“Strongly spice-scented, young, good”. Ways of Classifying Wine and the Change in the Assortment of Polish Nobles’ Cellars in the second half of the eighteenth century and early nineteenth century

Dorota Dias-Lewandowska

doi:10.23858/KHKM71.2023.2.002

Opublikowane: 2023-07-25

Tom 71 Nr 2 (2023)

“Strongly spice-scented, young, good”. Ways of Classifying Wine and the Change in the Assortment of Polish Nobles’ Cellars in the second half of the eighteenth century and early nineteenth century

Dorota Dias-Lewandowska

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.2.002

Abstrakt

Niniejszy artykuł skupia się na inwentarzach piwnicznych i notatkach (dotyczących jakości, smaku i wieku trunków) z drugiej połowy XVIII i początku XIX w., które można wykorzystać do śledzenia zmian w asortymencie trunków oraz scharakteryzowania języka opisu win. O ile asortyment piwnic szlacheckich podlegał w XIX w. dość dynamicznym zmianom i sukcesywnemu rozszerzaniu, o tyle opisywane walory smakowe win nie uległy tak gwałtownej rewolucji. Wiedza o winach, ich właściwościach leczniczych i rodzajach, które należało uznać za dobre, była jeszcze mocno zakorzeniona w przeszłości, a preferowane smaki, chociaż były zgodne z ówczesną tradycją żywieniową, to jednak pozostawały w opozycji do nowych trendów kulinarnych.

Słowa kluczowe:

wino, smak, piwnice, degustacja, kolekcjonerstwo

Inne teksty tego samego autora

Dorota Dias-Lewandowska, Z piwnicy na stół. Skromność, umiar i oszczędność w kulturze picia polskiej szlachty w drugiej połowie XVIII wieku (na podstawie inwentarzy trunków podawanych w siedzibach szlacheckich i magnackich) , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 67 Nr 3 (2019)

Pobierz pliki

pdf (English)

Zasady cytowania

Dias-Lewandowska, D. (2023). “Strongly spice-scented, young, good”. Ways of Classifying Wine and the Change in the Assortment of Polish Nobles’ Cellars in the second half of the eighteenth century and early nineteenth century. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 71(2), 151–165. https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.2.002

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Boileau-Despréaux Nicolas. 1721. OEuvres, 1, Amsterdam.
Google Scholar

Boileau-Despréaux Nicolas, Gorczyczewski Jan. 1805. Satyry Boileau Despreaux, wierszem polskim przełożone, z przystosowaniem do polskich rzeczy przez Jana Gorczyczewskiego, Warszawa.
Google Scholar

Dias-Lewandowska Dorota. 2014. Historia kulturowa wina francuskiego w Polsce od połowy XVII do początku XIX wieku, Warszawa.
Google Scholar

Dodatek 1813. Dodatek do Gazety Poznańskiej, 61 (31 lipca [31 July]).
Google Scholar

Dumanowski Jarosław. 2007. De l’argent au verre. Manières de boire de la noblesse polonaise au XVIII e siècle, [in:] Le verre et le vin de la cave à la table du XVII e siècle à nos jours, eds. Ch. Bouneau, M. Figeac, Pessac, pp. 243–250.
Google Scholar

Dumanowski Jarosław. 2008. Smak i tożsamość. Narodowa i regionalna tożsamość kulinarna w dawnej Rzeczypospolitej, [in:] Między barokiem a oświeceniem. Staropolski regionalizm, ed. S. Achremczyk, Olsztyn, pp. 306–320.
Google Scholar

Dumanowski Jarosław. 2009. La cuisine française en Pologne aux XVII e–XVIII e siècles. L’imaginaire et les pratiques culturelles, [in:] Le rayonnement français en Europe centrale du XVII e siècle à nos jours, eds. M. Figeac, O. Chaline, J. Dumanowski, Pessac, pp. 169–179.
Google Scholar

