Źródła botaniczne to różnego rodzaju szczątki roślinne zachowane na stanowiskach archeologicznych. Tradycyjnie dzielone są na dwie grupy: szczątki makroskopowe i mikroskopowe. Do pierwszej z nich zaliczane są okazy widoczne „gołym okiem” lub pod niewielkimi powiększeniami, takie jak owoce, nasiona oraz części wegetatywne. Do drugiej zaliczamy okazy widoczne dopiero przy użyciu specjalistycznej aparatury, takie jak np. sporomorfy, ziarna skrobi, okrzemki oraz fitolity. Są to pozostałości różnych gatunków i różnych części roślin, które uległy konserwacji i przetrwały w osadzie do naszych czasów. Ich stan zachowania zależy od wielu czynników, w tym od budowy organów roślinnych i ich odporności na działania destrukcyjne oraz od czynników depozycyjnych i podepozycyjnych działających w złożu. Na skład depozytów zachowanych w obiektach i warstwach archeologicznych wpływ ma również człowiek i jego dawne relacje z roślinami. Wybitnie antropogeniczny charakter zespołu szczątków i kontekst znalezisk są jednymi z najistotniejszych czynników decydujących o możliwościach interpretacji źródeł.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Bibliografia
Asouti Eleni, Austin Phil. 2005. Reconstructing Woodland Vegetation and its Exploitation by Past Societies, Base on the Analysis and Interpretation of Archaeological Wood Charcoal Macro-Remains, „Environmental Archaeology”, t. 10, s. 1-18
Google Scholar
Badal Ernestina. 1992. L’anthracologie préhistorique: à propos de certains problèmes méthodologiques, „Bulletin de la Société botanique de France, Actualités Botaniques”, t. 139, nr 2/3/4, s. 167-189
Google Scholar
Badura Monika. 2011. Rośliny użytkowe w historycznym Gdańsku – studium archeobotaniczne, Gdańsk
Google Scholar
Bieniek Aldona. 2002. Archaeobotanical analysis of some early Neolithic settlements in the Kujawy region, central Poland, with potential plant gathering activities emphasised, „Vegetation History and Archaeobotany”, t. 11, nr 1-2, s. 33-40
Google Scholar
Bieniek Aldona. 2007. Neolithic plant husbandry in the Kujawy region of central Poland, [w:] The Origins and Spread of Domestic Plants in Southwest Asia and Europe. Walnut Creek, red. S. Colledge, J. Conolly, California, s. 327-342
Google Scholar
Burchard Barbara, Lityńska-Zając Maria. 2002. Plant remains from the Funnel Beaker Culture site at Niedźwiedź, Słomniki commune, Małopolska province, „Acta Palaeobotanica”, t. 41, nr 2, s. 171-176
Google Scholar
Cappers René T.J., Bekker Renée. M., Jans Judith E.A. 2006. Digital Seed Atlas of the Netherlands, Groningen Archaeological Studies, Groningen
Google Scholar
Cappers René T.J., Neef Reinder, Bekker Renée M. 2009. Digital Atlas of Economic Plants, cz. 1, 2a, 2b, Groningen Archaeological Studies, Groningen
Google Scholar
Dembińska Maria. 1971. O metodach badań paleobotanicznych, „Archeologia Polski”, t. 10, s. 45-60
Google Scholar
Dimbleby Geoffrey W. 1967. Plants and Archaeology, London
Google Scholar
Dyakowska Jadwiga. 1959. Podręcznik palynologii. Metody i problemy, Warszawa
Google Scholar
Dybova-Jachowicz Sonia, Sadowska Anna. 2003. Palinologia, Kraków
Google Scholar
Dzięczkowski Andrzej. 1998. Ekspertyza materiałów organicznych pochodzenia roślinnego, [w:] Archeologiczne Badania Ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego. Ziemia Lubuska I, red. R. Mazurowski, Poznań, s. 189-190
Google Scholar
Esau Katherine. 1973. Anatomia roślin, Warszawa
Google Scholar
Florjan Sławomir, Worobiec Grzegorz. 2016. Skamieniałości roślinne. Zarys tafonomii roślin, Kraków
Google Scholar
Fuller Dorian Q. 2002. Fifty Years of Archaeobotanical Studies in India: Laying a Solid Foundation, [w:] Indian Archaeology in Retrospect (Volume III): archaeology and interactive disciplines, red. S. Settar, R. Korisettar, New Delhi, s. 248-364
