013, Polska klasowa, Polityka, nr 17/18,24.04.-7.05.2013, s. 14-17
Bunda Martyna, 2013, Eksperyment, Polityka, nr7, 13-19.02.2013, s.34-35
Ból, bezsilność..,. 2013, Ból, bezsilność, upokorzenie, Fakt, 12-13.01.2013, s. 8-9
Dawać każdy może..., 2013, Dawać każdy może. Rozmowa z Sylwestrem Soćko [rozmowę przeprowadziła Alina Gutek], Zwierciadło, nr 2, luty 2013, s. 124
Domeracki Piotr, Jaranowski Marcin, Zdrenka Marcin, 2012, Sześć cnót mniejszych, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
Domosławski Artur, 2013, Potwornie niepokorny, Polityka, nr 8, 20-26.02.2013, s. 89-91
Dubin Borys, 2008, Granicy socjologii kul'tury v sovremennoj Rossii, Búletin obščestvennogo mnieniâ, Nevada-Centr, Moskva
Dunaeva Victoria, 2012, „Prosty sowiecki człowiek" a „człowiek radziecki": analiza porównawcza badań rosyjskich i polskich socjologów, [w:] 20 lat rzeczywistości poradzieckiej. Spojrzenie socjologiczne, red. M. Głowacka-Grajper, R. Wyszyński, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 65-75
Firlej Karolina, 2011, Chcemy szkoły pozwalającej rozwinąć skrzydła, [w:] Rozwój i edukacja. Wielkie przewartościowanie, red. J. Szomburg, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk, s. 97-104
G. K., 2013, Sprzeciw wobec agresji. Przyjazne twittowanie, Angora, nr 5, 3.02.2013, s. 3 (rubryka „Angorka"; na podstawie: www.todaynews.today.com)
Hołda Renata, 2011, Władza śmiechu, [w:] Wąż w raju. Zabawa w społeczeństwie konsumpcyjnym, red. R. Kantor, T. Paleczny, M. Banaszkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków, s. 175-184
Jucewicz Agnieszka, 2013, Moje dziecko jest w depresji, Angora, nr 5, 3.02.2013, s. 9 (przedruk z: „Gazeta Wyborcza" nr 22/13, 26-27.01.2013)
Kabzińska Iwona, 1992, Nic wprzyrodzie nie ginie, Etnografia Polska, t. XXXVI, z. 1, s. 135-159
Kabzińska Iwona, 2005, „Kultura narzekania", „globalny średniak", „narodowa nerwica" i inne elementy wizerunku współczesnych Polaków (na podstawie wybranych artykułów prasowych). Zarys problemu, Etnografia Polska, t. XLIX, z. 1-2, s. 89-124
Kto ma pomysł..., 2013, Kto ma pomysł na seniorów? Rozmowa z Jerzym Owsiakiem przed 21. Finałem WOŚP [rozmawiała Barbara Sowa], Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 10-11
Kubik Agnieszka, Kosmatka Jarosław, 2013, Jechali 70km, żeby przewieźć pacjentkę 100 metrów. Zmarła, Angora, nr 12, 24.03.2013, s. 31
Kurski Jarosław, 2013, Orzeł może! Akcja społeczna Radiowej Trójki i „Gazety Wyborczej", Gazeta Wyborcza, 2-3.05.2013, s. 1
Lasch Christopher, 1979, The culture of narcissism: American life in an age of diminishing expectations, Norton, London
Lehr Urszula, 2003, Oblicza starości, Etnografia Polska, t. XLVII, z. 1-2, s. 77-95
Lehr Urszula, 2007, U schyłku życia. Starość mieszkańców wsi Beskidu Śląskiego i Podhala, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa
Lepiej…, 2013, Lepiej już było, Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 30
Marsz..., 2013, Marsz, orzeł, ulotki, Gazeta Wyborcza, 2-3.05.2013, s. 2
Mikołuszko Wojciech, 2013, Odkrycia do ukrycia, Polityka, nr 19, 8-14.05.2013, s. 62-63
M. K., 2013, Polskie maluchy niezadowolone, Angora, nr 17, 28.04.2013, s. 5 (rubryka „Angorka"; na podstawie: www.tvp.info)
M. K., 2013, Polacy najlepsi w Odysei Umysłu, Angora, nr 20, 19.05.2013, s. 5 (rubryka „Angorka"; na podstawie „Nowej Trybuny Opolskiej")
Muszyński Jerzy, 2001, Leksykon marketingu politycznego, Atla 2, Wrocław
Papuzińska Magda, 2013, Strzeżcie się profesorów, Wprost, nr 10, 21.04.2013, s. 14-15
Pastuszko Katarzyna, 2013, Doktor winny i niewinny, Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 32-33
