Renaissance plate armour with a deep-bellied breastplate in the former Duchy of Pomerania in the light of selected works of art
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.002Keywords:
Pomerania, modern times, Pomeranian dukes, iconography, plate armourAbstract
The article discussed eleven works of art with images of the most prominent men of the Duchy of Pomerania, shown in suits of armour, which were among the most impressive types of wear of the epoch. All the images are reliefs, ten of them carved in stone (Figures 1–4, 6–11; Catalogue no. 1–4, 6–11) and one in wood (Fig. 5a–5b; Cat. no. 5). Three are foundation plaques (Fig. 1–2, 8; Cat. no. 1–2, 8), seven are tombstones (Fig. 3–4, 6–7, 9–11; Cat. no. 3–4, 6–7, 9–11) and one is an epitaph (Fig. 5a–5b; Cat. no. 5). Three show dukes of Pomerania (Fig. 1–2, 5a–5b; Cat. no. 1–2, 5) and eight — Pomeranian nobles (Fig. 3–4, 6–11; Cat. no. 3–4, 6–11). Eight have survived until today (Fig. 1–3, 7–11; Cat. no. 1–3, 7–11), while the remaining three are known from archival photographs (Fig. 4–6; Cat. no. 4–6). All were intended for places treated as family memorials, such as residences or churches. Of the surviving reliefs five remain in their original locations (Fig. 3, 8–11; Cat. no. 3, 8–11) and three have been transferred (Fig. 1–2, 7; Cat. no. 1–2, 7). The images discussed in this article provide a starting point for research on plate armour in Pomerania in the early decades of the 16th century. All the figures are shown in plate armour with a deep–bellied breastplate, some of them in the most characteristic richly decorated Maximilian suits of armour, which reflected the men’s fashion of the time. Maximilian armour is depicted in four of the cases analysed (Cat. no. 1–3, 6). Another type of armour used at the time had similarly harmonious proportions but was plain (Cat. no. 4, 7–11). The first one of these has a tucked skirt. One of the reliefs shows a costume suit of armour (Cat. no. 5). The analysed iconographic sources bring valuable data on historical armour. The plate armour in the epitaph of Duke Bogusław X is represented in such detail that it was possible to compare it with a costume suit of armour preserved in Deutsche Historisches Museum in Berlin (inventory no. W 2327) and to conclude that the latter is the armour that used to belong to the Pomeranian Duke and was brought to Berlin in 1731 by King Frederic William I of Prussia.
Downloads
References
Album pommerscher. 1899. Album Pommerscher Bau- und Kunstdenkmäler, Stettin.
Bethe Hallmuth. 1937a. Die Bildnisse des pommerschen Herzogshauses,„Baltische Studien.Neue Folge”, t. 39, Stettin, s. 71–99.
Bethe Hallmuth. 1937b. Die Kunst Am Hofe der pommerschen Herzöge, Berlin.
Bethe Hallmuth. 1961. Neue Funde zur Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge, „Greifswald-Stralsunder Jahrbuch”, 1, s. 152–171.
Blair Claude. 1958. European Armour, circa 1066 to circa 1700, London.
Bołdyrew Aleksander. 2005. Produkcja i koszty uzbrojenia w Polsce w XVI wieku, Warszawa.
Böttger Ludwig. 1889. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Köslin, t. 1: Die Kreise Köslin und Colberg-Körlin, Stettin.
Böttger Ludwig. 1890. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Köslin, t. 2: Kreis Belgard und Nachträge zum kreise Colberg-Körlin, Stettin.
Brzustowicz Bogdan Wojciech. 2006. Wolf von Borcke. Zapomniany pomorski czempion turniejowy?, [w:] Pomorze Militarne XII–XXI wiek, cz. 2, red. K. Kozłowski, W. Wróblewski, Szczecin, s. 201–211.
Burg und Herrschaft. 2010. Burg und Herrschaft. Eine Ausstellung des Deutschen Historischen Museums Berlin, red. R. Atzbach, S. Lüken, H. Ottomeyhem, Dresden.
