“Strongly spice-scented, young, good”. Ways of Classifying Wine and the Change in the Assortment of Polish Nobles’ Cellars in the second half of the eighteenth century and early nineteenth century
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.2.002Słowa kluczowe:
wino, smak, piwnice, degustacja, kolekcjonerstwoAbstrakt
Niniejszy artykuł skupia się na inwentarzach piwnicznych i notatkach (dotyczących jakości, smaku i wieku trunków) z drugiej połowy XVIII i początku XIX w., które można wykorzystać do śledzenia zmian w asortymencie trunków oraz scharakteryzowania języka opisu win. O ile asortyment piwnic szlacheckich podlegał w XIX w. dość dynamicznym zmianom i sukcesywnemu rozszerzaniu, o tyle opisywane walory smakowe win nie uległy tak gwałtownej rewolucji. Wiedza o winach, ich właściwościach leczniczych i rodzajach, które należało uznać za dobre, była jeszcze mocno zakorzeniona w przeszłości, a preferowane smaki, chociaż były zgodne z ówczesną tradycją żywieniową, to jednak pozostawały w opozycji do nowych trendów kulinarnych.
Pobrania
Bibliografia
Boileau-Despréaux Nicolas. 1721. OEuvres, 1, Amsterdam.
Boileau-Despréaux Nicolas, Gorczyczewski Jan. 1805. Satyry Boileau Despreaux, wierszem polskim przełożone, z przystosowaniem do polskich rzeczy przez Jana Gorczyczewskiego, Warszawa.
Dias-Lewandowska Dorota. 2014. Historia kulturowa wina francuskiego w Polsce od połowy XVII do początku XIX wieku, Warszawa.
Dodatek 1813. Dodatek do Gazety Poznańskiej, 61 (31 lipca [31 July]).
Dumanowski Jarosław. 2007. De l’argent au verre. Manières de boire de la noblesse polonaise au XVIII e siècle, [in:] Le verre et le vin de la cave à la table du XVII e siècle à nos jours, eds. Ch. Bouneau, M. Figeac, Pessac, pp. 243–250.
Dumanowski Jarosław. 2008. Smak i tożsamość. Narodowa i regionalna tożsamość kulinarna w dawnej Rzeczypospolitej, [in:] Między barokiem a oświeceniem. Staropolski regionalizm, ed. S. Achremczyk, Olsztyn, pp. 306–320.
Dumanowski Jarosław. 2009. La cuisine française en Pologne aux XVII e–XVIII e siècles. L’imaginaire et les pratiques culturelles, [in:] Le rayonnement français en Europe centrale du XVII e siècle à nos jours, eds. M. Figeac, O. Chaline, J. Dumanowski, Pessac, pp. 169–179.
Duńczewski Stanisław. 1752. Kontynuacya praktyki gospodarskiey, przeszłego roku 1751. zaczętey, [Zamość].
Enjalbert Henri. 1953. Comment naissent les grands crus: Bordeaux, Porto, Cognac (Première partie), “Annales. Histoire, Sciences Sociales”, 8, 3, pp. 315–328.
Flandrin Jean-Louis. 1999. L’Invention des grands vins français et la mutation des valeurs oenologiques, “Eighteenth-Century Life”, 23, 4, pp. 24–33.
Gospodini. 1784. Dobra gospodini czyli fundamenta ekonomii gospodarskiey, osobom młodym do tego stanu zabieraiącym sie potrzebne, Kraków.
Grieco Allen J. 2009. Medieval and Renaissance Wines: Taste, Dietary Theory, and How to Choose the “Right” Wine (14th–16th Centuries), “Mediaevalia”, 30, pp. 15–42.
Henderson Alexander. 1824. The history of Ancient and Modern Wines, London.
Herciusz Stanisław Kazimierz. 1660. Bankiet narodowi ludzkiemu od monarchy niebieskie[g]o zaraz przy stworzeniu świata z rożnych ziół, zbóż, owoców, bydląt, zwierzyn, ptastwa [!], ryb, &c. zgotowany [...], Kraków.
Husenbeth Frederick Charles. 1834. A guide for the wine cellar, or, a practical treatise on the cultivation of the vine and the management of the different wines consumed in this country, London.
Jundziłł Stanisław Bonifacy. 1799. Botanika stosowana czyli wiadomość o własnościach y uzyciu roslin w handlu, ekonomice, rękodziełach, o ich oyczyźnie, mnożeniu, utrzymywaniu według układu Linneusza [...], Wilno.
Kaliszewski Adam. 1795. Zebranie słów, których do wyrażenia tych zażywamy rzeczy, które się na świecie znayduią [...], Warszawa.
Klonder Andrzej. 2011. Jedzenie oraz inne sprawy. Codzienność Europy Środkowej we wczesnonowożytnych rozmówkach do nauki języków obcych, “Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 59, 1, pp. 41–52.
