Two Maps of the Podlasie-Grodno Borderline from 1706

Karol Łopatecki

doi:10.23858/KHKM67.2019.4.005

Opublikowane: 2019-12-30

Tom 67 Nr 4 (2019)

Dwie mapy granicy podlasko-grodzieńskiej z 1706 roku

Karol Łopatecki

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.005

Abstrakt

W niniejszym artykule zaprezentowano dwie mapy przechowywane w Bibliotece Akademii Nauk w Petersburgu, które przedstawiają obszar kotliny biebrzańskiej i pogranicza podla-sko-grodzieńskiego. Zatytułowane są one: Carte d’une partie de la Lithuanie et de la Pologne oraz Environs de Grodno et Ticochin. Oba są dziełem jednego autora. Był nim generał-inżynier służący w armii Piotra I — Joseph-Gaspar Lambert de Guerin (ros. Жозеф Гаспар Ламбер де Герен). Obie pochodzą z roku 1706. W artykule obliczono skalę i wyliczono przybliżoną jednostkę miary użytą przez kartografa — długość mili. Wskazano również przyczyny błędnych obliczeń przyjętych przez archiwistów rosyjskich. Ustalono 79 użytych na mapie toponimów oraz zaproponowano identyfikację odnotowanych nazw jezior i rzek.

Słowa kluczowe:

kartografia wojskowa, Biebrza, Tykocin, Grodno, Joseph-Gaspard Lambert de Guerin, toponimy podlaskie, mila polska, Wielka Wojna Północna, obozy wojskowe

Inne teksty tego samego autora

Marta Kupczewska, Karol Łopatecki, Testament Izabeli z Poniatowskich Branickiej (3 XI 1805) , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 64 Nr 1 (2016)
Karol Łopatecki, Marta Kupczewska, Dyspozycje majątkowe Izabeli z Poniatowskich Branickiej na wypadek śmierci , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 64 Nr 4 (2016)

Pobierz pliki

pdf (English)

Zasady cytowania

Łopatecki, K. (2019). Dwie mapy granicy podlasko-grodzieńskiej z 1706 roku. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 67(4), 489–504. https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.005

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych], ZGSA [Zbiór geograficzny Stanisława Augusta], sygn. AK 98, 129.
Google Scholar

BAN [Biblioteka Akadèmii Nauk, Sankt-Peterburg], SRK [Sobrane Rukopisnyh Kart], Osn. Op. [Osn. Op.] 286, 288KA [Krigsarkivet], SK [Sveriges Krig], 5:46; 5:47RA [Riksarkivet], WS [Wijksamlingen], Kartor och ritningar, 0039: 00001-00002.
Google Scholar

Aleksandrov B.V., 1946. Opisaniye rukopisnykh kart XVIII v., khranyashchikhsya v Otdele rukopisnoy knigi Biblioteki Akademii nauk SSSR, [in:] Gnucheva Vera Fedorovna, Geograficheskiy departament Akademii nauk XVIII veka. Prilozheniye II, Moskva–Leningrad, p. 267–412.
Google Scholar

Alexandrowicz Stanisław. 1966, Mapy majątkowe północnego Podlasia z XVI wieku, “Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, vol. 14, no. 2, p. 279–305.
Google Scholar

Alexandrowicz Stanisław. 1965. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego Tomasza Makowskiego z 1613 r. tzw. „radziwiłłowska”, jako źródło do dziejów Litwy i Białorusi, “Studia Źródłoznawcze”, vol. 10, p. 33–67.
Google Scholar

Alexandrowicz Stanisław. 1990. „Mappa szczegulna woiewództwa podlaskiego” Karola de Perthées z 1795 r., “Studia Podlaskie”, vol. 1, p. 91–97.
Google Scholar

