Reminiscencje sztuki nowożytnej w nagrobkach z XIX wieku z pełnoplastyczną figurą śpiącego niemowlęcia na Powązkach w Warszawie
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.4.007Słowa kluczowe:
śmierć, dziecko, nagrobek, płyta nagrobna, Warszawa, Powązki, cmentarz, renesans, klasycyzmAbstrakt
Tematem artykułu są klasycystyczne nagrobki cokołowe z pełnoplastyczną figurą leżącego dziecka. Na Powązkach znajduje się pięć tego typu obiektów z XIX w.: nagrobek Aleksandra Rzempołuskiego, Stefanii Wolskiej, Gabriela Józefa Komorowskiego, Romualda Krassowskiego i Wiktora Zeydlera. Na ich podstawie można prześledzić ciągłość w stosowaniu typu formalnego postaci nagiego, śpiącego dziecka w sztuce sepulkralnej. W dziełach antycznych poprzez symbolikę elementów umieszczanych w pobliżu postaci wskazywano, że śmierć jest jedynie snem. Na nagrobkach nowożytnych ukazywano różne symbole vanitas, które miały przypominać o nietrwałości ludzkiej egzystencji. W nagrobkach klasycystycznych, wśród zestawu przedmiotów trzymanych przez dziecko, był także krzyż jako znak zmartwychwstania — życia wiecznego.
Pobrania
Bibliografia
Galicka I., Sygietyńska H. 1973. „Karta ewidencyjna nagrobka Gabriela Komorowskiego, znajdującego się na Cmentarzu rzymsko-katolickim na Powązkach w Warszawie”, Archiwum MWKZ [Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków] w Warszawie.
Kocot C. 1967. „Karta ewidencyjna nagrobka Romualda Krassowskiego, znajdującego się na Cmentarzu rzymsko-katolickim na Powązkach w Warszawie”, Archiwum MWKZ w Warszawie.
Maraśkiewicz Jan. 2014. „Karta ewidencyjna rzeźby figury dziecka na skale. Nagrobek Janeczka Marciniaka na Cmentarzu parafii pw. św. Stanisława bp. m. w Cerekwi”, Archiwum MWKZ delegatura w Radomiu.
Maraśkiewicz Jan. 2016. „Karta ewidencyjna nagrobka Jasia Białkowskiego, znajdującego się na Cmentarzu parafii rzymskokatolickiej pw. Opieki Matki Bożej Bolesnej w Nowym Mieście nad Pilicą”, Archiwum MWKZ delegatura w Radomiu.
Schrow Z. 1987. „Karta ewidencyjna nagrobka Aleksandra Rzempolińskiego, znajdującego się na Cmentarzu powązkowskim w Warszawie”, Archiwum MWKZ w Warszawie.
Sygietyńska H. 1974. „Karta ewidencyjna nagrobka Stefani Wolskiej, znajdującego się na Cmentarzu rzymsko-katolickim na Powązkach w Warszawie”, Archiwum MWKZ w Warszawie.
Basiura Tadeusz. 2018. W ogrodzie Maryi. Atlas roślin maryjnych, Kraków.
Bernatowicz Tadeusz. 1991. Nagrobki dziecięce fundacji Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Sierotki, „Lituano-Slavica Posnaniensta. Studia Historiae Artium”, nr 5, s. 69–80.
Białostocki Jan. 1999. Płeć śmierci, Gdańsk.
Cercha Stanisław, Kopera Feliks. (1916). Nadworny rzeźbiarz króla Zygmunta Starego Giovanni Cini z Sieny i jego dzieła w Polsce (z 112 ilustracyami w tekście), Kraków.
Dylewski Adam. 2012. Polskie nekropolie, Warszawa.
Forstner Dorothea OSB. 1990. Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa.
Graca Krzysztof. 2007. Wybrana symbolika barw kwiatów w poezji Młodej Polski — kolory czarny, niebieski, żółty, zielony, [w:] Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika chrześcijańska, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków, s. 159–168.
KZS. 1978. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. IV: Miasto Kraków, cz. III: Kościoły i klasztory śródmieścia, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa.
Kołakowska Maria. 1956. Renesansowe nagrobki dziecięce w Polsce XVI i I poł. XVII w., [w:] Studia renesansowe, red. M. Walicki, t. 1, Wrocław, s. 231–256.
Kondracka Mariola. 2003. Sytuacja dziecka w rodzinach zamożnego mieszczaństwa warszawskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku, [w:] Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, cz. 2: Stulecie XIX i XX, red. E. Mazur, Warszawa, s. 13–38.
Kotula Adam, Krakowski Piotr. 1980. Rzeźba XIX wieku, Kraków.
Kozakiewiczowa Helena. 1978. Renesans i manieryzm w Polsce, Warszawa.
Kozakiewiczowa Helena. 1984. Rzeźba XVI wieku w Polsce, Warszawa.
