Dzieje zakupu Czwórki Józefa Chełmońskiego do Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.2.007Słowa kluczowe:
Czwórka, Józef Chełmoński, Muzeum Narodowe w Krakowie, Władysław Łuszczkiewicz, Kraków, malarstwoAbstrakt
Na początku października 1879 roku, podczas uroczystości jubileuszu pracy literackiej Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812-1887), malarz Henryk Siemiradzki (1843-1902) ofiarował do Sukiennic swój obraz Pochodnie Nerona. Za jego przykładem poszli również inni polscy artyści. W ten sposób powstał zalążek zbiorów przyszłego Muzeum Narodowego w Krakowie. W latach 1883-1900 pierwszym dyrektorem tej instytucji był Władysław Łuszczkiewicz (1828-1900), wybitna osobowość ówczesnego Krakowa, historyk sztuki, malarz i pedagog. W tym czasie Muzeum rozpoczęło m.in. proces zakupu prac współczesnych polskich artystów. Na podstawie materiałów należących do zasobu Archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie, w artykule zaprezentowano historię pozyskania dla tej instytucji obrazu "Czwórka". To wielkoformatowa praca jednego z najbardziej znanych i najwyżej cenionych polskich artystów, Józefa Chełmońskiego (1849-1914), ukazująca powożony z niezwykłą fantazją przez ukraińskiego chłopa zaprzęg czterech koni (ryc. 1). Należy ona do szczytowych osiągnięć naturalizmu w malarstwie polskim. Powstała w Paryżu w 1881 roku. To olej na płótnie, o wymiarach 275 x 660 cm. Zakupiono ją od artysty za kwotę 3000 rubli srebrnych w roku 1899. Od początku eksponowana była w Sukiennicach (ryc. 2) – najstarszej, historycznej siedzibie Muzeum Narodowego w Krakowie. Dzisiaj można ją podziwiać w mieszczącej się tam Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku.
Pobrania
Bibliografia
AMNK [Archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie], Kancelaria Dyrektora Władysława Łuszczkie-wicza [KŁ], sygn. 94/4, 94/5, 94/6, 94/10, 94/15.
Z. Oss. [Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu], Korespondencja Władysława Łuszczkie-wicza [WŁ], Akc. 46/15.
Anonim. 1899. Sprawy miejskie, „Czas”, nr 159 z 15.07, s. 2.
Bochnak Adam. 1973. Władysław Łuszczkiewicz (1828–1900), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 18, red. E. Rostworowski, Kraków, s. 587–590.
Chełmoński. 2006. Józef Chełmoński, oprac. K. Jarmuł, Katowice.
Chełmoński. 2016. Józef Chełmoński, red. T. Skoczek, Warszawa.
Chełmoński w świetle korespondencji. 1953. Józef Chełmoński w świetle korespondencji, oprac. J. Wegner, Wrocław.
Dziennik Rozporządzeń. 1900. Dziennik Rozporządzeń dla stołecznego królewskiego miasta Krakowa, R. XX, Kraków, s. 31, 89.
Dziennik Rozporządzeń. 1901. Dziennik Rozporządzeń dla stołecznego królewskiego miasta Krakowa, R. XXI, Kraków, s. 39.
Górska Pia. 1932. O Chełmońskim. Wspomnienia, Warszawa.
Jezierski Andrzej, Leszczyńska Cecylia. 2003. Historia gospodarcza Polski, Warszawa.
Kopera Feliks. 1903. Sprawozdanie dyrekcyi Muzeum Narodowego w Krakowie za czas od 1 czerwca 1901 do 31 grudnia 1902, Kraków.
Krypczyk Aleksandra. 2010. Józef Chełmoński (1849–1914). Burza, [w:] Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, red. B. Ciciora, A. Krypczyk, Kraków, s. 302–303.
Lepiarczyk Józef. 1997. Władysław Łuszczkiewicz (1828–1900), [w:] Ludzie, którzy umiłowali Kraków. Założyciele Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, red. W. Bieńkowski, Kraków, s. 139–147.
Łuszczkiewicz Władysław, Jakubowski Faustyn. 1896. Sprawozdanie Zarządu Muzeum Narodowego za rok 1895, Kraków.
Łuszczkiewicz Władysław, Pieniążek Karol. 1899. Sprawozdanie Zarządu Muzeum Narodowego za rok 1898, Kraków.
Matuszczak Tadeusz. 2003. Józef Chełmoński, Kraków.
Melbechowska-Luty Aleksandra. 2014. Chełmoński. Malarz polskich żywiołów, Radziejowice.
Micke-Broniarek Ewa. 2012. Józef Chełmoński na wielkich łowach natury. Malarstwo artysty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie oraz z kolekcji prywatnych, Radziejowice.
Milewska Wacława. 2010. Józef Chełmoński (1849–1914). Czwórka, [w:] Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, red. B. Ciciora, A. Krypczyk, Kraków, s. 302.
Morawski Wojciech. 2002. Zarys powszechnej historii pieniądza i bankowości, Warszawa.
Morawski Wojciech. 2008. Historia finansów współczesnego świata od 1900 roku, Warszawa.
Polanowska Jolanta. 1993. Łuszczkiewicz Władysław, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 5, red. J. Derwojed, Warszawa, s. 204–209.
Rzepińska Maria. 1983. Władysław Łuszczkiewicz, malarz i pedagog, Kraków.
Rzontkowska Katarzyna. 2016. Chełmoński, [w:] Wielcy malarze, t. 33, Warszawa.
Tomkowicz Stanisław. 1902. Władysław Łuszczkiewicz, „Rocznik Krakowski”, t. 5, s. 1–46.
Treter Mieczysław. 1937. Chełmoński Józef (1850–1914), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 3, red. W. Konopczyński, Kraków, s. 280–281.
Vetulani Armand. 1971. Chełmoński Józef Marian, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 1, Wrocław, s. 314–316.
Żabiński Zbigniew. 1989. Rozwój systemów pieniężnych w Europie Zachodniej i Północnej, Wrocław.
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/WawelbergHipolit;3994337.html (dostęp 12.02.2020).
https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/4098-wawelberg-hipolit (dostęp 12.02.2020).