Piecuch Czesław, 2012, Człowiek zdekonstruowany, [w:] Ciekawość świata, ludzi, kultury. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Ryszardowi Kantorowi z okazji czterdziestolecia pracy naukowej, red. R. Hołda, T. Paleczny, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 91-101
Politkowska Anna, 2007, Udręczona Rosja. Dziennik buntu, tłum. A. Michalska, Noir sur Blanc, Warszawa
Potulicka Eugenia, Rutkowiak Joanna, 2010, Neoliberalne uwikłania edukacji. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków
Rogaczewska Maria, 2011, Polaków poczucie własnej wartości - szanse i zagrożenia, [w:] Rozwój i edukacja. Wielkie przewartościowanie, red. J. Szomburg, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkowa, Gdańsk, s. 119-122
Rotkiewicz Marcin, 2013, Aureola profesora, Polityka, nr 7, 13-19.02.2013, s. 20-22
Rydlewski Michał, 2013, Wszechobecne upokarzanie. (Na marginesie artykułu Andrzeja Szahaja pod tytułem „Kultura upokarzania"), Etnografia Polska, t. LVII, z. 1-2, s. 171-190
Schmidt Lucia, 2013, Rozkwit turystyki medycznej, Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 72
Szahaj Andrzej, 2011, Społeczeństwo spektaklu i kultura upokarzania, [w:] Rozwój i edukacja. Wielkie przewartościowanie, red. J. Szomburg, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk, s. 129-133
Szahaj Andrzej, 2012, Kultura upokarzania, Odra, nr 2, s. 40-43
Szahaj Andrzej, 2012, Liberalizm, wspólnotowość, równość. Eseje z filozofii polityki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
Spacyfikować babcię, 2013, Spacyfikować babcię, Angora, nr 5, 3.02.2013, s. 6 (na podstawie: Judyta Watoła, Za stary na leczenie, Wyborcza.pl)
Tacy i nie tacy..., 2013, Tacy i nie tacy jak my. Rozmowa z dr. Michałem Bilewiczem, psychologiem społecznym z Uniwersytetu Warszawskiego, o tym, dlaczego odmawiamy innym człowieczeństwa, jakie daje nam to korzyści i jak z tym walczyć [rozmawiał Marcin Rotkiewicz], Polityka, nr 13, 27.03.-2.04.2013, s. 77-79
T. K., M. K., 2013, Internetowa epidemia przemocy, Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 3 (rubryka „Angorka"; na podstawie: www.dailymail.co.uk
Uciekinierzy..., 2013, Uciekinierzy. Rozmowa z prof. Agnieszką Gmitrowicz, suicydologiem, o dramacie samobójstw wśród dzieci i młodzieży oraz sygnałach ostrzegawczych, które bywają bagatelizowane [rozmawiała Joanna Cieśla], Polityka, nr 5, 30.01.-5.02.2013, s. 28
WA, 2013, Co czekoladowy orzeł może?, Angora, nr 19, 12.05.2013, s. 14
Walczymy..., 2013, Walczymy o życie! Fragmenty rozmowy z Jerzym Owsiakiem, Angora, nr 4,27.01.2013, s. 10-11 (zapis rozmowy przeprowadzonej 15.01.2013 r. przez Grzegorza Kajdanowicza w audycji „Fakty po Faktach", TVN 24)
Wesołowska Ewa, 2013, Pospiesz się i umrzyj!, Angora, nr5, 3.02.2013, s.70 (na podstawie: Guardian, Russia Today)
Wigilijna spirala..., 2012/2013, Wigilijna spirala. Rozmowa z prof. Marią Stras-Romanowską o rytuałach świętowania, potrzebie zatrzymania czasu, sensie samotności i wspólnoty [rozmawiała Martyna Bundaj, Polityka, nr 52, 19.12.2012-1.01.2013, s. 22-24
www.PKUrbaniak.pl, 2013, Gdzie najlepiej urodzić się w 2013 roku, Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 71 (na podstawie: The World in 2013, The Economist)
Zadrożyńska Anna, 1996, Krótki szkic o chamstwie, Etnografia Polska, t. XL, z. 1-2, s. 19-28
Zybertowicz Andrzej, 2011, Potrzebujemy coachingu patriotycznego, [w:] Rozwój i edukacja. Wielkie przewartościowanie, red. J. Szomburg, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk, s. 125-127
Żakowski Jacek, 2013, Nasza złość plemienna, Polityka, nr 7, 13-19.02.2013, s. 15-17
Żakowski Jacek, 2013, Polacy są jacyś inni, Polityka, nr 17/18, 24.04.-7.05.2013, s. 20-21
Żakowski Jacek, 2013, Odkuwanie głów. Szkoła jest wciąż potrzebna, ale nie taka, Polityka, nr 20,15-21.05.2013, s. 16-18
