Development of settlement in the Kalisz region in the eleventh and twelfth centuries based on research on the Słuszków I and Słuszków II hoards
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.1.001Słowa kluczowe:
osadnictwo, wczesne średniowiecze, Kalisz, skarby, srebroAbstrakt
W artykule przedstawiono rozważania nad rolą pojedynczych i masowych znalezisk monetarnych w badaniach nad rekonstrukcją przemian wczesnośredniowiecznych struktur osadniczych związanych z Kaliszem i jego regionem. Prace archeologiczne prowadzone były dotychczas głównie w samym mieście. Pozostałe źródła wiedzy na temat osadnictwa: archeologiczne badania powierzchniowe, prowadzone w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski oraz nieliczne źródła historyczne z okresu wczesnego średniowiecza dają możliwość wykonania jedynie szkicu rekonstrukcyjnego, pozwalającego na wstępne zdefiniowanie lokalnych procesów historycznych i kulturowych. Odkrycie drugiego skarbu srebrnego w Słuszkowie w 2020 r., a także przeprowadzone w związku z tym badania archeologiczne dostarczyły ciekawych materiałów źródłowych do odtworzenia struktury osadnictwa regionu kaliskiego i scharakteryzowania jej przemian w każdej z wydzielonych faz wczesnośredniowiecznego zasiedlenia.
Pobrania
Bibliografia
Atlas. 2021. Atlas historyczny miast polskich, 6, Wielkopolska, 1, Kalisz, eds. U. Sowina, T. Panecki, Toruń–Warszawa.
Baranowski Tadeusz. 2021. Przedlokacyjna przestrzeń Kalisza, [in:] Atlas historyczny miast polskich, 6, Wielkopolska, 1, Kalisz, eds. U. Sowina, T. Panecki, Toruń–Warszawa, pp. 13–21.
Bogucki Mateusz. 2004. Dlaczego we wczesnym średniowieczu powstawały skarby złomu srebrnego? Uwagi na marginesie prac Jacka Kowalewskiego i Przemysława Urbańczyka, “Wiadomości Numizmatyczne”, 48, 1 (177), pp. 49–76.
Bogucki Mateusz, Ilisch Peter, Malarczyk Dorota, Chabrzyk Piotr, Kędzierski Adam, Kulesza Michał, Nowakiewicz Tomasz, Wawrzczak Roksana. 2016. Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen 2011–2013. Addenda et Corrigenda, [in:] Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen Inventar, 5, eds. M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski, Warszawa, pp. 189–340.
Bolin Sture. 1926. Fynden av romerska mynt i det fria Germanien. Studier i romersk och äldre germansk historia, Lund.
Chrzan Krystian. 2014. Uwagi do studiów nad osadnictwem wschodniego dorzecza Baryczy od 2 poł. IX w. do poł. XI w., [in:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, eds. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław–Głogów, pp. 191–225.
Duczko Władysław. 2005. Zebrać, zdeprecjonować, schować i zapomnieć. O skarbach srebrnych Skandynawii okresu wikingów, “Wiadomości Numizmatyczne”, 49, 2 (180), pp. 205–218.
Duczko Władysław. 2020. Skarby. O depozytach kruszcowych w państwie pierwszych Piastów, [in:] Polska — Pomorze — sąsiedzi (X–XII w.). W kręgu studiów nad początkami średniowiecznej cywilizacji europejskiej, ed. S. Rosik, pp. 53–62.
Duczko Władysław, Kędzierski Adam, Kollinger Karol, Wyczółkowski Dariusz. 2022. A New Late Viking-Age Hoard from Poland: Coins And Gold Jewellery As Evidence For The History Of Central Europe, “Archäologisches Korrespondenzblatt”, 52, 1, pp. 145–156.
Gorlińska Dobrochna, Suchodolski Stanisław, Bogucki Mateusz, Ilisch Peter, Malarczyk Dorota, Nowakiewicz Tomasz. 2015. Frühmittelalterliche Münzfunde aus Masowien, Podlachien und Mittelpolen, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen Iventar, 3, eds. M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski, Warszawa.
Gumowski Marian. 1939. Corpus nummorum Poloniae, 1, Monety X i XI w., Kraków.
Horoszko Genowefa, Piniński Jerzy, Ilisch Peter, Malarczyk Dorota, Nowakiewicz Tomasz. 2016. Frühmittelalterliche Münzfunde aus Pommern, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen Inventar, 2, eds. M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski, Warszawa.
Huszár Lajos. 1979. Münzkatalog Ungarn. Von 1000 bis heute, Budapest.
Jaskanis Danuta. 2000. Archeologiczne zdjęcie Polski, czyli o ciągłej potrzebie doskonalenia metod badawczych w archeologii,
Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 5, pp. 286–298.
