Milling and baking in Piotrków in the 16th–18th century
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.4.005Keywords:
milling, baking, Piotrków, town, pricesAbstract
In the early modern period Piotrków was the largest urban centre of the Sieradz voivodship, and counted among the middle-sized towns of the Crown of Poland, having a population of c. 2000 in the second half of the 16th c. Furthermore, it was politically significant as the seat of the general assembly of the Seym of the Crown in the 15th–16th c., and from 1578 the seat of the Crown Tribunal for the province of Greater Poland. Milling and baking in Piotrków have not been widely researched so far, and they deserve attention as two trades vital for the everyday life of the town’s inhabitants. The mill, an establishment where grain and malt were ground, provided the urban community with basic products necessary for making bread and beer. The article investigates the functioning of mills in Piotrków in the 16th–18th c., and the issue of bread production, on the basis of tax records, guild and Church records, and lease contracts. First, the discussion focuses on the beginnings of local milling, the number, categorization and functioning of mills. Then, matters connected with lease are explored, in particular the conditions of lease contracts, the duties and privileges of millers, the rotation of leaseholders, and the crucial role of women in the running of mills. The second part of the articles is devoted to the baking trade, presenting its beginnings in Piotrków evidenced in written sources, the organization of the trade in the 16th–18th c., the alleged foundation of the bakers’ guild in 1630, the figures of several prominent bakers and gingerbread-makers and the prices of bread.
Downloads
References
AAŁ [Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi], AMPPT [Akta Metrykalne Parafii Piotrków Trybunalski], sygn. 71, 72.
AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych], ASK I [Archiwum Skarbu Koronnego, dział I], sygn. 24, 25, 26, 79.
AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych], ASK XLVI [Archiwum Skarbu Koronnego, dział XLVI], sygn. 103d, 107.
AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych], MK [Metryka Koronna], sygn. 23, 24, 160, 171.
APPT [Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim], CKP [Cech Kupców Piotrkowskich], sygn. 7, 31, 32, 56, 57.
APPT [Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim], CRP [Cech Rzeźników Piotrkowskich], sygn. 36, 37.
APPT [Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim], CS [Cech Szewski], sygn. 59.
APPT [Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim], ZAKKiZW [Zbiór Akt Kościelnych, Klasztornych i Związków Wyznaniowych], sygn. 2, 79.
BCz [Biblioteka Książąt Czartoryskich], sygn. 590 Perg.
WBPŁ [Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Łodzi], AUSCPPT [Akta Urzędnika Stanu Cywilnego Parafii Piotrków Trybunalski], rkps LXXV/35.
Adamczyk Władysław. 1935. Ceny w Lublinie od XVI do końca XVIII wieku, Lwów.
Adamczyk Władysław. 1938. Ceny w Warszawie w XVI i XVII wieku, Lwów.
Anusik Zbigniew. 1989. Życie polityczne miasta w latach 1655–1793, [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź, s. 144–158.
Baranowski Bohdan. 1977. Polskie młynarstwo, Wrocław.
Baranowski Bohdan. 1989. Stosunki gospodarcze i społeczne w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź, s. 84–96.
Benneth Judith M. 1996. Ale, Beer and Brewers in England. Women’s Work in a Changing World 1300–1600, New York–Oxford.
Czuba Anna, Gąsior Marcin, Kotewicz Ryszard. 1993. Przywileje miasta Piotrkowa przez królów polskich w wiekach XV, XVI, XVII i XVIII wystawione, Piotrków Trybunalski.
Dembińska Maria. 1973. Przetwórstwo zbożowe w Polsce średniowiecznej (X–XIV wiek), Warszawa.
Długokęcki Wiesław, Kuczyński Jan, Pospieszna Barbara. 2004. Młyny w Malborku i okolicy od XIII do XIX wieku, Malbork.
Furtak Tadeusz. 1935. Ceny w Gdańsku w latach 1701–1815, Lwów.
Gadocha Marcin. 2011. Cech piekarzy i handel chlebem w Krakowie w okresie nowożytnym, Kraków.
Głowacki Kazimierz. 1984. Urbanistyka Piotrkowa Trybunalskiego, Piotrków–Kielce.
Hoszowski Stanisław. 1928. Ceny we Lwowie w XVI i XVII wieku, Lwów.
Hoszowski Stanisław. 1934. Ceny we Lwowie w latach 1701–1914, Lwów.
Kizik Edmund. 2008. Młyny w Ekonomii Malborskiej według inwentarzy z lat 1755 i 1765, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LVI, nr 3–4, s. 397–404.
