Udział bractw religijnych w pogrzebach siedemnastowiecznych mieszczan krakowskich
Słowa kluczowe:
17 w. -- Polska, bractwa religijne o. nowożytnego, pogrzeby o. nowożytnego, Kraków, woj. małopolskie (Polska)Abstrakt
The participation of religious brotherhoods in the funerals of burghers in Cracow in the 17th century
People of the modern era were very social beings. They usually functioned in a community, identifying with its activities and principles. It was in the community that shaped individual mentality, which was reflected for instance in patterns of religiousness. Among such communities were religious brotherhoods. In the 17th century Cracow had about thirty religious brotherhoods. For rich and educated burghers membership in such a brotherhood was a confirmation of their high position in the town but also a way of searching deep spiritual and intellectual experiences. Members of lower classes sought support from those more affluent and an enhancement of their status. They also counted on the privileges associated with the membership, e.g. a decent burial, commemorative masses and their co-members’ prayers. The article concerns one of brotherhoods’ common activities, i.e. participation in funerals. It explores the practical and financial side of this activity, e.g. the choice of a place for a burial, remunerating brotherhoods for their participation, their expenditure (paying priests and undertakers), officials responsible for funerals, the funeral equipment of brotherhoods, the organization of processions, the look of the brothers and methods of notifying about funerals. The source basis includes brotherhood charters and registers, as well as testaments of Cracow burghers. The participation of brotherhoods in funerals can be considered in three aspects: their involvement in burying their members, participation in burying the poor, and participation in the funerals of non-members, for which brotherhoods were paid. Seventeenth-century Cracow burghers were eager to join brotherhoods. Their activity could have been a compensation for daily toil and private problems. Being a member, in addition to other privileges, gave one a chance of a decent burial (even being short of money), and of being remembered in regular masses (some brotherhoods even kept special books of the dead). It was also an opportunity of avoiding social alienation and to alleviate the fear of death characteristic of the epoch. Brotherhoods were glad to take part in funerals; in some cases it was even considered a duty. They were sometimes paid for it but this was not the decisive factor as the remuneration was small and did not constitute a regular source of income. Those fees had no significant impact on funeral costs (for which Cracow burghers allocated up to several hundred zloties) or on the financial standing of brotherhoods. A funeral was a ceremony that manifested the strength of social relations in those times.
Pobrania
Bibliografia
Ariès Ph. 2011. Człowiek i śmierć. Warszawa.
Bieniarzówna J. 1967–1968. Kłosowicz Stanisław. In: Polski Słownik Biograficzny, t. XIII. Wrocław, s. 72.
Bruździński A. 2006. Bractwa religijne w siedemnastowiecznym Krakowie. In: W. Bielak and S. Tylus (eds.), Historia świadectwem czasów. Księdzu profesorowi Markowi Tomaszowi Zahajkiewiczowi. Lublin, s. 103–147.
Chrościcki J. A. 1974. Pompa Funebris. Z dziejów kultury staropolskiej. Warszawa.
Danowska E. (oprac.), 2011. Dług śmiertelności wypłacić potrzeba. Wybór testamentów mieszczan krakowskich z XVII–XVIII wieku. Kraków.
Dzieje, ustawy, powinności. 1861. Dzieje, ustawy, powinności, odpusty i nabożeństwa Arcybractwa Męki Pańskiej przy krakowskim Kościele XX. Franciszkanów wedle edycyi z r. 1607 teraz powtórnie wydane, Kraków.
Flaga J. 2003. Typy źródeł przydatnych do badania instytucji bractw religijnych z XVII i XVIII wieku. In: H. Cioch, A. Dębiński, J. Chaciński (eds.), Iustitia civitatis fundamentum. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Wiesława Chrzanowskiego. Lublin.
Flaga J. 2004. Działalność charytatywna bractw religijnych w XVII i XVIII w. In: A. Dębiński, K. Orzeszyna, M. Sitarz (eds.), Ecclesia et status. Studia in honorem Prof. Josephi Krukowski. Lublin.
Gadocha M. 2012. Cech piekarzy i handel chlebem w Krakowie w okresie nowożytnym. Kraków.
Głowacka-Penczyńska A. 2010. Kobieta w małych miastach Wielkopolski w drugiej połowie XVI i w XVII wieku. Warszawa.
Grabowski A. 1853. Starożytnicze Wiadomości o Krakowie. Kraków.
Karpiński A. 1995. Kobieta w mieście polskim w drugiej połowie XVI i na początku XVII wieku. Warszawa.
Kizik E. 1997. Naenia funebris. Pogrzeby w Gdańsku wczesnonowożytnym (XVI–XVIII wiek). In: S. Salmonowicz (ed.), Mieszczaństwo gdańskie. Gdańsk.
Kizik E. 1998. Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI– XVIII wieku. Gdańsk.
Kościelne stowarzyszenia. 1967. Kościelne stowarzyszenia świeckich na ziemiach polskich w okresie przedrozbiorowym, „Prawo kanoniczne”, R. X, nr 1–2.
Książka Pamiątkowa. 1884. Książka Pamiątkowa Arcybractwa Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie od roku 1584 do 1884 skreślona w roku jubileuszowym. Kraków.
Kumor B. 1962. Statuty bractwa kapłańskiego oficjalatu pilzneńskiego przy kościele świętego Jana Chrzciciela w Pilźnie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 5.