Kozakiewiczowie Helena i Stefan. 1976. Renesans w Polsce, Warszawa.
KW. 1836. „Kurier Warszawski”, nr 34, s. 162.
KW. 1840. „Kurier Warszawski”, nr 25, s. 604.
KW. 1852a. „Kurier Warszawski”, nr 84, s. 430.
KW. 1952b. „Kurier Warszawski”, nr 117, s. 602.
Kwiatkowska Maria Irena. 1995. Rzeźbiarze warszawscy XIX wieku, Warszawa.
L’allegorie. 1986. L’allegorie dans la peinture. La representation de la charité au XVIIe siècle, Musée des Beaux-arts de Caen. Le cataloque d’exposition, Caen.
Lorentz Stanisław, Rottermund Andrzej. 1984. Klasycyzm w Polsce, Warszawa.
Łabno Jeannie. 2011. Commemorating the Polish Renaissance Child. Funeral Monuments and their European Context, Farnham.
Marecki Józef. 2007. Rośliny w heraldyce (fragment większej całości), [w:] Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika chrześcijańska, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków, s. 7–45.
Mórawski Karol. 1989. Przewodnik historyczny po cmentarzach warszawskich, Warszawa.
Nicieja Stanisław Sławomir. 1989. Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986, wyd. 2, Wrocław.
Nicieja Stanisław Sławomir. 2010. Ogród snu i pamięci. Dzieje Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie i ludzi tam spoczywających w latach 1786–2010, Opole.
Pałubska Zofia. 2010. Kolegiata w Opatowie. Odnowiona perła architektury romańskiej, Opatów.
Papierkowska Anna. 1996. Polskie nagrobki dziecięce w dobie renesansu, „Ethos”, R. 9, nr 3/4=35/36, s. 248–251.
Pieur Jean. 1982. Symbole świata, przekł. J. Kluza, Paryż.
Ripa Cesare. 2013. Ikonologia, przeł. I. Kania, Kraków.
Rotter Lucyna. 2007. Symbolika kwiatów i ziół, [w:] Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika chrześcijańska, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków, s. 147–158.
Rudkowski Tadeusz Maria. 2006. Cmentarz powązkowski w Warszawie, Warszawa.
Rudkowski Tadeusz Maria. 2014. Cmentarz powązkowski w Warszawie. Panteon polski, wyd. II, Wrocław.
Ryken Leland, Wilhoit James C., Longman III Tremper. 1998. Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym, Warszawa.
Słownik artystów. 1979. Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze rzeźbiarze graficy, t. III, red. J. Maurin-Białostocka, J. Drewojed, Wrocław.
Słownik terminologiczny. 2012. Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. K. Kubalska-Sulkiewicz, M. Bielska-Łach, A. Manteuffel-Szarota, wyd. 5, Warszawa.
Sowa. 2007. Groby aniołków, czyli nagrobki dziecięce, [w:] Cmentarz Powązkowski w Warszawie, http://starepowazki.sowa.website.pl/Zwiedzanie/DzieciW.html#ad1 (dostęp 17.10.2021).
Spruta Justyna. 2010. Vanitas w sztuce nowożytnej, „Studia Bydgoskie”, nr 4/2010, s. 95–103.
Stankiewicz Małgorzata. 2015. Dziecięce płyty nagrobne na Śląsku od XVI do XVIII w., Wrocław.
Stott Annette. 2008. The Baby-in-a-Half-Shell: A Case Study in Child Memorial Art of the Late Nineteenth Century, „Nineteenth-Century Art Worldwide”, t. 7, nr 2, s. 81–105, http:// www.19thcartworldwide.org/autumn08/91-the-baby-in-a-half-shell-a-case-study-in-childmemorial-art-ofthe-late-nineteenth-century (dostęp 04.12.2019).
Strzałkowski Zygmunt, Walecki Mieczysław. 1982. Przewodnik po cmentarzu powązkowskim w Warszawie, wyd. 3, Warszawa.
Szenic Stanisław. 1981. Cmentarz Powązkowski 1851–1890, Warszawa.
Sztuka cmentarzy. 2010. Sztuka cmentarzy w XIX i XX wieku, red. A.S. Czyż, B. Gutowski, Warszawa.
Szwankowska Hanna. 1982. Dzieje cmentarza powązkowskiego, [w:] J. Waldorff, H. Szwankowska, D. Jendryczko, B. Olszewska, Z. Czyńska, Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Warszawa, s. 7–12.
Waldorff Jerzy. 1990. Za bramą wielkiej ciszy. Dwieście lat dziejów Powązek, Warszawa.
Waldorff Jerzy, Szwankowska Hanna, Jendryczko Danuta, Olszewska Barbara, Czyńska Zofia. 1982. Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Warszawa.
Zgliński Marcin. 2010. Nagrobki i kult ofiar rzekomych żydowskich mordów rytualnych w dawnej Rzeczypospolitej, „Nigdy więcej”, nr 18, b.p.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