Google Scholar
Gluza Irena. 1994. Wstępne wyniki badań odcisków roślinnych ze stanowisk kultury ceramiki wstęgowej rytej w Gniechowicach i Starym Zamku, woj. wrocławskie, [w:] Warsztaty Archeobotaniczne. Igołomia 1990-1991-1992-1993, red. K. Wasylikowa, Polish Botanical Studies, Guidebook Series, nr 11, Kraków, s. 55-69
Google Scholar
Greig James. 1989. Handbooks for Archaeologists 4. Archaeobotany, Strasbourg
Google Scholar
Greig James. 1994. Pollen analyses of latrine fills from archaeological sites in Britain; results and future potential, [w:] Aspects of archaeological palynology: methodology and applications, red. O.K. Davis, Dallas, s. 101-114
Google Scholar
Grosser Dietger. 2003. Die Hölzer Mitteleuropas: Ein mikrophotographischer Lehratlas, Remagen
Google Scholar
Hastorf Christine A. 1999. Recent Research in Paleoethnobotany, „Journal of Archaeological Research”, t. 7, nr 1, s. 55-103
Google Scholar
Hather Jon G. 1991. The identification of charred archaeological remains of vegetative parenchymatous tissue, „Journal of Archaeological Sciences”, t. 18, s. 661-675
Google Scholar
Hather Jon G. 1993. An archaeobotanical guide to root and tuber identification. 1: Europe and south Asia, Oxbow Monograph 28, Oxford
Google Scholar
Hather Jon G. 2000. Archaeological parenchyma, London
Google Scholar
Hejnowicz Zygmund. 2002. Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne, Warszawa
Google Scholar
Hillman Gordon, Madeyska E., Hather Jon G., 1989. Wild plant foods and diet at Late Paleolithic Wadi Kubbaniya: the evidence from charred remains, [w:] The prehistory of Wadi Kubbaniya, 2, red. F. Wendorf, R. Schild, A.E. Close, Dallas, s. 162-242
Google Scholar
Hryniewiecki Bolesław. 1952. Owoce i nasiona, Warszawa
Google Scholar
Jacomet Stefanie, Kreuz Angela. 1999. Archäobotanik. Aufgaben, Methoden und Ergebnisse Vegetations- und agrargeschichtlicher Forschung, Stuttgart
Google Scholar
Klichowska Melania. 1972. Rośliny naczyniowe w znaleziskach kulturowych Polski północno-zachodniej, „Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Matematyczno- Przyrodniczy, Prace Komisji Biologicznej”, t. 35, nr 6, s. 1-73
Google Scholar
Klichowska Melania. 1984. Struktury uprawne w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza na ziemiach polskich w świetle badań archeobotanicznych, „Archeologia Polski”, t. 29, nr 1, s. 69-108
Google Scholar
Kornaś Jan. 1972a. Zespoły synantropijne, [w:] Szata roślinna Polski, t. 1, red. W. Szafer, K. Zarzycki, Warszawa, s. 442-465
Google Scholar
Kornaś Jan. 1972b. Rozmieszczenie i ekologia rozsiewania się chwastów w zespołach polnych w Gorcach, „Acta Agrobotanica”, t. 25, nr 1, s. 5-66
Google Scholar
Koszałka Joanna. 2008. Between stronghold and village. Studies on plant economy of the Early Medieval Poznań, [w:] Das wirtschaftliche Hinterland der frühmittelalterlichen Zentren, red. L. Polaček, Brno, s. 127-137
Google Scholar
Koszałka Joanna. B.r. Badania archeobotaniczne na grodziskach wczesnośredniowiecznych – przykład Poznania, (w druku)
Google Scholar
Kruk Janusz, Lityńska-Zając Maria, Milisauskas Sarunas. 2016. Gospodarka roślinna w neolicie. Studium przypadku, Kraków
Google Scholar
Kubiak-Martens Lucy. 2005. Rozpoznawanie organów spichrzowych roślin jako źródła pożywienia, [w:] M. Lityńska-Zając, K. Wasylikowa, Przewodnik do badań archeobotanicznych, Vademecum Geobotanicum, Poznań, s. 301-320
Google Scholar
Kulpa Władysław. 1974. Nasionoznawstwo chwastów, Warszawa
Google Scholar
Latałowa Małgorzata. 1999. Palaeoecological reconstruction of environmental conditions and economy in early medieval Wolin, „Acta Palaeobotanica”, t. 39, 183-271
Google Scholar
