Ślady wojny w przestrzeni miejskiej − doświadczanie i muzealizacja

Joanna Krajewska

doi:10.23858/JUE22.2024.006

Autor

Joanna Krajewska Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury https://orcid.org/0000-0002-1449-8132

DOI:

https://doi.org/10.23858/JUE22.2024.006

Słowa kluczowe:

wojna, ślady wojny, muzealizacja przestrzeni, przestrzeń publiczna, Warszawa, Kraków, Wrocław

Abstrakt

W artykule opisano trzy miasta w Polsce, które w odmienny sposób doświadczyły tragedii II wojny światowej: Warszawę, Kraków i Wrocław. We wszystkich do dzisiaj zachowały się ślady wielkiego spustoszenia dokonanego przez wojnę. Wyboru dokonano na podstawie doświadczenia miejsc przez autorkę, stąd tekst ma momentami charakter autoetnograficzny. Podjęty temat stanowi propozycję percepcji śladów historii poprzez spacer po mieście i indywidualne, wielozmysłowe zaangażowanie. Celem artykułu jest przedstawienie zjawiska występowania wojennych śladów we współczesnej przestrzeni miejskiej oraz prezentacja aktualnych praktyk służących ich zachowaniu i upamiętnieniu.

Pobrania

Download data is not yet available.

Bibliografia

Chinciński T. 2015. Pamięć II wojny światowej w Polsce i w Niemczech. Debaty, muzea i wystawy. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-5f6e5b5d-40f7-4aa2-94db-6ece16906ea5/c/Tomasz_Chincinski.pdf, 10.02.2024.

Descartes J. 2017. Never Forgets: Traumatic Trace Within Public Space. City University of New York (CUNY). CUNY Academic Works. https://academicworks.cuny.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3454&context=gc_etds, 12.03.2024.

Fukuyama F. 2009. Koniec historii. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

Gałka A. 2021. Kaplice i kapliczki w świetle polskiej historiografii. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego 41(1), 229-239. DOI: https://doi.org/10.25167/sth.3606

Gawron E. 2008. To co ocalone… Żydowski Kraków dawniej i obecnie (2008). Alma Mater. Miesięcznik Uniwersytetu Jagiellońskiego. numer specjalny 109. grudzień 2008, Kraków, 24-28. https://www.academia.edu/45149026/To_co_ocalone_%C5%BBydowski_Krak%C3%B3w_dawniej_i_obecnie_2008_, 15.03.2024.Jarecka U. 2010. Groza wojny jako atrakcja turystyczna. Warszawa. https://www.nck.pl/upload/archiwum_kw_files/artykuly/7._urszula_jarecka_-_groza_wojny_jako_atrakcja_turystyczna.pdf , 5.02.2024.

Kadłuczka A. 2018. Muzealizacja przestrzeni publicznej jako forma obecności dziedzictwa kulturowego we współczesnym społeczeństwie. Budownictwo i Architektura 17 (1), 29-40. DOI: https://doi.org/10.24358/Bud-Arch_18_171_04

Kolouszek S. i Pardela Ł. 2013. Twierdza Wrocław jako unikalny zabytek „Architectura Militaris”. Zeszyty Naukowe WSOWL. Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki nr 2 (168), 68-82. DOI: https://doi.org/10.5604/1731-8157.1115441

Le Blanc A. 2021. Budowanie odporności: zachowywanie „ruin traumatycznych” w miastach. Przegląd Geograficzny 93(4), 587-603. https://rcin.org.pl/igipz/Content/233733/WA51_269921_r2021-t93-z4_Prace-Geogr-LeBlanc.pdf, 11.03.2024. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.5

Lehrer E. T. 2013. Jewish Poland Revisited: Heritage Tourism in Unquiet Places. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press (eBook).

Lehrer E. 2015. Jewish Heritage, Pluralism, and Milieux de Mémoire The Case of Kraków’s Kazimierz. [W:] E. Lehrer, M. Meng (red.), Jewish Space in Contemporary Poland. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 170-192.