Kurczewski Gabriel. 2017. Winiarnia Floriana Fukiera, [in:] Fukier i wino, Studia z historii wina w Polsce, 1, eds. D. Dias-Lewandowska, G. Kurczewski, Warszawa, pp. 10–33.
Kurjer. 1837a. “Kurjer Warszawski”, 142 (2 czerwca [2 June]).
Kurjer. 1837b. “Kurjer Warszawski”, 197 (28 lipca [28 July]).
Kurjer. 1853. “Kurjer Warszawski”, 46 (6 lutego [6 February]).
Kurzeniecki Marcin. 1752. Rozmowy kapelana albo teologa nadwornego z oyczystym panem chrześciańskim służące do zasiągnienia wiadomości zbawienney, y do rezolucyi rzeczy do sumienia należących [...], Wilno.
Liger Louis. 1701. Oeconomie générale de la campagne, ou Nouvelle maison rustique, 2, Amsterdam.
Linde Samuel Bogumił. 1811. Słownik języka polskiego, 2, Warszawa.
Markham Dewey. 1998. 1855, Histoire d’un classement des vins de Bordeaux, Bordeaux.
McBride Duncan. 1793. General Instructions for the Choice of Wines and Spirituous Liquors, London.
Mennell Stephen. 1985. All manners of food: eating and taste in England and France from the Middle Ages to the present, New York.
Miller Philip. 1735. The Gardeners Dictionary. Containing the Methods of Cultivating and Improving the Kitchen, Fruit and Flower Garden, as also the Physick Garden, Wilderness, Conservatory and Vineyard, 1–2, London.
Mitrenga Barbara. 2014. Zmysł smaku. Studium leksykalno-semantyczne, Katowice.
O Napoiach. 1801. O Napoiach chimicznie rozebranych, iako wpływaiących do utrzymania zdrowia, “Nowy Pamiętnik Warszawski”, 2, kwiecień [April], pp. 1–17.
Orgelbrand Samuel. 1864. Encyklopedyja powszechna, 18, Warszawa.
Ory Pascal. 1997. Gastronomy, [in:] Realms of Memory. The Construction of the French Past, ed. P. Nora, New York, pp. 442–467.
Oxford. 2015. The Oxford Companion to Wine, ed. J. Robinson, Oxford.
Pepys Samuel. 1995. The Diary of Samuel Pepys, eds. R.C. Latham, W. Matthews, 4, London.
Piaskowski Felicjan. 1865. Pamiętnik Felicyana Junoszy Piaskowskiego podstolego podlaskiego, majora J. K. Mości począwszy od roku 1690, Lwów.
Podróż. 1829. Podróż do piwnicy, “Motyl”, 11 (13 marca [13 March]), pp. 161–171.
Redding Cyrus. 1833. History and description of modern wines, London.
Rozprawa. 1820. Rozprawa Ignacego Fiiałkowskiego, “Roczniki Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk”, 13, pp. 152–249.
Rudolph Gerhard. 1982. Santé publique et éducation: notions d’hygiène sociale aux XVIII e et au XIX e siècle: Étienne Tourtelle (1756–1800), Michel Levy (1805–1872), Jules Rochard (1819–1896), “Histoire des Sciences Médicales”, 17, spec. 1, pp. 146–150.
Rykaczewski Erazm. 1866. Słownik języka polskiego podług Lindego i innych nowszych źródeł, 1, Berlin–Poznań.
Shapin Steven. 2012. The Tastes of Wine: Towards a Cultural History, “Rivista di Estetica”, 52, 3, pp. 49–94.
Sposoby. 1783. Sposoby ciekawe w domu przygodne. Od praktykuiących roznych doswiadczone [...], Łowicz.
Szymanowski Wacław. 1856a. Handle win. Szkic warszawski (Ciąg dalszy), “Dziennik Warszawski”, 79 (10 marca [10 March]), pp. 1–3.
Szymanowski Wacław. 1856b. Handle win. Szkic warszawski (Ciąg dalszy), “Dziennik Warszawski”, 81 (14 marca [14 March]), pp. 1–2.
Thaer Albrecht, H.G.H. [1800]. Gospodarz galicyiski czyli sztuka zbogacenia się w krotkim czasie przez wieyskie i domowe gospodarstwo, 3, Kraków.
Tourtelle Étienne. 1796. Élémens d’hygiène ou de l’influence des choses physiques et morales sur l’homme, et des moyens de conserver la santé, 2, Paris.
Tremo Paul. 2022. Przepisy Paula Tremo, oprac. J. Dumanowski, Warszawa.
Unwin Tim. 1996. Wine and the vine. An Historical Geography of Viticulture and the Wine Trade, London–New York.
Wielądko Wojciech. 2012. Kucharz doskonały pożyteczny dla zatrudniających się gospodarstwem [...], oprac. J. Dumanowski, A. Kleśta-Nawrocka, Warszawa.
X.S.E. 1793. Rozmowy francuskie i polskie dla wygody uczących się nowym sposobem ułożone [...], Poznań.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