Latałowa Małgorzata. 1999a. Pyłek i szczątki makroskopowe roślin w warstwach kulturowych wczesnośredniowiecznego portu w Wolinie, [w:] Rośliny w dawnej gospodarce człowieka, red. K. Wasylikowa, Polish Botanical Studies. Guidebook Series, nr 23, Kraków, s. 245-261
Google Scholar
Latałowa Małgorzata.2003. Badania palinologiczne na stanowiskach archeologicznych, [w:] Palinogia, red. S. Dybova-Jachowicz, A. Sadowska, Kraków, s. 308-312
Google Scholar
Latałowa Małgorzata. 2014. Zmiany środowiska przyrodniczego i użytkowanie roślin we wczesnośredniowiecznym Wolinie, [w:] Wolin wczesnośredniowieczny, cz. 2, red. B. Stanisławski, B. Filipowiak, Origines Polonorum, t. 7, Warszawa, s. 49-64
Google Scholar
Lityńska Maria. 1994. Remains of plants, [w:] B. Ginter, J.K. Kozłowski, Predynastic settlement near Armant, „Studien zur Archäologie und Geschichte Altägyptens”, t. 6, 103-108, tab. 43-50, s. 172-177, tabl. 54-60
Google Scholar
Lityńska-Zając Maria. 1995. Charakterystyka niektórych aspektów upraw na podstawie analizy szczątków roślinnych ze stanowiska 12 w Parchatce gm. Kazimierz Dolny, woj. lubelskie, „Sprawozdania Archeologiczne”, t. 47, s. 255-263
Google Scholar
Lityńska-Zając Maria.2005. Chwasty w uprawach roślinnych w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Kraków
Google Scholar
Lityńska-Zając Maria. 2008. Usable wild plants in the archaeological record from Poland: selected examples, [w:] Man – Millenia – Environment. Studies in honour of Romuald Schild, red. Z. Sulgostowska, J. Tomaszewski, Warszawa, s. 107-112
Google Scholar
Lityńska-Zając Maria. 2014. Węgle drzewne z palenisk z okresu rzymskiego ze stanowiska 5 w Palikówce, gm. Krasne, woj. podkarpackie, [w:] W. Paradyło, D. Bobak, W. Pasterkiewicz, M. Połtowicz-Bobak, Wielokulturowe stanowisko nr 5 w Palikówce, Via Archaeologica Ressoviensia, t. 6, Rzeszów, s. 323-324
Google Scholar
Lityńska-Zając Maria. A man and a plant. Archaeobotany, [w:] Environmnetal Archaeology: Current Theoretical and Methodological Approaches. Interdisciplinary Contributions to Archaeology, red. E. Piskin, A. Marciniak, M. Bartkowiak, (w druku)
Google Scholar
Lityńska-Zając Maria, Makowicz-Poliszot Danuta, Tyniec Anna, Szmoniewski Bartłomiej Sz., Wołoszyn Marcin. 2010. Materiały archeobotaniczne i archeozoologiczne z badań na stanowisku 1 w latach 1956-1963, [w:] Stradów. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy, t. 2, red. A. Buko, Polskie Badania Archeologiczne, t. 37, Kraków
Google Scholar
Lityńska-Zając Maria, Nalepka Dorota. 2012. Człowiek a świat roślin, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 1026-1035
Google Scholar
Lityńska-Zając Maria,Wasylikowa Krystyna. 2005. Przewodnik do badań archeobotanicznych, Vademecum Geobotanicum, Poznań
Google Scholar
Makohonienko Mirosław, Nalepka Dorota. 2007. Palinologia w badaniach stanowisk archeologicznych w Polsce, [w:] Badania interdyscyplinarne nad środowiskiem i kulturą w Polsce. Środowisko-Człowiek-Cywilizacja, red. M. Makohonienko, D. Makowiecki, Z. Kurnatowska, t. 1, Poznań, s. 189-209
Google Scholar
Marciniak Arkadiusz, Kowalewska-Marszałek Hanna. 2012. Tafonomia i archeotanatologia, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 500-511
Google Scholar
Mariotti Lippi Marta. 2012. Ancient floras, vegetational reconstruction and man-plant relationships: case studies from archaeological sites, „Bocconea”, t. 24, s. 105-113
Google Scholar
Meunier Jean Dominique, Colin Fabrice. 2001. Phytoliths: Application in Earth Sciences and Human History, Lisse
Google Scholar
Minta-Tworzowska Danuta. 2002. Źródło/Ślad/Artefakt/Recz/Przedmiot, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 137-161
Google Scholar
Mirek Zbigniew, Piękoś-Mirek Halina, Zając Adam, Zając Maria. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist, Biodiversity of Poland, t. 1, b.m.
