Kopacze: grabarze morowi w miastach Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku
Słowa kluczowe:
16-18 w. -- Polska, epidemie w o. nowożytnym, instrukcje przeciw epidemii, cmentarze pomorowe o. nowożytnego -- Polska, grabarze morowi nowożytni, ubiór grabarzy morowych, status grabarzy morowychAbstrakt
Plague gravediggers in Polish towns in the 16th–18th century
The article analyzes a group of low functionaries employed during epidemics, frequent in the early modern era, the so-called plague gravediggers. Their task was to transport the bodies of epidemic victims to special cemeteries and bury them in mass graves. The gravediggers came from the lowest urban classes; they wore special clothes to single them out and were relatively well paid for their dangerous job. Depending on the duration of the epidemics the town had to employ from several to about twenty gravediggers. They were deeply despised by urban communities since they often behaved brutally and were suspected of robbing the dead. Furthermore, they were sometimes accused of spreading the disease intentionally, which led to court trials and bloody executions.
Pobrania
Bibliografia
Ariès Ph. 1989. Człowiek i śmierć. Warszawa.
Bahn P. G. 1997. Grobowce, groby i mumie. 50 największych odkryć archeologicznych. Warszawa.
Barg L. 1970. Epidemia dżumy we Wrocławiu w latach 1567–1569, „Archiwum Historii Medycyny”, t. XXXIII, nr 2, 168.
Bell W. G. 1994. The Great Plague in London, wyd. London, 311–312, 333–335.
Bennassar B. 1969. Recherches sur le grandes épidémies dans le nord de L’Espagne à la fin du XVIe siècle. Problèmes de documentation et de méthode. Paris.
Bulik H. 1969. Epidemia dżumy w Kłodzku 1680 r. i jej skutki demograficzne, „Przeszłość Demograficzna Polski”, t. III, 216.
Calvi G. 1989. Histories of a Plaque Year. The Social and the Imaginary in Baroque Florence. Berkeley.
Charewiczowa Ł. 1930. Klęska zaraz w dawnym Lwowie, Lwów.
Charytoniuk J. 1985. Walka z epidemią dżumy w Elblągu na początku XVIII wieku, „Rocznik Elbląski”, R. X, 53-55.
Defoe D. 1993. Dziennik roku zarazy, wyd. X, Londyn.
Flis S. 1960. Dżuma na Mazurach i Warmii w latach 1708–1711, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, z. 4.
Froch W. and Kobylińska-Szymańska M. 1997. Klęski moru w Lublinie w XVI i XVII wieku w świetle ksiąg miejskich, „Archiwum Historii Medycyny”, t. XL, nr 4.
Gąsiorowski L. 1859. Zbiór wiadomości do historyi sztuki lekarskiej w Polsce, t. II. Poznań.
Giedroyć F. 1899. Mór w Polsce w wiekach ubiegłych. Zarys historyczny. Warzawa.
Sobieszczański F. M. (ed.), 1851. Joachima Bielskiego dalszy ciąg Kroniki Polskiej (1587–1598). Warszawa.
Kądziołka J. 1960. Finanse miasta Poznania 1501–1648. Poznań.
Karpiński A. 1981. Biedota miejska wobec zaraz i innych klęsk żywiołowych w Warszawie w latach 1526–1655, „Rocznik Warszawski”, R. XVI, 93–96, 115–116.
Karpiński A. 1999. Opieka nad chorymi i ubogimi w miastach polskich w czasie epidemii w XVII–XVIII w. In: U. Augustyniak and A. Karpiński (eds.), Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Warszawa.
Karpiński A. 2000. W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI– XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne. Warszawa.
Kizik E. 1998. Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI–XVIII wieku. Studium z nowożytnej kultury funeralnej. Gdańsk.
Kizik E. 1996. Speculum mortalitatis. Pogrzeby w Elblągu w XVI–XVIII w. In: E. Cieślak and A. Groth (eds.), 750 lat praw miejskich Elbląga. Gdańsk.
Kizik E. 1996. Szkoła i pogrzeb w mieście hanzeatyckim w XVI–XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XLIV, nr 2.
Kizik E. 1996. Ubiory żałobne w mieście hanzeatyckim w XVI–XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XLIV, nr 2.
Kizik E. 2012. Gdańsk i Elbląg w czasach zarazy 1709–1710 roku. In: Dżuma, ospa, cholera…, 110-111, 121.
Kalinowski R. (oprac.), 1902. Klasztory karmelitanek bosych w Polsce, na Litwie i Rusi, ich początek, rozwój i tułactwo w czasie rozruchów wojennych w XVII wieku. Rzecz osnuta na kronikach klasztornych, II. Kraków.
Klonovic S. F. 1954. Victoria deorum. In Literatura mieszczańska w Polsce od końca XVI do końca XVII wieku, oprac. K. Budzyk, H. Budzykowa, J. Lewański, t. I. Warszawa.
Klukowski Z. 1927. Sprawa o szerzenie dżumy w Lublinie w r. 1711, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, VI, nr 1, 16-20.
Kracik J. 1991. Pokonać Czarną Śmierć. Staropolskie postawy wobec zarazy. Kraków.
