Late-mediaeval testaments from the mining towns of Lesser Poland
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.1.003Keywords:
testaments, town, mining town, Middle AgesAbstract
The article discusses the results of the analysis of late-mediaeval testaments of burghers recorded in the oldest books of the mining towns in Lesser Poland: Bochnia, a salt-mining town, Olkusz, a lead mining centre, and Chrzanów, a town whose development at the turn of the early-modern era crucially depended on lead mining. The testaments came from the years 1424–1526; half of them from 1424–1455. The analysis concerned 79 records, all in Latin. The sources indicate that in the period in question a testament had not yet become a fre-quently used method of transferring property in the towns under scrutiny.The ulimae voluntatis records include various types of unilateral and bilateral deeds: testa-ments, pious legacies and spouses’ mutual bequests. The form was not complex; its greatest part was reserved for dispositions concerning property. Bequests concerned both immovables — houses, gardens, in Bochnia breweries and in Chrzanów malt barns — and movables, espe-cially furniture and clothing. Only three bequests related to mining were found; they were made in Bochnia and concerned a salt well, two work plots in the mine and nine salt mine workers.The testaments analysed often included bequests to spouses; another important though less common category were charitable legacies to parish churches or religious brotherhoods. As to the general characteristics of the group of testators, it included 41 men and 16 women, two of them widows. Most of the testators were artisans. The testaments analysed were mostly written down by members of the town elite; women were also active in this respect. Only a few testators were professionally connected with mining: there were three salt miners (one of them an elder of the salt miners guild, another being also a shoemaker), a saltern worker, a former salt mine guard and a lead trade middleman. Among the testators there were also representatives of the municipal authorities: incumbent and former councillors and aldermen.
Downloads
References
AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie], KMO [Księgi miejskie Olkusza], sygn. Olkusz 1.
AN Kraków [Archiwum Narodowe w Krakowie, Oddział Bochnia], AMB [Akta miasta Bochni], sygn. 10.
AP Katowice [Archiwum Państwowe w Katowicach], AMCh [Akta miasta Chrzanowa], sygn. 3/7, sygn. 12/7.
Bartoszewicz Agnieszka. 2012, Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa.
Cracovia artificum. 1988. Cracovia artificum: supplementa: teksty źródłowe do dziejów kultury i sztuki z archiwaliów kurialnych i kapitulnych w Krakowie 1433–1440, wyd. B. Przybyszewski, Wrocław.
Fischer Stanisław. 1962. Dzieje bocheńskiej żupy solnej, Warszawa.
Jíšová Kateřina. 2013. Późnośredniowieczne testamenty z ziem czeskich. Możliwości i ograniczenia badań, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXI, nr 2, s. 213–221.
Kodeks. 1883. Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej Św. Wacława, t. 2, wyd. F. Piekosiński, Kraków.
Kubicki Rafał. 2010. Kultura materialna w testamentach elbląskich z XV–początku XVI w. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LVIII, nr 2, s. 197–210.
Leszczyńska-Skrętowa Zofia. 1980. Bochnia, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 1, Wrocław, s. 150–166.
Liber Vetustissimus. 2017. Liber Vetustissimus Gorlicensis. Das älteste Görlitzer Stadtbuch. Najstarsza księga miejska zgorzelecka 1305–1416 (1423), cz. I, oprac. K. Fokt, Ch. Speer, M. Mikuła, Kraków.
Majorossy Judit. 2013. Archiwa zmarłych. Administrowanie aktami ostatniej woli w miastach węgierskich późnego średniowiecza, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXI, nr 2, s. 239–250.
Manikowska Halina. 2002, Religijność miejska, [w:] Ecclesia et civitas. Kościół i życie religijne w mieście średniowiecznym, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa, s. 11–37.
Materiały. 2014. Materiały do Kodeksu Dyplomatycznego Małopolski, t. V: 1461–1506, edycja elektroniczna, oprac. W. Bukowski, F. Sikora, J. Wroniszewski, red. W. Bukowski, współpr. J. Szyszka, Kraków.
Mikuła Maciej. 2014. Statuty prawa spadkowego w miastach polskich prawa magdeburskiego (do k. XVI w.), „Z dziejów prawa”, t. 7 (15), s. 33–63.
Molenda Danuta. 1991. Powstawanie miast górniczych w Europie Środkowej w XIII–XVIII w., [w:] Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach. Studia ofiarowane Henrykowi Samsonowiczowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa, s. 157–175.
