Reminiscencje sztuki nowożytnej w nagrobkach z XIX wieku z pełnoplastyczną figurą śpiącego niemowlęcia na Powązkach w Warszawie

Barbara Gawęcka

doi:10.23858/KHKM69.2021.4.007

Opublikowane: 2021-12-23

Tom 69 Nr 4 (2021)

Reminiscencje sztuki nowożytnej w nagrobkach z XIX wieku z pełnoplastyczną figurą śpiącego niemowlęcia na Powązkach w Warszawie

Barbara Gawęcka

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.4.007

Abstrakt

Tematem artykułu są klasycystyczne nagrobki cokołowe z pełnoplastyczną figurą leżącego dziecka. Na Powązkach znajduje się pięć tego typu obiektów z XIX w.: nagrobek Aleksandra Rzempołuskiego, Stefanii Wolskiej, Gabriela Józefa Komorowskiego, Romualda Krassowskiego i Wiktora Zeydlera. Na ich podstawie można prześledzić ciągłość w stosowaniu typu formalnego postaci nagiego, śpiącego dziecka w sztuce sepulkralnej. W dziełach antycznych poprzez symbolikę elementów umieszczanych w pobliżu postaci wskazywano, że śmierć jest jedynie snem. Na nagrobkach nowożytnych ukazywano różne symbole vanitas, które miały przypominać o nietrwałości ludzkiej egzystencji. W nagrobkach klasycystycznych, wśród zestawu przedmiotów trzymanych przez dziecko, był także krzyż jako znak zmartwychwstania — życia wiecznego.

Słowa kluczowe:

śmierć, dziecko, nagrobek, płyta nagrobna, Warszawa, Powązki, cmentarz, renesans, klasycyzm

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Gawęcka, B. (2021). Reminiscencje sztuki nowożytnej w nagrobkach z XIX wieku z pełnoplastyczną figurą śpiącego niemowlęcia na Powązkach w Warszawie. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 69(4), 527–540. https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.4.007

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Galicka I., Sygietyńska H. 1973. „Karta ewidencyjna nagrobka Gabriela Komorowskiego, znajdującego się na Cmentarzu rzymsko-katolickim na Powązkach w Warszawie”, Archiwum MWKZ [Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków] w Warszawie.
Google Scholar

Kocot C. 1967. „Karta ewidencyjna nagrobka Romualda Krassowskiego, znajdującego się na Cmentarzu rzymsko-katolickim na Powązkach w Warszawie”, Archiwum MWKZ w Warszawie.
Google Scholar

Maraśkiewicz Jan. 2014. „Karta ewidencyjna rzeźby figury dziecka na skale. Nagrobek Janeczka Marciniaka na Cmentarzu parafii pw. św. Stanisława bp. m. w Cerekwi”, Archiwum MWKZ delegatura w Radomiu.
Google Scholar

Maraśkiewicz Jan. 2016. „Karta ewidencyjna nagrobka Jasia Białkowskiego, znajdującego się na Cmentarzu parafii rzymskokatolickiej pw. Opieki Matki Bożej Bolesnej w Nowym Mieście nad Pilicą”, Archiwum MWKZ delegatura w Radomiu.
Google Scholar

Schrow Z. 1987. „Karta ewidencyjna nagrobka Aleksandra Rzempolińskiego, znajdującego się na Cmentarzu powązkowskim w Warszawie”, Archiwum MWKZ w Warszawie.
Google Scholar

Sygietyńska H. 1974. „Karta ewidencyjna nagrobka Stefani Wolskiej, znajdującego się na Cmentarzu rzymsko-katolickim na Powązkach w Warszawie”, Archiwum MWKZ w Warszawie.
Google Scholar

Basiura Tadeusz. 2018. W ogrodzie Maryi. Atlas roślin maryjnych, Kraków.
Google Scholar

Bernatowicz Tadeusz. 1991. Nagrobki dziecięce fundacji Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Sierotki, „Lituano-Slavica Posnaniensta. Studia Historiae Artium”, nr 5, s. 69–80.
Google Scholar

Białostocki Jan. 1999. Płeć śmierci, Gdańsk.
Google Scholar

Cercha Stanisław, Kopera Feliks. (1916). Nadworny rzeźbiarz króla Zygmunta Starego Giovanni Cini z Sieny i jego dzieła w Polsce (z 112 ilustracyami w tekście), Kraków.
Google Scholar

Dylewski Adam. 2012. Polskie nekropolie, Warszawa.
Google Scholar

Forstner Dorothea OSB. 1990. Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa.
Google Scholar

Graca Krzysztof. 2007. Wybrana symbolika barw kwiatów w poezji Młodej Polski — kolory czarny, niebieski, żółty, zielony, [w:] Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika chrześcijańska, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków, s. 159–168.
Google Scholar

KZS. 1978. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. IV: Miasto Kraków, cz. III: Kościoły i klasztory śródmieścia, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa.
Google Scholar

Kołakowska Maria. 1956. Renesansowe nagrobki dziecięce w Polsce XVI i I poł. XVII w., [w:] Studia renesansowe, red. M. Walicki, t. 1, Wrocław, s. 231–256.
Google Scholar

Kondracka Mariola. 2003. Sytuacja dziecka w rodzinach zamożnego mieszczaństwa warszawskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku, [w:] Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, cz. 2: Stulecie XIX i XX, red. E. Mazur, Warszawa, s. 13–38.
Google Scholar