Buske Thomas. 2004. St.-Bertholomaei-Kirche zu Demmin, Schwerin.
Capwell Tobias. 2015. Armour of the English Knight 1400–1450, London.
Cieśla Mariusz. 2008. Broń renesansowa na Śląsku, Racibórz.
Cieśla Mariusz. 2011. Zbroja angielska z królewskich warsztatów płatnerskich w Greenwich, [w:] Cum Arme per Aeva. Uzbrojenie indywidualne na przestrzeni dziejów, red. P. Kucypera, P. Pudło, Toruń, s. 283–316.
Cieśla Mariusz. 2015a. Napierśnik i naplecznik kostiumowy z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie na tle zbroi tego typu, „Studia z Dziejów Wojskowości”, t. IV, s. 9–55.
Cieśla Mariusz. 2015b. Zbroja legnicka czy zbroje legnickie — próba wyjaśnienia, Racibórz.
Die Bau- und Kunstdenkmale in der DDR. 1982. Die Bau- und Kunstdenkmale in der DDR, 3, Bezirk Neubrandenburg, red. G. Baier, Berlin.
Die Bau- und Kunstdenkmale in Mecklenburg-Vorpommern. 1995. Die Bau- und Kunstdenkmale in Mecklenburg-Vorpommern, t. 1: Vorpommersche Küstenregion mit Stralsund, Greifswald, Rügen und Usedom, red. G. Baier, Berlin.
Fuiński Zbigniew. 1988. Garnitur zbroi, „Studia do Dziejów Dawnego Uzbrojenia i Ubioru Wojskowego”, cz. IX, X, s. 115–140.
Gamber Ortwin. 1975. Kolman Helmschmid, Ferdinand I. und das Tsun’sche Skizzenbuch, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, Bd. 71, s. 9–38.
Glińska Maria. 1969. Zespół pomorskich płyt kamiennych architektoniczno-dekoracyjnych z lat około 1545–1548, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 15, s. 291–360.
Glińska Maria. 1973. Plastyka kamienna na Pomorzu Zachodnim w latach 1530–1640, [w:] Sztuka Pomorza Zachodniego, Warszawa, s. 305–365.
Glińska Maria. 1990. Książęce fundacje w zakresie rzeźby kamiennej, [w:] Mecenat artystyczny książąt Pomorza Zachodniego. Materiały z sesji Oddziału Szczecińskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Zamku Królewskim w Warszawie 22–23 listopada 1986, red. B. Filipowiak, B. Januszkiewicz, Szczecin, s. 75–102.
Glińska Maria. 2003. Wpływy niderlandzkie w sztuce Pomorza Zachodniego w czasach nowożytnych, [w:] Niderlandyzm na Śląsku i w krajach ościennych, red. M. Kapustka, A. Kozieł, P. Oszczanowski, Wrocław, s. 278–290.
Gutkowska-Rychlewska Maria. 1968. Historia ubiorów, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Hainhofer Philipp. 1834. Philipp Hainhofers Reise-Tagebuch, enthaltend Schilderungen aus Franken, Sachsen, der Mark Brandenburg und Pommern im Jahre 1617, „Baltische Studien”, t. 2, nr 2, s. 1–160.
Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler. 1968. Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler, red. E. Badstübner, G. Dehio, B. Becker, Berlin.
Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler. 2000. Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler: Mecklen-burg-Verpommern, red. H.-Ch. Feldmann, G. Baier, G. Dehio, E. Gall, München.
Haselberg Ernst. 1885. Die Baudenkmäler des Regierungs-Bezirks Stralsund, t. 2: Der Kreis Greifs-wald, Stettin.
Kajzer Leszek. 1976. Uzbrojenie i ubiór rycerski w średniowiecznej Małopolsce w świetle źródełikonograficznych, Wrocław.
Kantzow Thomas. 2005. Pomerania. Kronika pomorska z XVI wieku, tłum. K. Gołda, przyp. i komentarze T. Białecki, E. Rymar, t. II, Szczecin.