Alexandrowicz Stanisław. 2012. Kartografia Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Alexandrowicz Stanisław, Jankowska Ewa. 1989. O metodach badania map z XVI–XVII wieku (na przykładzie wybranych map krajów Europy Środkowej i Wschodniej), “Polski Przegląd Kartograficzny”, vol. 21, p. 134–147.
Google Scholar

Alexandrowicz Stanisław, Łuczyński Jarosław, Skrycki Radosław. 2017. Historia kartografii ziem polskich do końca XVIII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Bobrova Ye.I., Murzanova M.N., Pokrovskaya V.F. (eds.). 1961, Istoricheskiy ocherk i obzor fondov Rukopisnogo otdela Biblioteki Akademii nauk, Dop. k vyp., 1: Karty, plany, chertezhi, risunki i gravyury sobraniya Petra I, Moskva–Leningrad.
Google Scholar

Buczek Karol. 1974. Stan i potrzeby badań nad dziejami kartografii polskiej, [in:] Materiały na III Konferencję poświęconą naukom pomocniczym historii, ed. J. Szymański, Katowice, p. 143–157.
Google Scholar

Butkiewicz Marian. 1998. Dobra szlacheckie w powiecie tykocińskim, Lublin.
Google Scholar

Chernikov Sergey. 2009. Evolyutsiya vysshego komandovaniya rossiyskoy armii i flota pervoy chetverti XVIII veka, “Cahiers du Monde Russe”, vol. 50, no. 2–3, p. 699–735.
Google Scholar

Dankov Mikhail Yu., 2006. Baloven’ fortuny. O zagadochnoy sud’be Lambera de Gerena, [in:] Trudy Gosudarstv Ermitazha, vol. 32, Saint Petersburg, p. 113–122.
Google Scholar

Ertman Aldona. 2007. Rękopiśmienna mapa województwa podlaskiego Karola Perthéesa z r. 1795. Jej źródła, metoda opracowania i znaczenie dla badań historycznych, “Annalecta”, vol. 16, no. 1–2, p. 129–137.
Google Scholar

Franczak Grzegorz. 2017. Filologia mapy. Badanie dawnej kartografii metodą krytyki tekstu na przykładzie toponimii mapy Księstwa Połockiego S. Pachołowieckiego z 1580 roku, “Terminus”, vol. 19, no. 1, p. 193–252.
Google Scholar

Gillispie Charles Coulston. 2004. Science and Polity in France: The End of the Old Regime, Princeton.
Google Scholar

Harley John Brian. 1989. Deconstructing the Map, “Cartographica. The International Journal for Geographic Information and Geovisualization”, vol. 26, no 2, p. 1–20.
Google Scholar

Konias Andrzej. 1984. Metody oceny dokładności dawnych map, [in:] Teoretyczne i metodyczne problemy współczesnej kartografii. Materiały Ogólnopolskich Konferencji Kartograficznych, vol. 10, Lublin, p. 64–76.
Google Scholar

Konvitz Josef. 1987. Cartography in France, 1660–1848: Science, Engineering, and Statecraft, Chicago–London.
Google Scholar

Laszuk Anna. 1998. Zaścianki i królewszczyzny. Struktura własności ziemskiej w województwie podlaskim w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Laszuk Anna. 1999. Ludność województwa podlaskiego w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Łopatecki Karol, Walczak Wojciech. 2011. Maps and plans of the Polish Commonwealth of the 17th c. in archives in Stockholm, Warszawa.
Google Scholar

Łopatecki Karol. 2018. Wyprawa zbrojna Krzysztofa Radziwiłła „Pioruna” w Inflantach zimą 1579 roku, “Zapiski Historyczne”, vol. 83, no. 1, p. 39–67.
Google Scholar

Łopatecki Karol. 2019. The role of military cartographers during the Great Northern War — an example of the Grodno operation 1706, “Klio” (in print).
Google Scholar

Łuczyński Jarosław. 2013. Przestrzeń Wielkiego Księstwa Litewskiego na mapie radziwiłłowskiej Tomasza Makowskiego z 1613 roku w świetle treści kartograficznej i opisowej, “Zapiski Historyczne”, vol. 78, no. 1, p. 73–98.
Google Scholar