Kotula Adam, Krakowski Piotr. 1980. Rzeźba XIX wieku, Kraków.
Google Scholar

Kozakiewiczowa Helena. 1978. Renesans i manieryzm w Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Kozakiewiczowa Helena. 1984. Rzeźba XVI wieku w Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Kozakiewiczowie Helena i Stefan. 1976. Renesans w Polsce, Warszawa.
Google Scholar

KW. 1836. „Kurier Warszawski”, nr 34, s. 162.
Google Scholar

KW. 1840. „Kurier Warszawski”, nr 25, s. 604.
Google Scholar

KW. 1852a. „Kurier Warszawski”, nr 84, s. 430.
Google Scholar

KW. 1952b. „Kurier Warszawski”, nr 117, s. 602.
Google Scholar

Kwiatkowska Maria Irena. 1995. Rzeźbiarze warszawscy XIX wieku, Warszawa.
Google Scholar

L’allegorie. 1986. L’allegorie dans la peinture. La representation de la charité au XVIIe siècle, Musée des Beaux-arts de Caen. Le cataloque d’exposition, Caen.
Google Scholar

Lorentz Stanisław, Rottermund Andrzej. 1984. Klasycyzm w Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Łabno Jeannie. 2011. Commemorating the Polish Renaissance Child. Funeral Monuments and their European Context, Farnham.
Google Scholar

Marecki Józef. 2007. Rośliny w heraldyce (fragment większej całości), [w:] Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika chrześcijańska, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków, s. 7–45.
Google Scholar

Mórawski Karol. 1989. Przewodnik historyczny po cmentarzach warszawskich, Warszawa.
Google Scholar

Nicieja Stanisław Sławomir. 1989. Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986, wyd. 2, Wrocław.
Google Scholar

Nicieja Stanisław Sławomir. 2010. Ogród snu i pamięci. Dzieje Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie i ludzi tam spoczywających w latach 1786–2010, Opole.
Google Scholar

Pałubska Zofia. 2010. Kolegiata w Opatowie. Odnowiona perła architektury romańskiej, Opatów.
Google Scholar

Papierkowska Anna. 1996. Polskie nagrobki dziecięce w dobie renesansu, „Ethos”, R. 9, nr 3/4=35/36, s. 248–251.
Google Scholar

Pieur Jean. 1982. Symbole świata, przekł. J. Kluza, Paryż.
Google Scholar

Ripa Cesare. 2013. Ikonologia, przeł. I. Kania, Kraków.
Google Scholar

Rotter Lucyna. 2007. Symbolika kwiatów i ziół, [w:] Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika chrześcijańska, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków, s. 147–158.
Google Scholar

Rudkowski Tadeusz Maria. 2006. Cmentarz powązkowski w Warszawie, Warszawa.
Google Scholar

Rudkowski Tadeusz Maria. 2014. Cmentarz powązkowski w Warszawie. Panteon polski, wyd. II, Wrocław.
Google Scholar

Ryken Leland, Wilhoit James C., Longman III Tremper. 1998. Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym, Warszawa.
Google Scholar

Słownik artystów. 1979. Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze rzeźbiarze graficy, t. III, red. J. Maurin-Białostocka, J. Drewojed, Wrocław.
Google Scholar

Słownik terminologiczny. 2012. Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. K. Kubalska-Sulkiewicz, M. Bielska-Łach, A. Manteuffel-Szarota, wyd. 5, Warszawa.
Google Scholar

Sowa. 2007. Groby aniołków, czyli nagrobki dziecięce, [w:] Cmentarz Powązkowski w Warszawie, http://starepowazki.sowa.website.pl/Zwiedzanie/DzieciW.html#ad1 (dostęp 17.10.2021).
Google Scholar

Spruta Justyna. 2010. Vanitas w sztuce nowożytnej, „Studia Bydgoskie”, nr 4/2010, s. 95–103.
Google Scholar

Stankiewicz Małgorzata. 2015. Dziecięce płyty nagrobne na Śląsku od XVI do XVIII w., Wrocław.
Google Scholar

Stott Annette. 2008. The Baby-in-a-Half-Shell: A Case Study in Child Memorial Art of the Late Nineteenth Century, „Nineteenth-Century Art Worldwide”, t. 7, nr 2, s. 81–105, http:// www.19thcartworldwide.org/autumn08/91-the-baby-in-a-half-shell-a-case-study-in-childmemorial-art-ofthe-late-nineteenth-century (dostęp 04.12.2019).
Google Scholar

Strzałkowski Zygmunt, Walecki Mieczysław. 1982. Przewodnik po cmentarzu powązkowskim w Warszawie, wyd. 3, Warszawa.
Google Scholar

Szenic Stanisław. 1981. Cmentarz Powązkowski 1851–1890, Warszawa.
Google Scholar

Sztuka cmentarzy. 2010. Sztuka cmentarzy w XIX i XX wieku, red. A.S. Czyż, B. Gutowski, Warszawa.
Google Scholar

Szwankowska Hanna. 1982. Dzieje cmentarza powązkowskiego, [w:] J. Waldorff, H. Szwankowska, D. Jendryczko, B. Olszewska, Z. Czyńska, Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Warszawa, s. 7–12.
Google Scholar

Waldorff Jerzy. 1990. Za bramą wielkiej ciszy. Dwieście lat dziejów Powązek, Warszawa.
Google Scholar

Waldorff Jerzy, Szwankowska Hanna, Jendryczko Danuta, Olszewska Barbara, Czyńska Zofia. 1982. Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Warszawa.
Google Scholar

Zgliński Marcin. 2010. Nagrobki i kult ofiar rzekomych żydowskich mordów rytualnych w dawnej Rzeczypospolitej, „Nigdy więcej”, nr 18, b.p.
Google Scholar