Kochanowska Janina. 1992a. Sarkofagi książęce z krypty zamkowej, [w:] E. Cnotliwy i in., Zamek książęcy w Szczecinie, Szczecin, s. 225–241.
Kochanowska Janina. 1992b. Szczecińska rezydencja książąt jako pomnik rodu, [w:] E. Cnotliwy i in., Zamek książęcy w Szczecinie, Szczecin, s. 129–145.
Kochanowska Janina. 1995. Ołtarz i ambona z Sowna. Historia fundacji, peregrynacje, dziewiętnasto-wieczna konserwacja, dzieje najnowsze, „Przegląd Zachodniopomorski”, R. X, z. 3, s. 129–139.
Kochanowska Janina. 1996. Kultura artystyczna na dworze książąt szczecińskich w XVI w., Szczecin.
Kochanowska Janina. 2000. Ołtarz z Sowna i jego związki ze Stargardem, [w:] Dawny Stargard. Miasto i jego mieszkańcy. Materiały z sesji naukowej 18–19 X 2000 w Stargardzie, red. M. Majewski, Stargard, s. 111–115.
Kochanowska Janina. 2011. Perły Pomorza. The Pearls of Pomerania. Die Perlen Pommerns, Szczecin.
Kochanowska Janina, Bellamann Brit, Wartenberg Heiko. 2007. Śladami książąt pomorskich. Auf dem Spuren der pommerchen Herze, Szczecin.
Krasnodębska Kinga. 2013. Nowożytna rzeźba kamienna na dworach książąt pomorskich w okresie złotego wieku Pomorza, [w:] Złoty wiek Pomorza. Sztuka na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII wieku / Das goldene Zeitalter Pommerns. Kunst am Hofe der pommerschen Herze im 16. und 17. Jahrhundert, red. M. Frankowska-Makała, Szczecin, s. 61–79.
Krause Stefan. 2017. Fashion in Steel. The Landsknecht Armour of Wilhelm von Rogendorf, New Haven–London.
Kugler Franz. 1840. Pommersche Kunstgeschichte, Stettin.
Kugler Franz. 1854. Kleine Schriften, Berlin.
Lemcke Hugo. 1898. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, t. 1: Der Kreis Demmin, Stettin.
Lemcke Hugo. 1899. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, t. 2: Der Kreis Anklam, Stettin.
Lemcke Hugo. 1900a. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, t. 3: Der Kreis Ückermünde, Stettin 1900.
Lemcke Hugo. 1900b. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, t. 4: Der Kreis Usedom-Wollin, Stettin.
Lemcke Hugo. 1909. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, t. 14, cz. 1: Das Königliche Schloss in Stettin, Stettin.
Lemcke Hugo. 1910. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, t. 9: Der Kreis Naugard, Stettin.
Łopuch Maria. 2017. Funeralia pomorskich Gryfitów, [w:] Pompa funebris książąt z dynastii Gryfitów, red. M. Łopuch, Szczecin, s. 9–35.
Łopuch Wojciech. 2002. Sztuka na Pomorzu, Szczecin.
Łuczak Marek. 2013. Szczecin Stare Miasto, Szczecin.
Maciejowski Maciej. 2000. Wizerunek hełmu garnczkowego w pieczęciach rycerstwa zachodnio-pomorskiego w pierwszej połowie XIV w. w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 46, s. 279–286.
Majewski Marcin. 2005. Płyta nagrobna Petera von Kameke z Łasina (†1613) i jej twórca, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne”, t. 25, s. 113–124.
Makała Rafał. 2013. Sztuka w służbie książąt pomorskich w XVI i XVII wieku, [w:] Złoty wiek Pomorza. Sztuka na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII wieku. Das goldene Zeitalter Pommerns. Kunst am Hofe der pommerschen Herze im 16. und 17. Jahrhundert, red. R. Makała, Szczecin, s. 15–41.
Mohr Lutz. 2007. Klosterruine Stolpe und Burg Spantekow im Umfeld von Anklam. Zwei markante geschichtsträchtige Stätten aus dem mittelalterlichen Pommern, „Stier und Greif. Blätter zur Kultur- und Landesgeschichte in Mecklenburg-Vorpommern”, t. 17, s. 46−65.
