A silver jug with a bowl - an attribute of the elite culture of the table in early-modern Central Europe. Introductory remarks

Authors

  • Andrzej Klonder Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Science, Al. Solidarności 105, 00-140 Warsaw

DOI:

https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.1.003

Keywords:

handwashing jug, feast, luxury, nobility, Central Europe, early modern period

Abstract

Ceremonial handwashing was an important introduction to formal public meals of social elites (feasts, banquets). This tradition, going back to antiquity and cultivated in the Middle Ages, was continued in the early-modern period. The handwashing was performed using a jug and a bowl. Information about such sets is scattered in various types of sources; there are examples surviving in museums, iconography and mentions in written sources from the 16th–18th c. The last type includes inventories, testaments, letters, travel accounts, encyclopedias, treatises on court ceremonial, manuals, handbooks, and documents concerning purchases, donations, confiscations and thefts. Jugs made of noble metals, gemstones, pearls and other luxurious, often exotic materials were very precious, also due to their aesthetic value. They were produced by goldsmiths from France, the Netherlands, leading German centres of this craft (Augsburg, Nürnberg) and local centres (e.g. Gdańsk, Poznań). Those luxurious vessels were used at royal courts all over Europe from the Iberian Peninsula to Moscow, including the Habsburg court in Vienna and the Vasa court in Warsaw. They were also found at the courts of electors and lesser rulers of the Reich. As to aristocracy (mag-nates), the author focuses on examples from Poland and Bohemia, finding a confirmation that such artefacts were widely used in residences of the elite. The same applied to middle nobility, but in this group silver handwashing jugs were usually bought by those that aspired to social advancement, e.g. the king’s courtiers or people marrying into senatorial families. Such jugs were also owned by Catholic clergy (from parish priests to bishops) and by burgher patricians (for example in Cracow).As to the functions of jug-and-basin sets, smaller ones were used not only for public hand-washing, but also, as indicated by several mentions, for everyday toilet in private. They were also treated as an investment; they were kept in treasuries, counting among the most expensive valuables. Before feasts, gests could admire them among other silverware exhibited on special tables or shelves. They were also used for decorating grand rooms of residences (e.g. the Sil-berbufett in the Berlin Castle) to enhance the prestige of the family. Being precious and at the same time easy to transport, they also served in policy-making as gifts brought by envoys to foreign rulers and other influential personages. The same applied to domestic politics. They were also bequeathed in last wills to relatives, friends, patrons and clients, or to help the salva-tion of the soul, to Church institutions. Sometimes noble metal vessels were replaced by tin ones. Even the richest families used tin tableware on weekdays, including handwashing jugs and bowls, instead of silverware. The supply of tin was much larger than that of silver. In the households of petty nobility silverware could not be afforded and there were only tin vessels, including jugs and bowls.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Bilek Tomaš. 1882. Dějiny konfiskaci v Čechach po r.1618, v Praze.

Der Briefwechsel. 1984. Der Briefwechsel zwischen Philipp Hainhoferund Herzog August d.J. von Braunschweig — Lüneburg, wyd. R. Gobiet, München.

Brzustowicz Grzegorz Jacek. 2007. Ostatnia wola pana na Korytowie Jerzego Krzysztofa von der Goltza. Przyczynek do kultury szlachty nowomarchijskiej w XVII wieku, „Przegląd Zachodniopomorski”, t. XXI, s. 151–164.

Bůžek Václav, Hrdlička Josef. 1998. Rodinný život poślednich pánů z Hradce ve světle jejich korespondence, Opera Historica 6, České Budějovce, s. 145–271.

Corvinus. 1739. Frauenzimmer-Lexicon. Nutzbares, galantes und curioses, Leipzig.

Dějiny. 1995. Dějiny hmotné kultury, t. II (1), red. J. Petrán i in., Praha.

Dług. 2011. Dług śmiertelności wypłacić trzeba. Wybór testamentów mieszczan krakowskich z XVII–XVIII wieku, oprac. E. Danowska, Kraków.

Elias Norbert. 2011. O procesie cywilizacji, Warszawa.

Gdański inwentarz. 1984. Gdański inwentarz mienia domowego Magdaleny Szumanowej z 1706 roku, wyd. A.R. Chodyński i in., Wrocław.

Główka Dariusz. 2004. Majątek osobisty duchowieństwa katolickiego w Koronie w XVII i XVIII wieku, Warszawa.

Hainhofer. 1834. Philippe Hainhofers Reise-Tagebuch, Stettin.

Historia. 1978. Historia kultury materialnej Polski, t. III: Od XVI do połowy XVII w., red. A. Keckowa i in., Wrocław

Jankowski Rafał. 2013. Spis wyprawy Katarzyny Lubomirskiej z 1597 roku, „Miscellanea Historico- Archivistica”, t. XX, s. 213–222.

Klint Paweł. 2001. Testament Zofii ze Smuszewskich Pogorzelskiej, „Genealogia. Studia i materiały historyczne”, t. 13, s. 117–128.

Knackfuß Hermann. 1888. Deutsche Kunstgeschichte, Bd 2, Bielefeldt.

Kodzik Joanna. 2014. Ceremoniał w Rzeczypospolitej i Francji, [w:] Rzeczpospolita w oczach cudzoziemcówz Francji i Niemiec, red. A. Mikołajewska i in. Warszawa, s. 167–187.

Kopaliński Władysław. 1985. Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa.

Kossowicz Jan Michał. 2017. Diariusz podróży po Europie (1682–1688), wyd. A. Markiewicz, Warszawa.