Makieła K. 2011. Między wczoraj a dziś, czyli o obrazie krakowskiego Kazimierza we współczesnej literaturze. Ruch Literacki 1, 103-105. https://journals.pan.pl/publication/96002/edition/82750/ruch-literacki-2011-no-1-miedzy-wczoraj-a-dzis-czyli-o-obrazie-krakowskiego-kazimierza-we-wspolczesnej-literaturze-makiela-karolina?language=en, 15.03.2024.

Mielewczyk J. 2019. Kamienice. Opowieści przedwojennych mieszkańców Wrocławia. Wrocław: OW Joanna Mielewczyk-Gaweł.

Mielewczyk J. 2023. Kamienice 5. Opowieści lwowsko-wrocławskie. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Kamienice Sp. z o.o.

Muchitsch W. (red.) 2013. Does War belong in Museum?: The Representation of War in Exhibitions. Transcript Verlag. https://www.jstor.org/stable/j.ctv1wxr1z, 22.01.2024. DOI: https://doi.org/10.1515/transcript.9783839423066

Oleksiak K. 2018. Raport: Zachowane ślady krwi z czasów Powstania Warszawskiego na posadzkach budynków. Mps: archiwum Muzeum Powstania Warszawskiego.

Orla-Bukowska A. 2014. Virtual Transitioning into Real: Jewishness in Central Eastern Europe. [W:] S. J. Bronner (red.), Framing Jewish Culture. Boundaries and Representations. Oxford: The Littman Library of Jewish Civilization, 365-381. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/18240/LITJCS4-015p365-382OFFP.pdf?sequence=1&isAllowed=y, 15.03.2024. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1kwxf9t.19

Pabjan B. i Czajkowski P. 2013. Pamięć zbiorowa mieszkańców Wrocławia a stosunek do niemieckiego dziedzictwa miasta. https://www.researchgate.net/publication/260138716_Pamiec_zbiorowa_mieszkancow_Wroclawia_a_stosunek_do_niemieckiego_dziedzictwa_miasta, 13.03.2024.

Racoń-Leja K. 2013. Traces of the Second World War in European Cities. Czasopismo Techniczne. Architektura, 1-A/2013, 101-118. https://repozytorium.biblos.pk.edu.pl/resources/30789, 15.03.2024.

Różańska-Mazurkiewicz A. i Kaczyńska M. 2013. Kapliczki i krzyże w miejskim krajobrazie Warszawy. [W:] J. Plit (red.), Obiekty religijne w krajobrazie. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec: Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, 67-76.

Saryusz-Wolska M. 2011. Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamięci i miastach. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Sendyka R. 2014. Miejsca, które straszą (artefakty i nie-miejsca pamięci). Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 1 (145), 84-102. https://rcin.org.pl/Content/59511/WA248_78434_P-I-2524_sendyka-miejsca_o.pdf, 8.06.2024.

Szpociński A. 2008. Miejsca pamięci (lieux de mémoire). Teksty Drugie : teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 4 (112), 11-20. https://rcin.org.pl/Content/50928, 15.02.2024.

Szpociński A. 2014. Nośniki pamięci, miejsca pamięci. Sensus Historiae XVII (2014/4), 17-26.

Szymański W. 2015. Miejsce pamięci – pomnik – anty-pomnik. Artystyczne strategie upamiętniania na terenie krakowskiego Podgórza. Special Issue "Contemporary Art and Memory" (Part II). RIHA Journal 0122, 17 June 2015. https://journals.ub.uni-heidelberg.de/index.php/rihajournal/article/view/70085, 16.03.2024.

Zagożdżon P. 2012. Blizny wojny w kamieniu ryte – ślady działań wojennych w wybranych obiektach kamiennych na terenie Wrocławia. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej 135, 147-162. http://www.miningscience.pwr.edu.pl/pdf-59939-3242?filename=War%20scars%20carved%20in%20stone.pdf, 18.03.2024.

Zawada A. 1996. Bresław. Eseje o miejscach. Wrocław: Ośrodek Kultury i Sztuki.

Ziębińska-Witek A. 2013. Wystawianie przeszłości, czyli historia w nowych muzeach. Pamięć i Sprawiedliwość 12/2 (22), 77-92.

Arado: https://projektarado.pl/index.php/2-uncategorised/51-zaginione-laboratorium-hitlera-2, 9.03.2024.