Bendyk Edwin, 2013, Polska klasowa, Polityka, nr 17/18,24.04.-7.05.2013, s. 14-17
Bunda Martyna, 2013, Eksperyment, Polityka, nr7, 13-19.02.2013, s.34-35
Ból, bezsilność..,. 2013, Ból, bezsilność, upokorzenie, Fakt, 12-13.01.2013, s. 8-9
Dawać każdy może..., 2013, Dawać każdy może. Rozmowa z Sylwestrem Soćko [rozmowę przeprowadziła Alina Gutek], Zwierciadło, nr 2, luty 2013, s. 124
Domeracki Piotr, Jaranowski Marcin, Zdrenka Marcin, 2012, Sześć cnót mniejszych, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
Domosławski Artur, 2013, Potwornie niepokorny, Polityka, nr 8, 20-26.02.2013, s. 89-91
Dubin Borys, 2008, Granicy socjologii kul'tury v sovremennoj Rossii, Búletin obščestvennogo mnieniâ, Nevada-Centr, Moskva
Dunaeva Victoria, 2012, „Prosty sowiecki człowiek" a „człowiek radziecki": analiza porównawcza badań rosyjskich i polskich socjologów, [w:] 20 lat rzeczywistości poradzieckiej. Spojrzenie socjologiczne, red. M. Głowacka-Grajper, R. Wyszyński, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 65-75
Firlej Karolina, 2011, Chcemy szkoły pozwalającej rozwinąć skrzydła, [w:] Rozwój i edukacja. Wielkie przewartościowanie, red. J. Szomburg, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk, s. 97-104
G. K., 2013, Sprzeciw wobec agresji. Przyjazne twittowanie, Angora, nr 5, 3.02.2013, s. 3 (rubryka „Angorka"; na podstawie: www.todaynews.today.com)
Hołda Renata, 2011, Władza śmiechu, [w:] Wąż w raju. Zabawa w społeczeństwie konsumpcyjnym, red. R. Kantor, T. Paleczny, M. Banaszkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków, s. 175-184
Jucewicz Agnieszka, 2013, Moje dziecko jest w depresji, Angora, nr 5, 3.02.2013, s. 9 (przedruk z: „Gazeta Wyborcza" nr 22/13, 26-27.01.2013)
Kabzińska Iwona, 1992, Nic wprzyrodzie nie ginie, Etnografia Polska, t. XXXVI, z. 1, s. 135-159
Kabzińska Iwona, 2005, „Kultura narzekania", „globalny średniak", „narodowa nerwica" i inne elementy wizerunku współczesnych Polaków (na podstawie wybranych artykułów prasowych). Zarys problemu, Etnografia Polska, t. XLIX, z. 1-2, s. 89-124
Kto ma pomysł..., 2013, Kto ma pomysł na seniorów? Rozmowa z Jerzym Owsiakiem przed 21. Finałem WOŚP [rozmawiała Barbara Sowa], Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 10-11
Kubik Agnieszka, Kosmatka Jarosław, 2013, Jechali 70km, żeby przewieźć pacjentkę 100 metrów. Zmarła, Angora, nr 12, 24.03.2013, s. 31
Kurski Jarosław, 2013, Orzeł może! Akcja społeczna Radiowej Trójki i „Gazety Wyborczej", Gazeta Wyborcza, 2-3.05.2013, s. 1
Lasch Christopher, 1979, The culture of narcissism: American life in an age of diminishing expectations, Norton, London
Lehr Urszula, 2003, Oblicza starości, Etnografia Polska, t. XLVII, z. 1-2, s. 77-95
Lehr Urszula, 2007, U schyłku życia. Starość mieszkańców wsi Beskidu Śląskiego i Podhala, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa
Lepiej…, 2013, Lepiej już było, Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 30
Marsz..., 2013, Marsz, orzeł, ulotki, Gazeta Wyborcza, 2-3.05.2013, s. 2
Mikołuszko Wojciech, 2013, Odkrycia do ukrycia, Polityka, nr 19, 8-14.05.2013, s. 62-63
M. K., 2013, Polskie maluchy niezadowolone, Angora, nr 17, 28.04.2013, s. 5 (rubryka „Angorka"; na podstawie: www.tvp.info)
M. K., 2013, Polacy najlepsi w Odysei Umysłu, Angora, nr 20, 19.05.2013, s. 5 (rubryka „Angorka"; na podstawie „Nowej Trybuny Opolskiej")
Muszyński Jerzy, 2001, Leksykon marketingu politycznego, Atla 2, Wrocław
Papuzińska Magda, 2013, Strzeżcie się profesorów, Wprost, nr 10, 21.04.2013, s. 14-15
Pastuszko Katarzyna, 2013, Doktor winny i niewinny, Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 32-33