Możejko Beata. 2010. Rozrachunek z życiem doczesnym. Gdańskie testamenty mieszczańskie z XV i początku XVI wieku, Gdańsk.
Mrozowski Krzysztof. 2010. Religijność mieszczan późnośredniowiecznej Warszawy w świetle naj-starszych zachowanych testamentów, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LVIII, nr 2, s. 191–196.
Nodl Martin. 2010, Średniowieczny testament jako anomalia, [w:] Dom, majątek, klient, sługa. Manifestacja pozycji elit w przestrzeni materialnej i społecznej (XIII–XIX w.), red. M.R. Pauk, M. Saczyńska, Warszawa, s. 149–160.
Sowina Urszula. 1991. Najstarsze sieradzkie testamenty mieszczańskie z początku XVI w. Analiza źródłoznawcza, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXIX, nr 1, s. 3–25.
Sowina Urszula. 2002. Wdowy i sieroty w świetle prawa w miastach Korony w późnym średniowieczu i wczesnej nowożytności, [w:] Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, cz. 1: Od średniowiecza do wieku XVIII, red. M. Dąbrowska, A. Klonder, Warszawa, s. 15–28.
Sowina Urszula. 2006. Testamenty mieszczan krakowskich o przekazywaniu majątku w późnym średniowieczu i wczesnej nowożytności, [w:] Socíalní svĕt středovĕkého mĕsta, „Colloquia mediaevalia Pragensia”, t. 5, Praha, s. 173–183.
Sowina Urszula. 2009. Woda i ludzie w mieście późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym. Ziemie polskie z Europą w tle, Warszawa.
Sowina Urszula. 2010. Testamenty krakowskie z przełomu średniowiecza i nowożytności wobec zasad dziedziczenia według prawa magdeburskiego, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LVIII, nr 2, s. 185–189.
Szende Katalin. 2013. Testamenty i ustne oświadczenia woli. Oralność i piśmienność w procesie sporządzania testamentów na Węgrzech w późnym średniowieczu, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXI, nr 2, s. 221–248.
Testamenty. 2017. Testamenty z ksiąg sądowych małych miast polskich do 1525 roku, oprac. A. Bartoszewicz, K. Mrozowski, M. Radomski, K. Warda, red. A. Bartoszewicz, Warszawa.
Warda Katarzyna. 2013. Testamenty mieszczan radziejowskich w późnym średniowieczu w świetle ksiąg ławniczych i radzieckich, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXI, nr 2, s. 267–275.
Wojas Zbigniew. 1994. Najstarsza księga ławnicza miasta Bochni, „Rocznik Bocheński”, t. 2, s. 55–64.
Wółkiewicz Ewa. 2010. Forma dobroczynności w miastach śląskich w średniowieczu, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LVIII, nr 2, s. 211–230.
Wyrozumska Bożena. 1959. Fragmenty najstarszej księgi miejskiej Olkusza, „Małopolskie Studia Historyczne”, R. 2, z. 1, s. 49–57.
Wyrozumska Bożena. 2018. Fragmenty najstarszej księgi miejskiej Olkusza, [w:] B. Wyrozumska, Fontes. Prace wybrane z dziejów średniowiecza i nauk pomocniczych historii, Kraków, s. 52–64.
Wysmułek Jakub. 2015. Testamenty mieszczan krakowskich (XIV–XV wiek), Warszawa.
Żurek Dorota. 2015. Kancelaria małego miasta — organizacja, funkcje, znaczenie na przykładzie Chrzanowa w XV–XVI w., „Średniowiecze Polskie i Powszechne”, t. 7 (11), s. 228–241.
Żurek Dorota. 2015. Przestrzeń i społeczeństwo Chrzanowa średniowiecznego i nowożytnego, Kraków.
Żurek Dorota. 2016. Najstarsza księga miejska Chrzanowa. Studium źródłoznawcze, „Archeion”, nr 117, s. 421–439.
Żurek Dorota. 2019. Rola Chrzanowa w górnictwie ołowiu w XV–XVI w., [w:] Miasta górnicze i górnictwo w Europie Środkowej. Pamięć — dziedzictwo — tożsamość, red. A. Barciak, Katowice–Zabrze, s. 173–182.
Publication co-financed by the Ministry of Science and Higher Education under the program "Support for scientific journals 2019-2020"