Patterson Angus. 2009. Fashion and Armour in Renaissance Europe. Proud Lookes and Brave Attire, New York.
Puławski Andrzej. 2016a. Gotyckie uzbrojenie ochronne na epitafium Zyberta (Siwerta) Grantzina z 1492 roku z kościoła NMP w Kołobrzegu, [w:] Trzebiatów — spotkania pomorskie 2015, red. J. Kochanowska, Trzebiatów, s. 97–106.
Puławski Andrzej. 2016b. Renesansowe i barokowe uzbrojenie ochronne na Pomorzu w świetle wybranych źródeł ikonograficznych, „Stargardia. Rocznik Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie poświęcony przeszłości i kulturze Pomorza oraz innych ziem nadbałtyckich”, t. 10, s. 181–232.
Puławski Andrzej. 2017. Zbroje książąt pomorskich z kaplicy zamkowej w Szczecinie — próba cha-rakterystyki w oparciu o zabytki sztuki, „Stargardia. Rocznik Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie poświęcony przeszłości i kulturze Pomorza oraz innych ziem nadbałtyckich”, t. 11, s. 77–97.
Richardson Thom. 2016. The Tower Armoury in the Fourteenth Century, Leeds.
Rymar Edward. 2004a. Wielka podróż wielkiego księcia. Wyprawa Bogusława X Pomorskiego na niemiecki dwór królewski, do Ziemi Świętej i Rzymu (1496–1498), Szczecin.
Rymar Edward. 2004b. Wielka podróż wielkiego księcia. Wyprawa Bogusława X Pomorskiego na niemiecki dwór królewski, do Ziemi Świętej i Rzymu (1496–1498), Suplement, Szczecin.
Rymar Edward. 2005. Rodowód książąt pomorskich, Szczecin.
Swaryczewski Andrzej, Fuiński Zbigniew. 1964. Napierśnik zbroi tzw. Maksymiliański ze zbiorów prywatnych w Krakowie, „Studia do Dziejów Dawnego Uzbrojenia i Ubioru Wojskowego”, t. 2, s. 5–9.
Wawrzonowska Zdzisława. 1976. Uzbrojenie i ubiór rycerski Piastów śląskich od XII do XIV wieku, Łódź.
Wisłocki Marcin. 2002. Upamiętnienia i gloryfikacja w ewangelickiej sztuce Pomorza w XVI i XVII wieku, „Rocznik Historii Sztuki”, R. 27, s. 213–253.
Wisłocki Marcin. 2005. Sztuka protestancka na Pomorzu 1535–1684, Szczecin.
Wybranowski Dariusz. 1987. Uzbrojenie i wyposażenie rycerskie na pieczęciach Gryfitów z lat 1170–1623, „Przegląd Zachodniopomorski”, t. 31, z. 2, s. 149–181.
Wybranowski Dariusz. 1993. Książęta Pomorza Zachodniego na pieczęciach, Szczecin.
Wybranowski Dariusz. 2004. Wizerunek rycerski na pieczęciach książąt zachodniopomorskich, rugijskich i gdańskich, [w:] Najnowsze badania nad numizmatyką i sfragistyką Pomorza Zachodniego. Materiały z konferencji naukowej 50 lat Działu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Szczecinie 19–20 września 2002 roku, red. G. Horoszko, Szczecin, s. 189–197.
Złoty wiek Pomorza. 2013. Złoty wiek Pomorza. Sztuka na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII wieku. Das goldene Zeitalter Pommerns. Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge im 16. und 17. Jahrhundert, red. R. Makała, Szczecin.
Żygulski Zdzisław jun. 1972. Kostiumologia, Kraków.
Żygulski Zdzisław jun. 1982. Broń w dawnej Polsce na tle Europy i Bliskiego Wschodu, Warszawa.
Publication co-financed by the Ministry of Science and Higher Education under the program "Support for scientific journals 2019-2020"