Kraszewski J. I. 1850. Notatki lekarza w czasie morowego powietrza 1623 r. we Lwowie, „Athenaeum”, II.
Kronika benedyktynek poznańskich, wyd. W. Szołdrski, „Miesięcznik Diecezji Chełmińskiej”, R. 81, 1938, nr 10, 749–769.
Barycz H. (wyd.), 1930. Kronika mieszczanina krakowskiego z lat 1575–1595. Kraków.
Kropidłowski Z. 1992. Formy opieki nad ubogimi w Gdańsku od XVI do XVIII wieku. Gdańsk.
Lamparska J. 1999. Tajemnice, zamki, podziemia. Przewodnik jakiego nie było. Wrocław.
Łyskanowski M. 1976. Medycyna i lekarze dawnej Warszawy. Warszawa.
Maisel W. 1982. Archeologia prawna Polski. Warszawa–Poznań.
Manzoni A. 1994. Narzeczeni. przekł. B. Sieroszewska. Wrocław.
Matušikova L. 1996. Návrh infekčniho řádu pro Čechy při ohroženi morem v roce 1680. In: Sbornik praci ksedmdesátym naroženinam dr Karla Beránka. Praha.
Müldner H. 1879. Przyczynek do historii i statystyki morowej. Kraków.
Namaczyńska St. 1937. Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1648–1696. Lwów.
Nohl J. 1926. The Black Death. A Chronicle of the Plague. London.
Novak J. V. 1916. Bratři česti o moru lesnenskem r. 1631 a zakroceni Jana Amose Komenského, „Česky ČasopisHistorický”, R. XXII, 325–326.
Ottonsson P. G. 1989. Fear of the Plague and the Burial of Plague Victims in Sweden 1710–1711. In: N. Bulst andR. Delont (eds.), Maladie et société (XIIe–XVIIIe siècles), actes du colloque de Bielefield. Paris.
Pękacka-Falkowska K. 2012. Dżuma w Toruniu w 1708 roku. Wybrane aspekty. In: E. Kizik (ed.), Dżuma, ospa, cholera. W trzechsetną rocznicę wielkiej epidemii w Gdańsku i na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 1708–1711. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Historyczne Miasta Gdańska i Instytut Historii PAN w dniach 21–22 maja 2009 roku. Gdańsk.
Pękacka-Falkowska K. 2009. Profilaktyka przeciwdżumowa w nowożytnym Toruniu na przykładzie działań administracyjnych i leczenia. Toruń.
Preto P. 1978. Peste e societa a Venezia nel 1576. Vicenza.
Schulz V. (ed.), 1901. Přispěvký k dějinam moru v zemich českých z let 1531–1746. Praha.
Pudło A. 2012. Pochówek zbiorowy jako przykład grobu w czasie epidemii. In: Dżuma, ospa, cholera…, 237–243.
Pullan B. 1994. Plague and Perceptions of the Poor in the Early Modern Italy. In: T. Ranger and P. Slack (eds.), Epidemics and Ideas. Essais of the Historical Perception of Pestilence. Cambridge.
Riabinin J. (oprac.) 1928. Materiały do monografii Lublina. Lublin w księgach wójowsko-ławniczych. Lublin.
Shrewsbury J. F. D. 1971. A History of Bubonic Plagues in the British Isles. Cambridge.
Sieńkowski E. 1970. Dżuma w Gdańsku w 1709 r. Studium z dziejów epidemiologii, „Archiwum Historii Medycyny”, 33 (3–4), 309–401.
Smoczyński W. 1888. Kartka z dziejów Tęczyna. Kraków.
Srogosz T. 1993. Problemy sanitarno-zdrowotne w działalności administracji Rzeczypospolitej w okresie stanisławowskim. Łódź.
Sznajderman M. 1994. Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS. Warszawa.
Tkacz B. 1960. „Zarazy w Polsce do końca XVIII wieku. Próba ustalenia chorób zakaźnych, które panowały nagminnie na ziemiach polskich, w świetle materiałów historycznych”, mpis pracy doktorskiej z 1960 r., w Głównej Bibliotece Lekarskiej w Warszawie (nr inw. 12 580, sygn. dz. 45/1645).
Wasiljew K. G. and Segal A. E. 1960. Istorija epidemij w Rossii (materiały i oczerki), A. J. Metelkin (ed.), Moskwa. Wejnert A. 1854. Wiadomość o morowym powietrzu w Warszawie w latach 1624 i 1625 panującem. InStarożytności warszawskie, III. Warszawa.
Wielewicki J. 1881. Dziennik spraw domu zakonnego Jezuitów u św. Barbary w Krakowie 1579–1599. In: Scriptores Rerum Polonicarum, VII. Kraków.
Wilson F. P. 1999. The Plague in Shakespeare’s London. London.
Wonrak E. 1993. Protimorowy spis Jana Amose Komenského, „Folia Historica Bohemica”, XVI, 116.
Wyrobisz A. 1999. Misericordia pestis tempore. Postawy i zachowania w czasie zarazy w Polsce nowożytnej (XVI–XVIII wiek). In: Charitas, 216.
Zinsser H. 1939. Szczury, wszy i historia. Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