Google Scholar
Młodzianowska Danuta. 1963. Nasionoznawstwo, Warszawa
Google Scholar
Moskal-del Hoyo Magdalena. 2013. Mid-Holocene forests from Eastern Hungary: new anthracological data, „Review of Palaeobotany and Palynology”, nr 193, s. 70-81
Google Scholar
Moskal-del Hoyo Magdalena, Rauba-Bukowska Anna, Lityńska-Zając Maria, Mueller-Bieniek Aldona, Czekaj-Zastawny Agnieszka. 2016. Plant materials used as temper in the oldest Neolithic pottery from south-eastern Poland, „Vegetation History and Archaeobotany”, t. 26, nr 3, s. 329-344
Google Scholar
Mueller-Bieniek Aldona. 2012. Rośliny w życiu codziennym mieszkańców średniowiecznego Krakowa, Kraków
Google Scholar
Neef Reinder, Cappers René T.J., Bekker Renée M. 2011. Digital Atlas of Economic Plants in Archaeology, Groningen Archaeological Studies 17, Groningen
Google Scholar
Neumann Katharina, Schoch Werner, Détienne Pierre, Schweingruber Fritz Hans. 2001. Woods of the Sahara and the Sahel, Bern
Google Scholar
Oeggl Klaus. 2000. The diet of Iceman, [w:] The Iceman and his natural environment. Palaeobotanical results, red. S. Bortenschlager, K. Oeggl, Wien, s. 89-115
Google Scholar
Okuniewska-Nowaczyk Iwona. B.r. Badania palinologiczne w rekonstrukcji przeszłości, (w druku)
Google Scholar
Pearsall Deborah M. 2015. Paleoethnobotany. A Handbook of Procedures. (Third Edition), Walnut Creek, CA
Google Scholar
Piperno Dolores R. 1988. Phytolith analysis. An archaeological and geological perspective, San Diego
Google Scholar
Piperno Dolores R. 2006. Phytoliths: a comprehensive guide for archaeologists and paleoecologists, Oxford
Google Scholar
Polcyn Marek, Polcyn Ilona, Wasylikowa Krystyna. 2005. Zastosowanie analizy fitolitów w archeobotanice, [w:] M. Lityńska-Zając Maria, K. Wasylikowa, Przewodnik do badań archeobotanicznych, Vademecum Geobotanicum, Poznań, s. 301-320
Google Scholar
Raup David M., Stanley Steven M. 1984. Podstawy paleontologii, Warszawa
Google Scholar
Renfrew Jane M. 1973. Palaeoethnobotany: The prehistoric food plants of the Near East and Europe, London
Google Scholar
Renfrew C., Bahn P. 2002. Archeologia. Teorie, metody, praktyka, Warszawa
Google Scholar
Schlumbaum Angela, Tensen Marrie, Jaenicke-Després Viviane. 2008. Ancient plant DNA in archaeobotany, „Vegetation History and Archaeobotany”, t. 17, nr 2, s. 233-244
Google Scholar
Schweingruber Fritz Hans. 1978. Makroskopische Holzanatomie, Birmensdorf
Google Scholar
Schweingruber Fritz Hans. 1990. Anatomie europäischer Hölzer. Ein Atlas zur Bestimmung Europäischer Baum-, Strauch, und Zwergstrauch Hölzer, Bern-Stuttgart
Google Scholar
Skrzyński Grzegorz. 2018. Człowiek-środowisko w świetle interpretacji paleoekologicznych danych archeobotanicznych z wybranych stanowisk archeologicznych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 66, nr 2, s. 199-205