Duńczewski Stanisław. 1752. Kontynuacya praktyki gospodarskiey, przeszłego roku 1751. zaczętey, [Zamość].
Google Scholar

Enjalbert Henri. 1953. Comment naissent les grands crus: Bordeaux, Porto, Cognac (Première partie), “Annales. Histoire, Sciences Sociales”, 8, 3, pp. 315–328.
Google Scholar

Flandrin Jean-Louis. 1999. L’Invention des grands vins français et la mutation des valeurs oenologiques, “Eighteenth-Century Life”, 23, 4, pp. 24–33.
Google Scholar

Gospodini. 1784. Dobra gospodini czyli fundamenta ekonomii gospodarskiey, osobom młodym do tego stanu zabieraiącym sie potrzebne, Kraków.
Google Scholar

Grieco Allen J. 2009. Medieval and Renaissance Wines: Taste, Dietary Theory, and How to Choose the “Right” Wine (14th–16th Centuries), “Mediaevalia”, 30, pp. 15–42.
Google Scholar

Henderson Alexander. 1824. The history of Ancient and Modern Wines, London.
Google Scholar

Herciusz Stanisław Kazimierz. 1660. Bankiet narodowi ludzkiemu od monarchy niebieskie[g]o zaraz przy stworzeniu świata z rożnych ziół, zbóż, owoców, bydląt, zwierzyn, ptastwa [!], ryb, &c. zgotowany [...], Kraków.
Google Scholar

Husenbeth Frederick Charles. 1834. A guide for the wine cellar, or, a practical treatise on the cultivation of the vine and the management of the different wines consumed in this country, London.
Google Scholar

Jundziłł Stanisław Bonifacy. 1799. Botanika stosowana czyli wiadomość o własnościach y uzyciu roslin w handlu, ekonomice, rękodziełach, o ich oyczyźnie, mnożeniu, utrzymywaniu według układu Linneusza [...], Wilno.
Google Scholar

Kaliszewski Adam. 1795. Zebranie słów, których do wyrażenia tych zażywamy rzeczy, które się na świecie znayduią [...], Warszawa.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 2011. Jedzenie oraz inne sprawy. Codzienność Europy Środkowej we wczesnonowożytnych rozmówkach do nauki języków obcych, “Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 59, 1, pp. 41–52.
Google Scholar

Kurczewski Gabriel. 2017. Winiarnia Floriana Fukiera, [in:] Fukier i wino, Studia z historii wina w Polsce, 1, eds. D. Dias-Lewandowska, G. Kurczewski, Warszawa, pp. 10–33.
Google Scholar

Kurjer. 1837a. “Kurjer Warszawski”, 142 (2 czerwca [2 June]).
Google Scholar

Kurjer. 1837b. “Kurjer Warszawski”, 197 (28 lipca [28 July]).
Google Scholar

Kurjer. 1853. “Kurjer Warszawski”, 46 (6 lutego [6 February]).
Google Scholar

Kurzeniecki Marcin. 1752. Rozmowy kapelana albo teologa nadwornego z oyczystym panem chrześciańskim służące do zasiągnienia wiadomości zbawienney, y do rezolucyi rzeczy do sumienia należących [...], Wilno.
Google Scholar

Liger Louis. 1701. Oeconomie générale de la campagne, ou Nouvelle maison rustique, 2, Amsterdam.
Google Scholar

Linde Samuel Bogumił. 1811. Słownik języka polskiego, 2, Warszawa.
Google Scholar

Markham Dewey. 1998. 1855, Histoire d’un classement des vins de Bordeaux, Bordeaux.
Google Scholar

McBride Duncan. 1793. General Instructions for the Choice of Wines and Spirituous Liquors, London.
Google Scholar

Mennell Stephen. 1985. All manners of food: eating and taste in England and France from the Middle Ages to the present, New York.
Google Scholar

Miller Philip. 1735. The Gardeners Dictionary. Containing the Methods of Cultivating and Improving the Kitchen, Fruit and Flower Garden, as also the Physick Garden, Wilderness, Conservatory and Vineyard, 1–2, London.
Google Scholar