Král Pavel. 2002. Mezi životem a smrtí, České Budéjovice.

Księga. 2013. Księga kryminalna miasta Krakowa 1554–1625, wyd. W. Uruszczak i in., Kraków.

Księga. 2016. Księga kryminalna miasta Krakowa 1589–1604, wyd. W. Uruszczak, Kraków.

Kunstgewerbemuseum. 1983. Kunstgewerbemuseum Berlin, Berlin.

Leitsch Walter. 2009. Das Leben am Hof Kőnig Sigismunds III von Polen, Wien.

Lemberg Margaret. 1994. Im Strudel der Bőhmischen Ständekatastrophe. Die unvollendete verlőbniss des Albrecht Johann Smiřícky mit Amelie Elisabeth von Hanau und der Kampf um die Erbe, Bohemia 35, s. 1–44.

Listy. 1957. Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza z lat 1641–1653, wyd. R. Pollak, Wrocław.

Łoziński Władysław. 2006. Życie polskie w dawnych wiekach, I wyd., Lwów 1907, Warszawa.

Manikowski Adam. 1991. Toskańskie przedsiębiorstwo arystokratyczne w XVII wieku. Społeczeństwo elitarnej konsumpcji, Warszawa.

Mączyński Józef. 1845. Pamiątka z Krakowa. Opis tego miasta i jego okolic, cz. 3, Kraków.

Neumann Piotr. 2004. Testament Władysława Strykowskiego stolnika poznańskiego z 1668 r., „Genealogia”, t. 16, s. 105–117.

Niemcewicz Jan Ursyn. 1840. Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polsce, t. 5, Lipsk.

Pielas Jacek. 2004. Majątek ziemski i ruchomy zamożnej szlachcianki w końcu XVI wieku. Przyczynek do dziejów wygasłej linii Tarłów herbu Topór, „Między Wisłą a Pilicą”, t. 5, s. 307–315.

Pielas Jacek. 2013. Podziały majątkowe szlachty koronnej w XVII wieku, Kielce.

Volckmar Nicolaus 2005. Viertzig Dialogi 1612, źródło do badań nad życiem codziennym w dawnym Gdańsku, wyd. E. Kizik, Gdańsk.

Rezidence. 1999. Rezidence a dvory v ranem novověku, Opera Historica, 7, red. V. Bůžek i in., České Budějovice.

Rohr von Julius Bernhard. 1733. Ceremoniel Wissenschaft der Grossen Herren, Berlin.

Rottermund Andrzej. 1987. Dworski stół paradny — sztuka i ceremoniał (zarys problematyki), „Materiały Muzeum Wnętrz Zabytkowych w Pszczynie”, t. 4, s. 37–72.

Schwartz Paul. 1902. Die Neumark während des dreißigjährigen Kriegs, Theil II, Landsberg.

Skarby. 1998. Skarby Kremla. Dary Rzeczypospolitej Obojga Narodów, red. N.W. Raszkowan i in., Warszawa.

Słownik polszczyzny. 1979. Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 14, Wrocław.

Słownik staropolski. 1965. Słownik staropolski, t. 5, Wrocław.

Śliż Natalia. 2007. Testament Piotra Kochlewskiego sędziego ziemskiego brzeskiego z 1646 roku, „Zapiski Historyczne”, t. 72, s. 91–103.

Testamenty 1631–1655. 2008. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1631–1655, wyd. P. Klint, Poznań.

Testamenty 1681–1700. 2015. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1681–1700, wyd. P. Klint, Wrocław.

Testamenty. 2013. Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, wyd. J. Kowalkowski i in., Warszawa.

Testamenty Zygmunta III. 2013. Testamenty Zygmunta III Wazy, wyd. W. Kaczorowski, Opole.

Die Testamente. 1915. Die Testamente der Kurfürsten von Brandenburg, wyd. H. Caemmerer, München.

Taźbierski Zdzisław. 1986. Ceremoniał dworsko-dyplomatyczny w praktyce negocjacyjnej Polski z Anglią w XVI–XVIII wieku, Olsztyn.

Trawicka Zofia 1975. Memoriał Piotra Kochlewskiego, „Odrodzenie i reformacja w Polsce”, t. 20, s. 185–199.

Wasilewicz Marek. 2016. Początki polskiej «haute cuisine» — jak jadano przy królewskim stole Jagiellonów, [w:] Wiktuały, kuchnia, kultura. Jedzenie w perspektywie historycznej, red. P. Jędrzejewski i in., Kraków, s. 129–138.

Wiśniewska Halina, Tymiakin Leszek. 2010. Kunszt pisania po polsku w królewskim Przemyślu w XVI–XVIII w., Przemyśl.

Zielecka-Mikołajczyk Wioletta. 2012. Prawosławni i unici w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku wobec życia i śmierci w świetle testamentów, Warszawa.

Zielińska Teresa, 1992. Kosztowności jako składnik wyposażenia kobiet w XVII i XVIII w., [w:] Miasto - Region — Społeczeństwo, red. E. Dubas-Urwanowicz i in., Białystok, s. 295–305.

Życiński Stanisław. 1989. Złotnictwo w skarbcu królewieckim Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny z roku 1680, „Przegląd Zachodniopomorski”, t. 23, s. 277–301.

Published

2019-01-01

How to Cite

Klonder, A. (2019). A silver jug with a bowl - an attribute of the elite culture of the table in early-modern Central Europe. Introductory remarks. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 67(1), 41–53. https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.1.003

Issue

Section

Studies and Materials

Most read articles by the same author(s)

1 2 3 4 5 > >>