Google Scholar
Strzałka K. 2000. Skrobia, [w:] Encyklopedia Biologiczna, t. X, Kraków
Google Scholar
Szczepanek Kazimierz. 2003. Wytwarzanie i rozprzestrzenianie spor i ziarn pyłku, [w:] Palinologia, red. S. Dybova-Jachowicz, A. Sadowska, Kraków, s. 16-28
Google Scholar
Tomanek Jakub. 1987. Botanika leśna, Warszawa
Google Scholar
Tomczyńska Zofia, Wasylikowa Krystyna. 1999. Rośliny znalezione w 16-wiecznej latrynie w Krakowie, [w:] Rośliny w dawnej gospodarce człowieka, red. K. Wasylikowa, Polish Botanical Studies, Guidebook Series, nr 23, Kraków, s. 279-316
Google Scholar
Tropical archaeobotany. 1994. Tropical archaeobotany, red. J.G. Hather, London
Google Scholar
Tymrakiewicz Włodzimierz. 1962. Atlas chwastów, Warszawa
Google Scholar
Twiss Page C. 1992. Predicted world distribution of C3 and C4 grass phytoliths, [w:] Phytolith Systematics Emerging Issues, red. G. Rapp, Jr. S.C. Mulholland, Advances in Archaeological and Museum Sciences, t. 1, New York, s. 113-128
Google Scholar
Vittoz Pascal, Engler Robin. 2007. Seed dispersal distances: a typology based on dispersal modes and plant traits, „Botanica Helvetica”, t. 117, nr 2, s. 109-124
Google Scholar
Wasylikowa Krystyna. 1972. W sprawie ilościowego przedstawiania wyników w paleoetnobotanice, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 20, nr 4, s. 693-696
Google Scholar
Wasylikowa Krystyna. 1978. Plant remains from Early and Late Medieval time found on the Wawel Hill in Cracow, „Acta Palaeobotanica”, t. 19, s. 115-200
Google Scholar
Wasylikowa Krystyna. 1997. Flora of the 8000 years old archaeological site E-75-6 at Nabta Playa, Western Desert, southern Egypt, „Acta Palaeobotanica”, t. 37, nr 2, s. 99-205
Google Scholar
Wasylikowa Krystyna. 1981. The role of fossil weeds for the study of former agriculture, „Zeitschrift für Archäologie”, t. 15, s. 11-23
Google Scholar
Wasylikowa Krystyna. 1983. Antropogeniczne zmiany roślinności w holocenie, [w:] Człowiek i środowisko w pradziejach, J.K. Kozłowski, S. Kozłowski, Warszawa, s. 53-71
Google Scholar
Wasylikowa Krystyna. 2005. Analiza pyłkowa w badaniach archeobotanicznych, [w:] M. Lityńska-Zając, K. Wasylikowa, Przewodnik do badań archeobotanicznych, Vademecum Geobotanicum, Poznań, s. 346-371
Google Scholar
Wasylikowa Krystyna, Lityńska-Zając Maria, Mamakowa Kazimiera. 2005. Paleobotanika czwartorzędu w Polsce w czasie ostatnich 25 lat: główne kierunki badań i osiągnięcia, „Prace Komisji Paleogeografii Czwartorzędu PAU”, t. 3, s. 33-39
Google Scholar
Wasylikowa Krystyna, Wacnik Agnieszka, Mueller-Bieniek Aldona. 2009. Badania archeobotaniczne w nawarstwieniach historycznych z terenu Krakowa: metodyka-stan badań-perspektywy, „Geologia”, t. 35, nr 1, s. 89-101
Google Scholar