Kumor B. 1969. Kościelne stowarzyszenia świeckich na ziemiach polskich w okresie przedrozbiorowym. In: Cz. Strzeszewski et al. (eds.), Księga 1000-lecia katolicyzmu w Polsce, t. 1. Lublin.
Kuraś S. 1955. Statuty i przywileje bractwa kapłańskiego dekanatu zatorskiego 1378–1525, „Polonia Sacra”, t. 7, z. 4.
Leśniak F. 2002. Duchowni i mieszczanie w Krośnie w XVI i pierwszych dziesięcioleciach XVII wieku. In: F.Leśniak (ed.), Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 4. Krosno.
Litak S. 1970. Struktura i funkcje parafii w Polsce. In: Kościół w Polsce, wiek XVI–XVIII, oprac. J. Kłoczowski, t. II, cz. 1. Kraków.
Litak S. 1977. Bractwa religijne w Polsce przedrozbiorowej XVII–XVIII wiek. Rozwój i problematyka, „Przegląd Historyczny”, t. 88, z. 2.
Michałowska A. 1999. Dobroczynność i bractwo dobroczynności (Chewra Kadisza) w gminie żydowskiej w Swarzędzu w XVIII wieku. In: U. Augustyniak and A. Karpiński (eds.), Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI– XVIII wieku. Warszawa, s. 110-113.
Mitkowski J. 1968. Księga zmarłych bractwa kościoła Panny Marii w Krakowie (wiek XIV–XVIII), "StudiaHistoryczne”, R. XI, z. 1, s. 71–95.
Nabożeństwo. 1917. Nabożeństwo Bractwa św. Zofii kanonicznie zaprowadzonego przy kościele św. Marka Ewangelisty w Krakowie, Kraków.
Noga Z. 2008. Urzędnicy miejscy Krakowa. In: Spisy urzędników miejskich z obszaru dawnej Rzeczypospolitej, Śląska i Pomorza Zachodniego. Kraków, t. 3: Małopolska. Kraków, cz. 2: 1500–1794, z. 1.
Panek B. 1963. Dzieje bractwa szkaplerza świętego przy kościele OO. Karmelitów w Krakowie na Piasku do końca XVII wieku, „Roczniki Teologiczno-Kanonicze”, t. 10, z. 3.
Popiołek B. 2003. Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich. Kraków.
Popiołek B. 2009. Woli mojej ostatniej testament ten… Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku. Kraków.
Pruszcz P. H. 1745. Kleynoty Stołecznego Miasta Krakowa albo Kościoły, y co w nich iest widzenia godnego y zacnego. przez […] krotko opisane, Powtornie zaś z pilnością przeyźrzane, y do druku z additamentem nowych Kośćiołow y Relikwii S. Podane. Kraków.
Rok B. 1991. Zagadnienie śmierci w kulturze Rzeczypospolitej czasów saskich. Wrocław.
Ryk T. 1974. Bractwo św. Urszuli w Krakowie. In: J. Flaga et al. (eds.), Materiały do dziejów społeczno- religijnych w Polsce. Lublin.
Salaterski S. 1989. Bractwa kościelne w prepozyturze tarnowskiej do r. 1772, „Nasza Przeszłość”, t. 71, s. 177–178.
Spiller P., Zań-Ograbek G. 2001. Arcybractwo szkaplerza Świętego przy kościele Karmelitów w Krakowie Na Piasku. Kraków.
Surdacki M. 2002. Bractwo św. Anny w Urzędowie (1593–1787), „Rocznik Nauk Społecznych”, t. 30, z. 2.
Surdacki M. 2003. Bractwa religijne w Urzędowie w XVI–XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LI, nr 3–4.
Tandecki J. 1999. Średniowieczne korporacje mieszczańskie w pruskich miastach hanzeatyckich. In: A. Radzimiński and J. Tandecki (eds.), Prusy–Polska–Europa. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych. Toruń.
Tracz S. 2005. Bractwa religijne w dekanacie żywieckim (1598–1772). Kraków.
Trajdos M. 1989. Bractwo św. Zofii przy kościele św. Marka w Krakowie (XV–XVIII w.), „Nasza Przeszłość”, R. 71, s. 14-33.
Wiencka A. (ed.) 2008. Dzieje Kościoła w Polsce. Warszawa–Bielsko-Biała.
Wiślicz T. 2001. Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIIIwieku. Warszawa.
Wiśniowski E. 1969. Bractwa religijne na ziemiach polskich w średniowieczu, „Roczniki Humanistyczne”, t. 17, z. 2.
Zaremska H. 1974. Żywi wobec zmarłych. Brackie i cechowe pogrzeby w Krakowie w XIV–pierwszej połowie XVI w., „Kwartalnik Historyczny”, R. XXII, nr 4.
Zaremska H. 1977. Bractwa w średniowiecznym Krakowie. Studium form społecznych życia religijnego. Wrocław. Ziemierski M. 2012. Ceremonie pogrzebowe mieszczan krakowskich w drugiej połowie XVII i pierwszej połowie XVIII wieku, „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”, R. LVII.
Zwiercan A. 1983. Bractwo Męki Pańskiej w Krakowie, „Prawo Kanoniczne”, R. 26, nr 1–2.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.