Madej Jadwiga. 1987. „Polonia... 1770” Karola de Perthéesa na tle osiemnastowiecznej kartografii polskiej i krajów ościennych, Warszawa.
Google Scholar

Nevskaya Nina Ivanovna (sost.). 2000. Protokoly Geograficheskogo departamenta, [in:] Istochniki po istorii astronomii Rossii XVIII v., vol. 1, Sankt-Peterburg.
Google Scholar

Niedźwiedź Jakub. 2019. Poeta i mapa. Jan Kochanowski a kartografia XVI wieku, Kraków.
Google Scholar

Nieścioruk Kamil. 2004. Z metodyki badania map dawnych, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio B”, vol. 17, p. 273–281.
Google Scholar

Nowak Tadeusz Marian. 1988. Szwedzkie źródło kartograficzne ukazujące trasę przemarszu armii M. G. de la Gardie ze Żmudzi na Mazowsze w 1655 r., “Studia i Materiały do Historii Wojsko-wości”, vol. 30, p. 321–350.
Google Scholar

Nowak Tadeusz Marian. 1995. Szwedzka mapa przemarszu wojsk Karola XII w 1708 roku z Kujaw na Białoruś, [in:] Europa Orientalis. Polska i jej wschodni sąsiedzi od średniowiecza po współczesność. Studia i materiały ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Alexandrowiczowi w 65 rocznicę urodzin, eds. Z. Karpus, T. Kempa, D. Michaluk, Toruń, p. 197–209.
Google Scholar

Opisy. 1990. Opisy parafii dekanatu knyszyńskiego z roku 1784, ed. W. Wernerowa, “Studia Podlaskie”, vol. 1, p. 99–217.
Google Scholar

Rękopiśmienne. 1994. Rękopiśmienne opisy parafii litewskich z 1784 roku. Dekanat grodzieński, ed. W. Wernerowa, Warszawa.
Google Scholar

Sharymov Aleksandr. 2009. Predystoriya Sankt-Peterburga. 1703 god. Kniga issledovaniy, Sankt-Peterburg.
Google Scholar

Strzelecki Krzysztof. 2016. Wykorzystanie aplikacji MapAnalyst w badaniu dawnych map, “Słupskie Prace Geograficzne”, vol. 13, p. 213–227.
Google Scholar

Szeliga Jan. 1993. Metody i stan dokładnościowych badań dawnych map z obszaru Polski, [in:] Z dziejów kartografii, vol. 6: Dorobek polskiej historii kartografii, Warszawa, p. 51–66.
Google Scholar

Textor Johann Christoph. 1807. Topographisch- Militaerische Karte vom vormaligen Neu Ostpreussen oder dem jetziger Nördlichen Theil des Herzogthums Warschau nebst dem Russischen District [...] auf XV Blaetter reducirt, Berlin.
Google Scholar

Wiśniewski Jerzy. 1964. Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko-rusko-litewskim od końca XIV do połowy XVII w., “Acta Baltico-Slavica”, vol. 1, p. 115–136.
Google Scholar

Wiśniewski Jerzy. 1967. Dzieje osadnictwa w pow. augustowskim od XV do końca XVIII wieku, [in:] Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego, red. J. Antoniewicz, Białystok, p. 13–294.
Google Scholar

Wiśniewski Jerzy. 1975. Dzieje osadnictwa w powiecie grajewskim do połowy XVI wieku, [in:] Studia i materiały do dziejów powiatu grajewskiego, vol. I, eds. M. Gnatowski, H. Majewski, Warszawa, p. 9–252.
Google Scholar

Żyszkowska Wiesława. 2013. The numerical analysis of a lost old-days manuscript map, “e-Peri-metron”, vol. 8, no 2, p. 95–100.
Google Scholar