Podróżny komplet sztućców wykonany przez Johanna Bartolomowicza — złotnika z Lidzbarka Warmińskiego
Słowa kluczowe:
17-18 w. -- Europa, złotnictwo nowożytne, złotnicy pruscy nowożytni, Bartolomowicz, Johann (ca. 1664-1710 ; złotnik), sztućce nowożytne, sztućce podróżneAbstrakt
A TRAVELLING CUTLERY SET MADE BY JOHANN BARTOLOMOWICZ — A GOLDSMITH FROM LIDZBARK WARMIŃSKI (HEILSBERG)
Of old pieces of goldsmithery cutlery has probably survived in largest numbers. Even though it is simple and modestly decorated, it is often an invaluable source of data on goldsmithery, goldsmiths and their marks, as well as old customs. A perfect example of this is the cutlery set (a spoon, a fork and a knife) in a remarkable case, offered for sale by Kunsthandel Helga Matzke. It is a small but important artefact, testifying to the quality of early-modern-era goldsmithery in Royal Prussia. It was crafted by Johann Bartolomowicz, a goldsmith working in Lidzbark Warmiński (Heilsberg) in the years 1694–1710, whose works known up to now were religious paraments. The holders of the cutlery are decorated with coins; best preserved are the coins set in the scoop of the spoon. Those that can be identified include Prussian three-grosz coins issued by Duke Albrecht von Hohenzollern (1541 and 1544), a rare three-grosz coin of Duke Georg Friedrich von Hohenzollern-Ansbach (probably 1590), a King Sigismund III Vasa three-grosz coin emitted in Riga (1590) and a King Sigismund I the Old three-grosz coin emitted in Gdańsk (Danzig) (1540). Using coins to decorate tableware, particularly mugs, became popular in the mid-17th c. among goldsmiths in Brandenburg Prussia, especially in Berlin and Królewiec (Königsberg), and Pomerania, and to a lesser extent also in Royal Prussia. Mugs were often decorated with three-grosz Polish and Prussian coins of the type used by Bartolomowicz; his usage of coins is a creative echo of that practice. Sets similar to the one in question appeared in the mid-16th c., at first they were luxurious wedding presents serving as personal table cutlery or travelling kits. Then their role changed: they became christening gifts and it is in this function, although no longer as popular as in the 19th and 20th c., they have survived until today.
Pobrania
Bibliografia
Amme J. 2002. Historische Bestecke. Formenwandel von der Altsteinzeit bis zur Moderne, Stuttgart.
Amme J. 2011. Historische Bestecke. Sammlung Suermondt-Ludwig-Museum Aachen, Aachen.
Bobrow R. 1977. Dawne sztućce, Warszawa.
Flis S. 1960. Dżuma na Mazurach i Warmii w latach 1708–1711, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, z. 4.
Frąckowska A. 2013. Srebrne kufle gdańskie XVII i XVIII wieku. Typologia, stylistyka, ikonografia, Warszawa.
Gradowski M., Kasprzak-Miler A. 2002. Złotnicy na ziemiach północnej Polski, cz. 1: Województwo pomorskie, kujawsko-pomorskie i warmińsko--mazurskie [Goldsmiths of northern Poland, Part I: central and eastern part of the region], Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, t. CIV, Warszawa.
Heitmann B., Boerner C. 2007. Historische Bestecke aus der Sammlung des Museums für Kunst und Gewerbe Hamburg, Hamburg.
Iger T. 2008. Katalog trojaków polskich, oprac. T. Iger, Z. Galus, R. Kondrat, M. Kondrat, Warszawa.
Kluge B. 1987. Ein Hohenzollernsches Münzkabinett. Die große Talerkanne Christian Lieberkühns d.Ä., „Forschungen und Berichte”, 26.
Kriegseisen J. 2007. O złotnikach gdańskich w latach 1700–1816, [w:] „...łyżek srebrnych dwa tuziny.” Srebra domowe w Gdańsku 1700–1816 [„...zwei Dutzend Silberlöffel.” Das Haussilber in Danzig 1700–1816]. Katalog wystawy, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska — Dom Uphagena, red. J. Kriegseisen, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk.
Kriegseisen J. 2012. Srebrne naczynie w kształcie melona ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku. Przyczynek do kwestii wykorzystania naczyń stołowych dla potrzeb żydowskiego kultu w XVII–XIX wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LX, z. 4.
Okulicz M. 2005. Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od XIV do XVIII wieku, Olsztyn.
Okulicz M. 2006. Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku. Katalog wystawy, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Olsztyn.
Oszczanowski P. 2007. Dwanaście łyżek apostolskich, [w:] Wrocławski skarb z Bremy, red. M. Łagiewski, P. Oszczanowski, J.J. Trznadlowski, Wrocław.
Paszenda J. 1996. Święta Lipka, Olsztyn.
Paszenda J. 2008. Święta Lipka. Monografia, Kraków.
Pechstein K. 1987. Deutsche Goldschmiedekunst vom 15. bis zum 20. Jahrhundert aus dem Germanischen Nationalmuseum. Katalog wystawy, Germanisches Nationalmuseum Nürnberg, Berlin.
Piskorska J. 2007. Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku, cz. 2, Olsztyn.
Schadt H. 1985. Münzhumpen und andere Münzgefässe, [w:] Kaiserliches Gold und Silber. Schätze der Hohenzollern aus dem Schloß Huis Doorn. Katalog wystawy, Deutsches Goldschmiedehaus Hanau, red. H. Schadt, I. Schneider, Berlin.
Scheffler W. 1983. Goldschmiede Ostpreussen. Daten, Werke, Zeichen, Berlin.
Woźniak M. 2012. Złotnictwo sakralne Prus Królewskich. Studium typologiczno-morfologiczne, t. 1, Toruń.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.