Piecuch Czesław, 2012, Człowiek zdekonstruowany, [w:] Ciekawość świata, ludzi, kultury. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Ryszardowi Kantorowi z okazji czterdziestolecia pracy naukowej, red. R. Hołda, T. Paleczny, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 91-101
Politkowska Anna, 2007, Udręczona Rosja. Dziennik buntu, tłum. A. Michalska, Noir sur Blanc, Warszawa
Potulicka Eugenia, Rutkowiak Joanna, 2010, Neoliberalne uwikłania edukacji. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków
Rogaczewska Maria, 2011, Polaków poczucie własnej wartości - szanse i zagrożenia, [w:] Rozwój i edukacja. Wielkie przewartościowanie, red. J. Szomburg, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkowa, Gdańsk, s. 119-122
Rotkiewicz Marcin, 2013, Aureola profesora, Polityka, nr 7, 13-19.02.2013, s. 20-22
Rydlewski Michał, 2013, Wszechobecne upokarzanie. (Na marginesie artykułu Andrzeja Szahaja pod tytułem „Kultura upokarzania"), Etnografia Polska, t. LVII, z. 1-2, s. 171-190
Schmidt Lucia, 2013, Rozkwit turystyki medycznej, Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 72
Szahaj Andrzej, 2011, Społeczeństwo spektaklu i kultura upokarzania, [w:] Rozwój i edukacja. Wielkie przewartościowanie, red. J. Szomburg, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk, s. 129-133
Szahaj Andrzej, 2012, Kultura upokarzania, Odra, nr 2, s. 40-43
Szahaj Andrzej, 2012, Liberalizm, wspólnotowość, równość. Eseje z filozofii polityki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
Spacyfikować babcię, 2013, Spacyfikować babcię, Angora, nr 5, 3.02.2013, s. 6 (na podstawie: Judyta Watoła, Za stary na leczenie, Wyborcza.pl)
Tacy i nie tacy..., 2013, Tacy i nie tacy jak my. Rozmowa z dr. Michałem Bilewiczem, psychologiem społecznym z Uniwersytetu Warszawskiego, o tym, dlaczego odmawiamy innym człowieczeństwa, jakie daje nam to korzyści i jak z tym walczyć [rozmawiał Marcin Rotkiewicz], Polityka, nr 13, 27.03.-2.04.2013, s. 77-79
T. K., M. K., 2013, Internetowa epidemia przemocy, Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 3 (rubryka „Angorka"; na podstawie: www.dailymail.co.uk
Uciekinierzy..., 2013, Uciekinierzy. Rozmowa z prof. Agnieszką Gmitrowicz, suicydologiem, o dramacie samobójstw wśród dzieci i młodzieży oraz sygnałach ostrzegawczych, które bywają bagatelizowane [rozmawiała Joanna Cieśla], Polityka, nr 5, 30.01.-5.02.2013, s. 28
WA, 2013, Co czekoladowy orzeł może?, Angora, nr 19, 12.05.2013, s. 14
Walczymy..., 2013, Walczymy o życie! Fragmenty rozmowy z Jerzym Owsiakiem, Angora, nr 4,27.01.2013, s. 10-11 (zapis rozmowy przeprowadzonej 15.01.2013 r. przez Grzegorza Kajdanowicza w audycji „Fakty po Faktach", TVN 24)
Wesołowska Ewa, 2013, Pospiesz się i umrzyj!, Angora, nr5, 3.02.2013, s.70 (na podstawie: Guardian, Russia Today)
Wigilijna spirala..., 2012/2013, Wigilijna spirala. Rozmowa z prof. Marią Stras-Romanowską o rytuałach świętowania, potrzebie zatrzymania czasu, sensie samotności i wspólnoty [rozmawiała Martyna Bundaj, Polityka, nr 52, 19.12.2012-1.01.2013, s. 22-24
www.PKUrbaniak.pl, 2013, Gdzie najlepiej urodzić się w 2013 roku, Angora, nr 2, 13.01.2013, s. 71 (na podstawie: The World in 2013, The Economist)
Zadrożyńska Anna, 1996, Krótki szkic o chamstwie, Etnografia Polska, t. XL, z. 1-2, s. 19-28
Zybertowicz Andrzej, 2011, Potrzebujemy coachingu patriotycznego, [w:] Rozwój i edukacja. Wielkie przewartościowanie, red. J. Szomburg, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk, s. 125-127
Żakowski Jacek, 2013, Nasza złość plemienna, Polityka, nr 7, 13-19.02.2013, s. 15-17
Żakowski Jacek, 2013, Polacy są jacyś inni, Polityka, nr 17/18, 24.04.-7.05.2013, s. 20-21
Żakowski Jacek, 2013, Odkuwanie głów. Szkoła jest wciąż potrzebna, ale nie taka, Polityka, nr 20,15-21.05.2013, s. 16-18