Kruz Tomasz. 2005. Browarnictwo w Piotrkowie od XVI do XVIII wieku, Grudziądz.
Kruz Tomasz. 2008. Ceny alkoholu w Piotrkowie od XVII do XVIII wieku, „Badania nad Dziejami Regionu Piotrkowskiego”, z. 7, s. 89–103.
Kubicki Rafał. 2012. Młynarstwo w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach w XIII–XV w. (do 1454 r.), Gdańsk.
Lustracja. 1963. Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564–1565, cz. II, wyd. A. Tomczak, Bydgoszcz.
Lustracja. 1969. Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1628–1632, cz. II: Województwo sieradzkie, wyd. Z. Guldon, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Lustracja. 1996. Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1659–1665, cz. II: Województwa sieradzkie, łęczyckie, brzesko-kujawskie, inowrocławskie i Ziemia Dobrzyńska, wyd. Z. Górski, J. Pakulski, A. Tomczak, Toruń.
Lustracja. 2007. Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1789, cz. II: Województwo sieradzkie, t. 2: Powiaty piotrkowski, radomszczański, wieluński i ostrzeszowski, wyd. R. Kabaciński, K. Mikulski, J. Pakulski, Toruń.
Łaski Jan. 1881. Liber Beneficiorum Archidioecensis Gnesnensis, t. II, wyd. J. Łukowski, Gniezno.
Majewski Marcin Ł. 2017. Węgrzy, Szkoci i Ormianie. Studia nad składem etnicznym mieszkańców Piotrkowa przyjętych do prawa miejskiego w okresie staropolskim, Warszawa.
Majewski Marcin Ł. 2019. Piwowarstwo miejskie w Piotrkowie w XVI–XVIII wieku, Warszawa.
Pacelt Krzysztof. 1989. Stosunki gospodarcze i społeczne w XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź, s. 73–83.
Pelc Julian. 1937. Ceny w Gdańsku w XVI i XVII wieku, Lwów.
Pelc Julian. 1935. Ceny w Krakowie w latach 1369–1600, Lwów.
Plisiecki Piotr. 2015. Młyny wodne w województwie lubelskim (do schyłku XVI wieku), Lublin.
Rawita-Witanowski Michał. 2017. Monografia Piotrkowa Trybunalskiego, Piotrków Trybunalski.
Rosin Ryszard. 1967. Piotrków Trybunalski w średniowieczu, [w:] 750 lat Piotrkowa Trybunalskiego. Materiały na sesję naukową, red. R. Rosin, Piotrków Trybunalski, s. 11–42.
Rosin Ryszard. 1989. Dzieje Piotrkowa do przełomu XV i XVI wieku, [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź, s. 11–42.
Rutkowski Henryk. 1967. Piotrków Trybunalski w XVI i pierwszej połowie XVII wieku jako miejsce zjazdów szlacheckich, [w:] 750 lat Piotrkowa Trybunalskiego. Materiały na sesję naukową, red. R. Rosin, Piotrków Trybunalski, s. 43–74.
Rutkowski Henryk. 1998. Piotrków, [w:] Atlas historyczny Polski. Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, cz. II: Komentarz. Indeksy, red. S. Trawkowski, Warszawa, s. 91–97.
Rzepkowski Krzysztof. 2015. Złoty kciuk. Młyn i młynarz w kulturze zachodu, Toruń.
SRP XII. 1888. Scriptores Rerum Polonicarum, t. XII, wyd. B. Ulanowski, Kraków.
Szymański Andrzej. 2017. Z dziejów młynarstwa i piekarnictwa w Pleszewie, Pleszew.
Tomaszewski Edward. 1934. Ceny w Krakowie w latach 1601–1795, Lwów.
Żaba Antonina. 2017. Górnośląskie młyny wodne w relacji z podróży Friedricha Bernharda Wernhera (1690–1776). Cz. 1: Województwo śląskie, cz. II: Województwo opolskie, [w:] Młynarstwo tradycyjne — wczoraj, dziś, jutro... Problemy zachowania ginącego dziedzictwa, red. A. Przybyła-Dumin, B. Grabna, P. Roszak-Kwiatek, Chorzów, s. 73–116.
Żerek-Kleszcz Hanka. 1989. Klęski elementarne w dziejach miasta, [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź, s. 159–164.
Publication co-financed by the Ministry of Science and Higher Education under the program "Support for scientific journals 2019-2020"