Mitrenga Barbara. 2014. Zmysł smaku. Studium leksykalno-semantyczne, Katowice.
Google Scholar

O Napoiach. 1801. O Napoiach chimicznie rozebranych, iako wpływaiących do utrzymania zdrowia, “Nowy Pamiętnik Warszawski”, 2, kwiecień [April], pp. 1–17.
Google Scholar

Orgelbrand Samuel. 1864. Encyklopedyja powszechna, 18, Warszawa.
Google Scholar

Ory Pascal. 1997. Gastronomy, [in:] Realms of Memory. The Construction of the French Past, ed. P. Nora, New York, pp. 442–467.
Google Scholar

Oxford. 2015. The Oxford Companion to Wine, ed. J. Robinson, Oxford.
Google Scholar

Pepys Samuel. 1995. The Diary of Samuel Pepys, eds. R.C. Latham, W. Matthews, 4, London.
Google Scholar

Piaskowski Felicjan. 1865. Pamiętnik Felicyana Junoszy Piaskowskiego podstolego podlaskiego, majora J. K. Mości począwszy od roku 1690, Lwów.
Google Scholar

Podróż. 1829. Podróż do piwnicy, “Motyl”, 11 (13 marca [13 March]), pp. 161–171.
Google Scholar

Redding Cyrus. 1833. History and description of modern wines, London.
Google Scholar

Rozprawa. 1820. Rozprawa Ignacego Fiiałkowskiego, “Roczniki Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk”, 13, pp. 152–249.
Google Scholar

Rudolph Gerhard. 1982. Santé publique et éducation: notions d’hygiène sociale aux XVIII e et au XIX e siècle: Étienne Tourtelle (1756–1800), Michel Levy (1805–1872), Jules Rochard (1819–1896), “Histoire des Sciences Médicales”, 17, spec. 1, pp. 146–150.
Google Scholar

Rykaczewski Erazm. 1866. Słownik języka polskiego podług Lindego i innych nowszych źródeł, 1, Berlin–Poznań.
Google Scholar

Shapin Steven. 2012. The Tastes of Wine: Towards a Cultural History, “Rivista di Estetica”, 52, 3, pp. 49–94.
Google Scholar

Sposoby. 1783. Sposoby ciekawe w domu przygodne. Od praktykuiących roznych doswiadczone [...], Łowicz.
Google Scholar

Szymanowski Wacław. 1856a. Handle win. Szkic warszawski (Ciąg dalszy), “Dziennik Warszawski”, 79 (10 marca [10 March]), pp. 1–3.
Google Scholar

Szymanowski Wacław. 1856b. Handle win. Szkic warszawski (Ciąg dalszy), “Dziennik Warszawski”, 81 (14 marca [14 March]), pp. 1–2.
Google Scholar

Thaer Albrecht, H.G.H. [1800]. Gospodarz galicyiski czyli sztuka zbogacenia się w krotkim czasie przez wieyskie i domowe gospodarstwo, 3, Kraków.
Google Scholar

Tourtelle Étienne. 1796. Élémens d’hygiène ou de l’influence des choses physiques et morales sur l’homme, et des moyens de conserver la santé, 2, Paris.
Google Scholar

Tremo Paul. 2022. Przepisy Paula Tremo, oprac. J. Dumanowski, Warszawa.
Google Scholar

Unwin Tim. 1996. Wine and the vine. An Historical Geography of Viticulture and the Wine Trade, London–New York.
Google Scholar

Wielądko Wojciech. 2012. Kucharz doskonały pożyteczny dla zatrudniających się gospodarstwem [...], oprac. J. Dumanowski, A. Kleśta-Nawrocka, Warszawa.
Google Scholar

X.S.E. 1793. Rozmowy francuskie i polskie dla wygody uczących się nowym sposobem ułożone [...], Poznań.
Google Scholar