Batorski P. Za murem w kształcie nagrobków. Likwidacja getta w Krakowie. https://www.jhi.pl/artykuly/likwidacja-getta-w-krakowie,2758, 16.03.2024.

Beztroski Kazimierz. 15.03.2020. https://ciekawikrakowa.pl/beztroski-kazimierz/, 9.03.2024.

Cymer A. Ruiny, tablice, pomniki. Ślady powstania warszawskiego. 25.07.2023. https://culture.pl/pl/artykul/ruiny-tablice-pomniki-slady-powstania-warszawskiego, 17.03.2024.

Dzieje 1: https://dzieje.pl/aktualnosci/w-krakowie-wyznaczono-szlak-wiodacy-po-dawnym-getcie-zydowskim, 19.03.2024.

Dzieje 2: https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/grupa-pasjonatow-wlasnymi-silami-remontuje-fragment-twierdzy-wroclaw, 19.03.2024.

Gajdamowicz J. Ślady II wojny we Wrocławiu. Tu wciąż można je dostrzec. 8.11.2022. https://wroclaw.naszemiasto.pl/slady-ii-wojny-swiatowej-we-wroclawiu-tu-wciaz-mozna-je/ar/c7-8668935, 17.03.2024.

Getto: https://polin.pl/system/files/attachments/Prezentacja_Getto%20Warszawskie_0.pdf, 12.03.2024.

Grądzka-Rejak M. Społeczność żydowska w okupowanym Krakowie. Getto krakowskie (III 1941- III 1943). Warszawa: Muzeum Getta Warszawskiego. https://1943.pl/wp-content/uploads/2021/12/Getto-krakowskie.pdf, 17.09.2024.

Katalog: Katalog kapliczek i krzyży Warszawy. Warszawa: Fundacja Hereditas. 2019. https://organizacja.home.pl/hereditas/wp-content/uploads/2020/03/katalog_kapliczek_i_krzyzy_warszawy.pdf, 10.03.2024.

Kowalski W. Ostańce − spacer śladami getta warszawskiego. 14.07.2016. https://dzieje.pl/aktualnosci/ostance-spacer-sladami-getta-warszawskiego, 17.03.2024

Kubisztal P. 9.08.2022. https://podgorze.pl/odnowiono-fragment-muru-getta/, 16.03.2024.

Lubecka J. Upadek Festung Breslau, https://krakow.ipn.gov.pl/pl4/edukacja/przystanek-historia/97188,Upadek-Festung-Breslau.html, 26.02.2024.

Majewski J. Powstanie Warszawskie. Niewidzialne Ślady. 31.07.2023. https://miastarytm.pl/powstanie-warszawskie-niewidzialne-slady/, 17.03.2024.

Miejsca 1: https://miejscawewroclawiu.pl/historie-naszych-czytelnikow-o-tajemniczym-podziemnym-wroclawiu/, 8.03.2024.

Miejsca 2: https://miejscawewroclawiu.pl/czy-na-placu-grunwaldzkim-bylo-lotnisko/, 13.03.2024.

Moviegate: https://moviegate.pl/, 8.03.2024.

Muzeum 1944: https://www.1944.pl/korzeniepamieci.html, 16.03.2024.

MWW. 18.12.2020: https://miejscawewroclawiu.pl/historie-naszych-czytelnikow-o-podziemnym-wroclawiu-cz-2/, 8.03.2024.

Ofiary: https://www.1944.pl/fototeka/ofiary-i-pogrzeby,68.html, 16.03.2024.

Oleksiak K. 2019. Unikatowe materialne pozostałości II wojny światowej na terenie Warszawy. Sposób ich konserwacji, ochrony i prezentacji na wybranych przykładach. Warszawa. https://www.academia.edu/40245750/UNIKATOWE_MATERIALNE_POZOSTA%C5%81O%C5%9ACI_II_WOJNY_%C5%9AWIATOWEJ_NA_TERENIE_WARSZAWY_SPOS%C3%93B_ICH_KONSERWACJI_OCHRONY_I_PREZENTACJI_NA_WYBRANYCH_PRZYK%C5%81ADACH, 11.03.2024.