Kalisz. 1998. Kalisz wczesnośredniowieczny. Materiały Sesji Kalisz 15 czerwca 1998, ed. T. Baranowski, Kalisz.
Kalisz. 2013. Kalisz na przestrzeni wieków. Konferencja naukowa pod przewodnictwem prof. dr hab. Henryka Samsonowicza, eds. T. Baranowski, A. Buko, Kalisz.
Kędzierski Adam. 1999. Polskie denary krzyżowe w skarbie ze Słuszkowa, “Wiadomości Numizmatyczne”, 42, 1–2 (163–164) (1998), pp. 21–48.
Kędzierski Adam. 2005. Czy istnieją monety Zbigniewa, syna Władysława Hermana?, “Wiadomości Numizmatyczne”, 49, 1 (179), pp. 23–38.
Kędzierski Adam. 2010. Czy istnieją denary krzyżowe Władysława Hermana?, “Rocznik Kaliski”, 36, pp. 255–262.
Kędzierski Adam. 2016. Znaleziska wczesnośredniowiecznych monet Piastów ze Starego Miasta w Kaliszu, [in:] Wokół początków Kalisza. 60 lat Stacji Archeologicznej Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Kaliszu, ed. A. Kędzierski, Warszawa–Kalisz, pp. 107–117.
Kędzierski Adam. 2018. Znaleziska monet wczesnośredniowiecznych z badań Starego Miasta w Kaliszu w latach 2012–2016, [in:] Badania archeologiczne na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w latach 2013–2017, ed. J. Wierzbicki, Poznań, pp. 199–211.
Kędzierski Adam. 2020. Gdzie ukrywano monety we wczesnośredniowiecznym Kaliszu i jego okolicach, “Acta Archaeologica Lodziensia”, 66, pp. 15–26, https://doi.org/10.26485/AAL/2020/66/2
Kędzierski Adam. 2021a. Skarb Słuszków I. Denary krzyżowe z przełomu XI i XII wieku, Warszawa.
Kędzierski Adam. 2021b. Znaleziska monet i mennictwo w średniowiecznym Kaliszu, [in:] Atlas historyczny miast polskich, 6, Wielkopolska, 1, Kalisz, eds. U. Sowina, T. Panecki, Toruń–Warszawa, pp. 45–51.
Kędzierski Adam, Malarczyk Dorota, Wyczółkowski Dariusz. 2020. Recent Finds of Islamic Coins from the Old Town and Zawodzie Districts in Kalisz, “Notae Numismaticae — Zapiski Numizmatyczne”, 15, pp. 211–233.
Kędzierski Adam, Wyczółkowski Dariusz. 2016. Stare Miasto Kalisz. 60 lat badań Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, [in:] Wokół początków Kalisza. 60 lat Stacji Archeologicznej Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Kaliszu, ed. A. Kędzierski, Warszawa–Kalisz, pp. 81–103.
Kędzierski Adam, Wyczółkowski Dariusz. 2017. Skarb placków srebrnych z Kalisza-Dobrzeca. Nowe możliwości badawcze problemu srebra lanego, [in:] Nummi et humanitas. Studia ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Suchodolskiemu w 80 rocznicę urodzin, eds. M. Bogucki, W. Garbaczewski, G. Śnieżko, Warszawa, pp. 331–351.
Kolenda Justyna. 2011. Wczesnośredniowieczne osadnictwo grodowe pogranicza Śląska i Wielkopolski w świetle analiz dendrochronologicznych, [in:] Populi terrae marisque. Prace poświęcone pamięci Profesora Lecha Leciejewicza, eds. M. Rębkowski, S. Rosik, Wrocław, pp. 41–65.
Kowalewski Jacek. 2001. Okoliczności deponowania wczesnośredniowiecznych skarbów srebrnych na obszarze Słowiańszczyzny Zachodniej. Próba reinterpretacji znaczenia, “Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Archeologia, 28, Nauki Humanistyczno-Społeczne, 349, pp. 59–97.
Kowalewski Jacek. 2004. Dlaczego, czy jak deponowano skarby we wczesnym średniowieczu?, “Wiadomości Numizmatyczne”, 48, 2 (178), pp. 181–191.
Kubiak Stanisława przy współudziale B. Paszkiewicza. 1998. Znaleziska monet z lat 1146–1500 z terenu Polski. Inwentarz, Poznań.
Modzelewski Karol. 1975. Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego X–XIII wiek, Wrocław.
Monety. 2013. Monety i biżuteria z Ostrowa Lednickiego i okolicy, eds. A. Tabaka, A.M. Wyrwa, Lednica.
Moździoch Sławomir. 2006. Refleksje na temat stanu wiedzy archeologicznej o śląskim wczesnym średniowieczu, [in:] Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce — 15 lat później, eds. W. Chudziak, S. Moździoch, Toruń–Wrocław–Warszawa, pp. 189–206.
Nakielski Witold. 2013. Mennictwo polskie końca XI i początku XII wieku. Stan badań, problemy i propozycje, “Warszawski Pamiętnik Numizmatyczny”, 2, pp. 41–76.
Nowakowski Dominik. 2017. Śląskie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne, Wrocław.
Nowakowski Dominik. 2021. Siedziby pańskie na Śląsku w świetle źródeł pisanych. Studium nad średniowieczną nomenklaturą, “Przegląd Archeologiczny”, 69, pp. 191–220, DOI: 10.23858/PA69.2021.2096
Östergren Majvor. 1989. Mellan stengrund och stenhus. Gotlands vikingatida silverskatter som boplatsindikation, Theses and papers in archaeology, 2, Stockholm.
Reyman-Walczak Bożena, Ilisch Peter, Malarczyk Dorota, Nowakiewicz Tomasz. 2013. Frühmittelalterliche Münzfunde aus Kleinpolen, [in:] Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen Inventar, 4, eds. M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski, Warszawa, pp. 19–222.
Siemaszko Jerzy. 2018. Ewolucja i rozwój metody AZP z punktu widzenia praktyka, “Kurier konserwatorski”, 15, pp. 7–14.
Suchodolski Stanisław. 1987. Moneta możnowładcza i kościelna w Polsce wczesnośredniowiecznej, Wrocław.
Suchodolski Stanisław. 2003. Kultowa czy ekonomiczna geneza skarbów epoki wikingów?, “Biuletyn Numizmatyczny”, 3 (331), pp. 185–196.
Syty Maciej. 2015. Monety zachodnioeuropejskie i nowożytne, [in:] Monety ze stanowiska nr 4 w Gieczu, 2, Katalog, eds. T. Krysztofiak, A.M. Wyrwa, Biblioteka Studiów Lednickich, 33, B1, Fontes, 6:2, Lednica, pp. 59–315.
Szczurek Tadeusz, Paszkiewicz Borys, Tabaka Arkadiusz, Bogucki Mateusz, Ilisch Peter, Malarczyk Dorota. 2017. Frühmittelalterliche Münzfunde aus Grosspolen, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen Inventar, 1, eds. M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski, Warszawa.
Tabaczyński Stanisław. 1957. Rozwój stosunków towarowo-pieniężnych w Polsce wczesnośredniowiecznej, [in:] Pierwsza Sesja Archeologiczna Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk: Warszawa 5.V–8.V. 1955, ed. W. Hensel, Warszawa–Wrocław, s. 280–282.
Trawkowski Stanisław. 1962. Geneza regionu kaliskiego, [in:] Osiemnaście wieków Kalisza. Studia i materiały do dziejów miasta Kalisza i regionu kaliskiego, 3, eds. A. Gieysztor, K. Dąbrowski, Kalisz, pp. 7–51.
Urbańczyk Przemysław. 2002. Wczesnośredniowieczne skarby złomu srebrnego, [in:] Moneta mediaevalis. Studia numizmatyczne i historyczne ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Suchodolskiemu w 65. rocznicę urodzin, eds. R. Kiersnowski et al., Warszawa, pp. 209–224.
Urbańczyk Przemysław. 2004. Kto deponował skarby zdeprecjonowanego srebra i dlaczego? (polemika z krytyką Mateusza Boguckiego i Stanisława Suchodolskiego), “Wiadomości Numizmatyczne”, 48, 2 (178), pp. 167–180.
Wąsowiczówna Teresa. 1960. Kalisz na tle wczesnośredniowiecznej sieci drogowej, [in:] Osiemnaście wieków Kalisza. Studia i materiały do dziejów miasta Kalisza i regionu kaliskiego, 1, ed. A. Gieysztor, Kalisz, pp. 69–101.
Wokół początków. 2016. Wokół początków Kalisza. 60 lat Stacji Archeologicznej Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Kaliszu, ed. A. Kędzierski, Warszawa–Kalisz.
Wyczółkowski Dariusz. 2021a. Kaliskie kościoły we wczesnym średniowieczu, [in:] Atlas historyczny miast polskich, 6, Wielkopolska, 1, Kalisz, eds. U. Sowina, T. Panecki, Toruń–Warszawa, pp. 31–37.
Wyczółkowski Dariusz. 2021b. Średniowieczny kościół Świętego Wojciecha na Zawodziu w Kaliszu — badania i interpretacje, “Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 69, 2, pp. 143–160.
Wyczółkowski Dariusz, Kędzierski Adam. 2016. Przez Kalisz droga na północ, [in:] Wokół początków Kalisza. 60 lat Stacji Archeologicznej Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Kaliszu, ed. A. Kędzierski, Warszawa–Kalisz, pp. 121–133.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
